Atatürk’ün hayatına ilişkin yanlış bilinen bazı bilgiler bulunmaktadır. Bu yanlışlardan biri de sosyal medyada dolaşan Atatürk'ün önceki soyadı haberleridir. Görünüşe göre Atatürk’e ait başka bir soyadı olduğu bilgisi oldukça kısa sürede yayılmıştır. Gelin hep beraber bu durumun doğruluğunu görelim.
Yazımızın başlığını okur okumaz herkesin aklına Atatürk’e çocukluk yıllarında öğretmeni tarafından verilen Kemal ismi gelmiştir. Atatürk, Osmanlı’nın merkezi İstanbul'dan uzakta kalan, Avrupa’daki devrimlerin yakından takip edildiği Selanik’in bir askeri rüştiyesinde öğrencidir. Matematik hocası ile adlarının aynı olması üzerine hocasının ona Kemal ismini verdiğini herkes biliyordur. Bunun sebebi her zaman merak edilmiş ama pek düşünülmemiştir. Sizi daha fazla merakta bırakmadan biz söyleyelim. Tabii ki adını Tanzimat Edebiyatı’nın keskin sesi Namık Kemal’den alır. Atatürk’ün ikinci adı işte bu özgürlük âşığı şairden gelir. Atatürk lise yıllarında onun şiirleri ile büyümüş ve cumhuriyet fikrinin temellerini ondan almıştır. İsminde onun adını taşımak elbette onun için bir onurdur.
Atatürk, genç cumhuriyeti birçok devrimler ile kurmuştur. Bunlar siyasi, ekonomik olduğu kadar toplumsal konuları da kapsamaktadır. İşte bu devrimlerin içinde soyadı kanunu ilk akla gelenlerdendir.
2525 sayılı kanun veya hepinizin bildiği soyadı kanunu olarak geçen yasamız, her Türk vatandaşına bir soyadı taşıma yükümlülüğü getirmiştir. İsviçre kanunlarından alınıp Türkiye’ye göre düzenlenen bu kanuna göre herkesin bir soyadı taşıması zorunludur. Kanunun çıkmasının ana nedeni ise geçmiş zamanlarda halk içindeki ayrımcılığa neden olan unvanları kaldırıp, herkesi eşit saymaktır. Kanuna göre toplum içinde derece belirten hoca, bey, paşa ve hazret gibi unvanların kullanımı yasaklanmıştır. Bunun yerine kişiyi diğerlerinden ayıran soyadı getirilmiştir. İşte bahsi geçen bu günlerde herkesi bir soyadı alma heyecanı sarmıştır.
21 Haziran 1934 tarihinde kabul edilip 2 Temmuz’da da Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren kanun, toplumsal alandaki Atatürk devrimlerinin bir örneği olmuştur. 24 Kasım 1934 tarihinde TBMM tarafından oy birliği ile kabul edilen kanuna göre Mustafa Kemal “Atatürk” soyadını almıştır. Yaklaşık üç hafta sonra çıkan başka bir kanunla da "Atatürk" soyadının diğer kişilerce kullanımı yasaklanmıştır. Bu nedenle Atatürk kız kardeşi ile aynı soyadını taşımamaktadır. Kız kardeşi Makbule "Atadan" soyadını almıştır.
Herkesin merak ettiği sorulardan biri de “Atatürk’ün soyadını kim koymuştur?” oluyor. Soyadı kanununun kabulünden sonra TBMM içinde Ulu Önder’e yakışan bir soyadı bulma telaşı başlamıştır. Dönemin ileri gelen Türk Dili ve Tarihi bilginlerinin katıldığı toplantılar yapılır. Etel-Etil, Etealp, Korkut, Arız, Ulaş, Yazır, Emen, Çoğaş, Salır, Begit, Ergin, Tokuş, Beşe gibi Türk kültüründe yer bulmuş Türkçe isimler sıralanır. Bu isimler ya Dede Korkut Hikâyeleri’ndeki alplerin isimleri ya da Orhon Türkçesi dönemine kadar uzanan bir geçmişe sahip Türkçe kökenli kelimelerdir. Atatürk ile yapılan toplantılarda bu isimler geçmiş; ancak beğenilmemiştir. Son bir toplantıda Konya Milletvekili Naim Hazım Onat Bey söz isteyerek fikrini belirtir. Türk tarihinde Selçuklu beylerinin hocası demek olan “Atabey” unvanından esinlenen Onat Bey, Türk’e her alanda atalık etmiş, Türklüğü kurtarmış, istiklaline kavuşturmuş olan büyük gazimize Atatürk soyadını verelim’ demiştir. Türklüğü kurtaran bu kişiye başka bir soyadı yakışmayacağı düşünülerek başta Atatürk olmak üzere herkes tarafından kabul edilmiştir.
Birçok internet sitesi ve sosyal medya hesaplarında yayılan bir bilgiye göre Atatürk’ün ilk soyadı Öz’dür. Bu bilginin kaynağı yıllar önce yazılmış bir kitaptır. Yazılan kitaba göre kanun teklifinde geçen “Kemal öz adlı Cumhurreisimize Atatürk soyadı verilmiştir.” cümlesindeki “Öz” Atatürk’ün ilk soyadıdır. Burada belirtilene göre Atatürk’ün önceki soyadı Kemal Öz olarak geçmiş ama kimse fark edememiştir.
Tarihteki bu ilginç hatıra, bilinen bazı hikayelerin yanlış olabileceğinin açık bir örneğidir. Esasında burada geçen “öz ad” günümüzde artık kullanılmayan bir tamlamadır. Günümüzdeki anlamı ise “kendi adı” demektir. Bugün kısaltma yapılarak adı ve soyadı derken kullandığımız şeklin geçmişteki bir versiyonu sayılabilir. Yani Mehmet bir öz ad olup ailesi tarafından aldığı ad ise soyad olur. Buna göre Mustafa Kemal Atatürk’ün soyadı Atatürk iken, öz adı Mustafa Kemal’dir.
Bu içeriğimizde detaylı olarak soyadı kanunda Ulu Önder'e verilen soyadının nereden geldiğini ve “Mustafa Kemal Atatürk’ün soyadı nedir?” sorusuna yanıt olabilecek içeriği sizinle paylaştık. Sanılanın aksine hiçbir zaman soyadının Öz olmadığını ortaya koyduk. Mustafa Kemal’in ilk soyadının ‘Öz’ olduğu iddiası anlaşılacağı gibi sadece kitapta kalmamıştır. Sosyal medya gibi günümüzde yaygın olarak kullanılan bir mecrada sıklıkla karşımıza çıkar hale gelmiştir. Bu da duyan herkeste acaba “Atatürk’ün başka bir soyadı daha mı vardı?” şüphesini uyandırmıştır. Biz de konu hakkındaki bilinen tüm yanlışları sizinle paylaşarak, sizleri aydınlatmayı amaçladık.