Amerikalılar ve Avrupalılar, son birkaç yıl için en normal yılbaşı tatilini sabırsızlıkla beklerken, Omicron varyantı tüm dünyayı yeni bir belirsizliğe sürüklüyor. Omicron, seyahat edenler, alışveriş yapanlar ve genel anlamda ekonomiler için yeni bir korku döngüsü yarattı.
Neredeyse 90 yıldır sahnede olan dans grubu Rockettes, New York'taki Noel şovunu iptal etti. Broadway’de bazı gösteriler iptal ediliyor. Ulusal Hokey Ligi oyunlarını Noel sonrasına kadar askıya aldı. Boston, restoranlara, barlara ve mağazalara girmek için yemek yiyenlerden, eğlenmek isteyenlerden ve alışveriş yapanlardan aşı kanıtı göstermelerini istemeyi planlıyor. İngiltere’nin başkenti Londra’da bazı restoranlar, halk şehir merkezinden kaçındıkça boşaldı.
Corona virüsünün ABD’de hızla baskın versiyonu haline gelen olağanüstü derecede bulaşıcı Omicron varyantı karşısında artan kaygılar, halkın bir bölümünün ve bazı işletmelerin pandemi öncesi olduğu gibi devam etme isteklerini sarsmaya başladı.
Bazıları ise, genellikle daha dikkatli bir şekilde normalde yaptıkları gibi hala seyahat ediyor, alışveriş yapıyor ve biraraya geliyoarlar. Tatil döneminde hava seyahatine talep hala yoğun. Birçok mağaza ve restoran hala sağlam gelirlerin tadını çıkarıyor. Omicron henüz önemli sayıda izleyiciyi sinema salonlarından uzak tutmayı da başaramadı. Yeni “Örümcek Adam” filmi için tüm yaş gruplarından rekor sayıda izleyici sinemalara akın etti.
Medya analiz firması EntTelligence'ın baş strateji sorumlusu Steve Buck, "Sinema salonları henüz Omicron tarafından aksatılmadı" dedi.
Ancak 2020'nin başından bu yana şiddetli bir gerileme ve ardından toparlanma sürecine maruz kalan Batı ekonomilerinin sağlığı için, Omicron'un nihai olarak ne anlama geleceğini henüz kimse bilmiyor
Uluslararası Finans Enstitüsü baş ekonomisti Robin Brooks, “Bu mutasyonlar peş peşe geliyor. Gerçekten kötü bir tanesiyle karşılaşma olasılığımız nedir? Kimsenin bir fikri yok. Bu virüs mutasyona uğruyor ve bunun yanıtı çok ama çok zor'' şeklinde konuşuyor.
Akıllardaki sorular
Peki Omicron, fabrikalarda ve limanlarda salgınlara neden olacak, operasyonları aksatacak ve fiyatları arttıran ve on yıllardır en yüksek ABD enflasyonuna katkıda bulunan tedarik zinciri darboğazlarını kötüleştirecek mi?
Bu varyant, insanların tekrar evlerine kapanıp, ekonomiyi zayıflatabilecek ancak potansiyel olarak enflasyonist baskıları etkisiz hale getirebilecek olan restoran yemekleri, konserler, otel konaklamaları gibi hizmetlere daha az harcama yapacakları anlamına mı gelecek?
Beyaz yakalı işçiler için ofise dönüş planları süresiz olarak askıya alınacak mı ve birçok şehir merkezindeki işletmelere darbeyi derinleştirecek mi?
Yoksa Omicron, kısa ama yoğun pandemik durgunluktan şaşırtıcı derecede güçlü bir toparlanma haline gelen ekonomiyi neredeyse hiç yavaşlatmayacak kadar önemsiz mi kalacak?
Belirsizlik ve en kötü senaryo korkusuyla irkilen dünya genelindeki borsalar, Salı günü toparlanmadan önce üç gün boyunca satış yaptı.
Düşünce kuruluşu Kroll Enstitüsü’nün küresel baş ekonomisti Megan Greene, “Bunun orta vadede büyüme veya enflasyon için iyi mi yoksa kötü mü olduğunu bilmiyoruz. Henüz yeterli veriye sahip değiliz" diyor.
Halk dışarı çıkmaya çekiniyor
Yeni varyantın uzun vadeli sonuçlarını değerlendiremeyen işletmeler, tüketiciler ve politika yapıcılar Omicron tehdidi ile mücadelede zorlanıyor.
