Diyabet, kalp ve damar hastalıkları başta olmak üzere pek çok hastalığa davetiye çıkaran obezitenin nedenleri arasında çocukluk çağında şekillenen yaşam ve beslenme alışkanlıkları ön sıralarda yer alıyor.
Obezite vücutta aşırı yağ depolanması ile ortaya çıkan fiziksel ve ruhsal sorunlara neden olabilen bir enerji-metabolizması bozukluğu sorunudur. Tüketilenden daha fazla enerji alınması obezitenin en önemli sebebidir. Vücut yağ dokularının düzenlenmesi ve obezitenin nedenleri çok faktörlü olup genetik yapı, çevresel uyarılar ve gelişimsel olgulardan etkilenmektedir.
GENETİK YATKINLIK
Obezite çocuklarda özellikle genetik yatkınlığı olanlarda ve çevresel faktörlerin etkisi ile ortaya çıkar. Yapılan araştırmalar çocuğun beslenmesinin bebeklik döneminde şekillendiği, bunun da ebeveynin beslenme özelliklerine benzediğini ortaya koymuştur. Erişkinlerin büyük çoğunluğunda obezite başlangıcının çocukluk çağlarına uzandığı görülmüştür. Özellikle 4-11 yaşlarında başlayan obezitenin, erişkin dönemde de devam etmesi hipertansiyon, kardiyovasküler hastalıklar, diyabet gibi hastalıklara yatkınlığı artırır. Obez anne ve babaların çocuklarının obez olma olasılığı daha yüksektir. Ebeveynlerden biri obez ise çocuğun obez olma riski % 40 iken, bu orana her iki ebeveynin obez olduğu durumlarda yüzde 80’e çıkmaktadır.
HAREKETSİZ YAŞAM
Obezitede genetik faktörlerin etkisi azımsanmayacak bir oranda olsa da beslenme ve yaşam şekli belirleyici olmaktadır. Sedanter yani hareketsiz yaşam tarzı ve fiziksel/ sportif aktivite azlığı da kilit rol oynamaktadır. Obezite özellikle şehirlerde yaşayan çocukların büyük sorunu olmuştur. Televizyon, video oyunları ve bilgisayar gibi fiziksel hareketi azaltan aktiviteler obezite ile yakından ilişkilidir. Fiziksel aktivitenin düzenlenmesi, sedanter yaşamın azaltılması ile obezitenin azaltılabileceği çalışmalarda gösterilmiştir. Çeşitli çalışmalarda obezitenin tüm çocuk ve ergen grubunun % 10.9- 20’sini etkilediği bildirilmiştir. Birçok çalışmada da özellikle ergenlik döneminde obezite sıklığının artmaya devam ettiği de belirtilmiştir.
MULTİDİSİPLİNER YAKLAŞIM
Orta derecede aktif 6-10 yaş grubu çocuklarda günlük kalori ihtiyacı 2200 kcal, aktif ergen çocuklarda ise en az 2800 kcal olarak önerilmektedir. Bu ihtiyacın karşılanmasında günde 3 öğün yemek, sebze, meyve, et ve süt ürünleri önemli yer tutmaktadır. Son yapılan bilimsel araştırmalar, düzenli kalori azaltılması, egzersiz programları ve davranışların düzenlenmesini içeren multidisipliner ağırlık azaltma programlarının obez çocuk ve ergenlerde etkili olduğunu ortaya koymuştur. Obez çocukların tedavisinde; beslenmelerinin düzenlenmesi, sedanter yaşamın azaltılması ve uygun davranış modellerinin geliştirilmesi çok önemlidir.
BU ÖNERİLERE UYUN
Çocuklarda obeziteye karşı aşağıdaki öneriler dikkate alınmalıdır!
Aile içi bireylerin beslenme alışkanlığının düzenlenmesi.
Anne ve babaların obeziteye karşı savaşmaları,
Çocuğun uygun, düzenli ve yeterli miktarda beslenmesi,
TV ve bilgisayar gibi inaktiffaaliyetlerin azaltılması,
Spor veya egzersiz gibi faaliyetlerin artırılması,
Arkadaş çevresinin bilinçlendirilmesi,
Anne-baba, bakıcı ve öğretmenlerin fastfood beslenme alışkanlıklarından uzaklaştırılması,
En önemlisi çocuk doktorlarının önerilerine uyulması
AMAN DİKKAT
Obez yetişkinlerde multidisipliner yaklaşımla uygulanan kilo azaltma programlarının etkili olmaması durumunda cerrahi seçenekler düşünülebilmektedir. Yetişkinlerde liposuction cerrahi ile yağ miktarı azaltılabiliyorken bu yöntemin çocuklara yönelik tedavilerde yeri yoktur. Çocuklarda liposuction yapılması yani yağ alınması hasta fizyolojisini (sıvı-elektrolit dengesi) bozarak hayati tehlikelere yol açabilir. Çocukluklarda obezite masum görülmemeli, obezitenin iki yaşlarda diyabet ve kalp damar hastalıkları başta olmak üzere birçok hastalığa davetiye çıkardığı unutulmalıdır.
Op. Dr. Ali Cemal Yılmaz
Plastik ve Estetik Cerrahi Uzmanı