Özellikle kreş, anaokulu ve ilköğretim çağı çocuklarında en sık görülen hastalıklar, kulak-burun-boğaz yollarıyla bağlantılı. Üst solunum yolları enfeksiyonlarının kolayca bulaşması ve sık sık tekrarlamaları okul döneminde başlayan ve bazen erişkin hayatta da yıllarca sürebilecek KBB hastalıklarına yol açabiliyor. Çocuklarda, KBB hastalıklarıyla ilgili dikkat edilmesi gereken hususları Nişantaşı KBB Grubu'ndan Doç. Dr. Erhun Şerbetçi anlattı.
Okul dönemindeki çocuklarda en çok görülen rahatsızlıklar hangileridir?
Ailelerin eğitim döneminde her yıl yaşadıkları sıkıntılı, hatta çoğu zaman bezdirici üst solunum yolları enfeksiyonları, sadece çok bilinen bademcik ve geniz eti iltihaplanmalarına yol açmaz. Enfeksiyonlar, çocuk sinüzitleri, orta kulak iltihapları ve orta kulakta sıvı toplanması gibi hastalıklara da yol açabilir. Böylelikle işitme kayıpları, konuşma ve öğrenme güçlükleri, yüz kemikleri ve dişlerde gelişme sorunları gibi istenilmeyen fakat önlenilebilir sonuçlarla da karşılaşılabiliniyor. Çocukların henüz bağışıklık sistemlerinin çeşitli mikrobik etkenlere karşı hazırlıklı olmaması, kalabalık sınıflar, çocukların çok yakın temasta olmaları, birbirlerine kolayca hastalıkları geçirmelerine zemin hazırlıyor.
Sık görülen KBB hastalıklarının önlenebilmesi için neler yapılabilir?
Özellikle anaokulu ve ilkokul sınıflarındaki öğrenci sayısının düşük tutulması, üst solunum yolu enfeksiyonu olan çocukların okula gönderilmeyerek istirahata alınması, okulda hastalanan çocukların evlerine gönderilmesi önlemlerin başında geliyor. Çok sık enfeksiyon geçirmeye eğilimli olan çocuklara grip aşısı yapılması, 3–4 yaşlarındaki ev çocuklarının okula başlamış 5–7 yaş grubu ile birlikte oynamamalarının sağlanması gibi temas oranının azaltılmasına da dikkat edilmelidir.
Okul çağı KBB hastalıkları kalıcı sorunlara da dönüşebiliyor mu?
Çok sık üst solunum yolu enfeksiyonuna yakalanan çocuklar, senede 5–6 kez bademcik iltihabı geçirilmesi, her gece horlama, yoğun ve uzun süreli burun tıkanıklıkları, işitme kaybı şüphesi, öğrenme güçlüğü ve kişilik değişimleri, inatçı geniz akıntıları, inatçı hapşırık ve öksürük nöbetleri, dişlerin bozuk çıkması gibi belirtiler mutlaka araştırılmalıdır. Çok sık tekrarlayan yâda uzun sürmüş üst solunum yolu enfeksiyonları çok inatçı hale dönüşebilen çocuk sinüzitlerine zemin hazırlayabilmektedir. Günümüzde çocukluk dönemi KBB hastalıkları erken saptanıldığında gelecekte kalıntı bırakmayacak şekilde tam olarak tedavi edilebilmektedir.
Bademcik, özellikle ilköğretimdeki çocukların çoğunda görülen bir hastalıktır. Bademciğin şişmesine neler etkendir?
Bademcikler, damlacık enfeksiyonu denen, kişiden kişiye tükürükle ve yakın temasla bulaşan mikroplar nedeniyle şişerler. Ateş, yutkunma güçlüğü, yutkunurken ağrı, bademcik şişmesinin belirtileri arasındadır. Soğuk bir şey içilmesi sağlıklı bir insanda herhangi bir bademcik sorununa yol açmazken, müzmin bademcik sorunu olan, ya da bağışıklık sisteminin zayıf olduğu durumlarda, yerel direnç düşüklüğü nedeniyle hastalığa neden olabilir.
Bademcik ameliyatlarında en ağrısız ve kolay yöntem hangisidir? Doğrusu en iyi yöntem uzmanın alışmış olduğu kendi yöntemidir. Bununla birlikte yakın zamana kadar ailelerin korkulu rüyası olan bademcik ameliyatlarında, kanama riskini azaltmak için çeşitli araç ve teknikler bulmaya çalışılmıştır. Bu çabaların sonunda geliştirilen yöntemlerden birisi olan "Thermal welding" sistemi sayesinde bademcikler, çevresindeki dokulardan kolaylıkla ayrılabilmektedir. Bu yeni yöntemin avantajı, dokuların ayrılması aşaması ile aynı anda, yara yüzeylerinin ısı ve basınç ile kaynamasının gerçekleşmesidir. Böylece kanama hiç olmamakta veya çok az görülmekte, ameliyat sonrası ağrı ise çok az olmaktadır. Diğer yöntemlerle yaklaşık 2 hafta kadar sürebilen biyolojik yara iyileşmesi, bu yöntemde yaklaşık bir hafta ile sınırlıdır.
Nezlenin belirtileri nelerdir?
Nezlenin belirtileri sıklıkla bulaşmadan sonra 2–3 gün içinde başlar ve genellikle burun akıntısı, tıkanıklığı, hapşırma, boğazda yanma, öksürük ve baş ağrısı olur. Ateş genellikle düşüktür, fakat çocuklarda yüksek olabilir. Belirtiler 2–10 gün sürer, ama çoğu hasta 1 haftada toparlanır.
Nezlenin tedavisi nasıl olur? Ciddi hastalık belirtileri olmayan basit nezlede, şikâyetlere göre septomatik tedavi uygulanır. Yatak istirahatı, bol sıvı alınması, ılık tuzlu su ile gargara, akıntı kesici ilaçlar ve parasetamol gibi ağrı kesici ve ateş düşürücüler önerilir.
Gribin belirtileri nelerdir?
Gripte ise ateş, öksürük, titreme, vücut ağrıları, baş ağrısı ve bitkinlik olur. Bu belirtiler genellikle 3–4 gün sürer ve ardından bir hafta veya daha fazla kuru öksürük, burun akıntısı ve boğazda yanma, boğaz ağrısı ortaya çıkar. Virüsün alınması ile belirtilerin ortaya çıkması 1–4 gün arasıdır.
Gribin tedavisi nasıl olur?
Grip belirtileri olduğunda ev istirahatı gereklidir. Nezle tedavisinde kullanılanlara ek olarak antiviral ilaçlar belirtilerin süresini ve ciddiyetini azaltmak için kullanılabilir. Bu ilaçlar özellikle yaşlılar ve gribe bağlı komplikasyon riski olan genel durumu bozuk hastalar için faydalıdır. Bu ilaçlara belirtilerin ikinci gününde başlanmalıdır.
Grip aşısı faydalı mıdır? Her sene tekrarlanan grip aşıları ile gripten korunmak mümkündür. İdeal olarak Ekim ve Kasım aylarında iğne ile uygulanmalıdır. Nezleyi önleyen virüs aşıları, pek çok tipte yeni virüsün keşfedilmesi nedeniyle, sürekli geliştirilmeye çalışılmaktadır. Uluslararası kuruluşlar 6-23 ay arası çocuklar ve bu çocuklarla temasta olan erişkinlerin, ebeveynlerin aşılanmasını önermektedirler.
Nezle ve gribin tetiklediği bir hastalık var mı? Nezle, grip, alerji veya üst solunum yolu enfeksiyonları esnasında geniz ile orta kulak arasındaki östaki borumuz tıkanır ve kulak zarı arkasında bakteri ve virüsleri içerebilen sıvı birikimine yol açar. Yani orta kulak iltihabı olur. İltihabın birikmesi basınç artışına ve bu da kulak ağrısına neden olur. Ayrıca kulak zarında kızarıklık ve bombeleşme oluşur. Kulak zarı bu durumda uygun şekilde titreşemeyeceği için hastanın işitmesi azalır.
Bazen kulak zarı delinir ve iltihap kulaktan dışarıya akar. Ama daha sık, iltihap veya yoğun birikinti, östaki borusunun çalışmaması nedeniyle orta kulakta kalır.
Orta kulak iltihabının belirtileri nelerdir?
Bebek ve küçük çocuklarda: Kulağını çekme veya kaşımayla birlikte, işitme problemi, ağlama, huzursuzluk, ateş, kusma ve kulak akıntısı belirtileri vardır. Büyük çocuklar, ergenler ve erişkinlerde ise kulak ağrısı, kulakta dolgunluk ve basınç hissi, işitme problemi, baş dönmesi, denge kaybı, bulantı, kusma, kulak akıntısı ve ateş orta kulak iltihabının göstergelerindendir.
Erken ve etkin tedavi uygulanmadığı durumlarda, kulak enfeksiyonu kronikleşebilir ve kalıcı işitme kayıplarına neden olabilir.
Orta kulak iltihabının tedavisi nedir?
Çoğu zaman, uygun tedavi sonrası orta kulak iltihabı tamamen iyileşir. Bazı durumlarda ise hekim tarafından, ek veya daha ileri tedavi önerilebilir. ‘Miringotomi' adı verilen bir müdahale ile kulak zarına küçük bir delik açılması ve iltihabın boşaltılması ve ağrının azaltılması amaçlanır. Açılan delik birkaç günde iz veya hasar bırakmadan iyileşir. Sıvı birikimini önlemek, orta kulağın havalanmasını sağlamak ve işitmenin düzelmesi için kulak zarına ‘havalandırma tüpü' veya ‘kulak tüpü' takılması gerekebilir.
Eğitim dönemde KBB yollarında yabancı cisimlerle ilgili şikâyetler de artıyor mu?
Yabancı cisimler genellikle kulak kanalında bulunurlar. Kulak kanalına çocuğun itebileceği herhangi bir cisim sokulmuş olabilir. En sık rastladığımız objeler: Yiyecek maddeleri, oyuncaklar ve parçaları, düğmeler, mum boya parçaları ve küçük pillerdir.
Çocukların kendi veya arkadaşlarının kulak-burun-boğaz yollarına sokabilecekleri yabancı cisimlerin büyük zarar verebileceği, ailelerce bilinmelidir. Çocukların kulak-burun-boğaza bir şeyler sokma sebepleri, sıkıntı, merak veya arkadaşlarını taklit olabilir.
Yazı: erhun.serbetci@mynet.com