Chicago’da diyetisyenki yapan Danielle Ballantyne, bazı mağazaları ziyaret etmeyi ve tatil hediyeleri dolaşmayı planlamıştı. Ancak Omicron yayıldıkça bu fikrinden vazgeçti; evde kalıp internetten alışveriş yapmayı tercih etti.
Ballantyne, "Haberlerde duyduğum kadarıyla, Omicron daha bulaşıcı. Bu yüzden büyük kamusal alanlar açısından nereye gittiğim konusunda daha seçici olmaya çalışıyorum'' diyor.
Giyim firması Untuckit, New York ve Chicago gibi büyük şehirlerdeki mağazalarında, geçen yaz Delta varyantı yayılmaya başladığında yaşadıklarına benzer şekilde, müşteri trafiğinde yüzde 15'lik bir azalma bildiriyor.
Şirketin kurucularından Aaron Sanandres de Omicron’un insanların konfor ve güvenlik algıları ile dışarı çıkma isteklerini etkilediğini belirtiyor.
Avrupa ülkelerinde kısıtlama daha fazla
Enfeksiyonlar yayıldıkça, Avrupa ülkeleri, Hollanda'da tam bir karantinadan İngiltere’de kapalı maske zorunluğuna kadar değişen kısıtlamalarla ABD'den daha yoğun önlemler alıyor.
İngiltere'nin batısında bir tiyatro 240 bin dolarlık bilet iadesi yaptı. Ülkenin seyahat acentelerini temsil eden Advantage Travel Group, uçuşlar, gemi seyahatleri ve paket tatiller dahil işlerinin Aralık ortasında bir önceki aya göre yüzde 40 düştüğünü bildirdi. İspanya’nın başkenti Madrid'in merkezindeki restoranların bazılarında, bir hafta önceki rezervasyonların yarısı iptal edildi.
Londra'da, ofis çalışanları evde kaldıkça şehir merkezindeki restoranlar boş kalıyor. Londra'nın merkezindeki Conrad Hotel'in şefi Sally Abe, "Evden çalış dedikleri anda restoran tamamen boşaldı" dedi.
İngiltere, konaklama endüstrisinin Omicron'da hayatta kalmasına yardımcı olmak için 1 milyar sterlin (1,3 milyar dolar) hibe ve başka yardımlar sağlayacağını duyurdu. Hükümet, halk sağlığı uyarılarının ardından gelirleri düşen barlar, restoranlar ve diğer işletmelerin baskısına boyun eğdi.
Neredeyse iki yıl önce başlayan pandemi, birbiri ardına ekonomik zorluklar getirdi. Virüs 2020’nin başlarında saldırıya geçtiğinde ekonomiler neredeyse kapandı. Yalnızca ABD’de 22 milyondan fazla insan işini kaybetti. Özellikle barlar, restoranlar ve oteller büyük yıkım yaşadı.
Ancak rekor düzeyde hükümet harcamaları ve nihayetinde aşıların piyasaya sürülmesi, beklenmedik şekilde güçlü bir toparlanmayı tetikleyerek birçok haneye, alışverişi sürdürmek için güven ve mali kaynak sağladı.
Bu durum 2021 Noel tatil sezonu için iyimserliği ateşledi; Omicron ciddi bir tehdit olarak ortaya çıkmadan kısa bir süre önce güncellenen bir tahmine göre Ulusal Perakende Federasyonu, ABD tatil satışlarının rekor kırmasını bekliyordu.
Şu anda korku yaratan bir faktör, Omicron enfeksiyonlarının üretimi ve nakliyeyi daha da aksatması, tedarik zincirindeki iş yükünü daha da kötüleştirmesi ve enflasyonu körüklemeye devam etmesi. Ayrıca, tüketicilerin zaten yoğun olan mal talebini arttırabilir ve bu da arz kıtlığını büyütür.
Kroll Enstitüsü ekonomisti Greene, "Herkes bir bara veya restorana gitmenin onları hastaneye götüreceğinden korkarsa, alışverişe yönelebilirler. Bu da kısa vadeli eğilimi daha da kötüleştirebilir ve enflasyonu daha da kötüleştirebilir. Öte yandan, eğer Omicron büyümeyi gerçekten bastırırsa, bu da enflasyonu yavaşlatabilir” dedi.
Ekonomide iyileşmenin yavaşlayabileceğini düşünmek için başka nedenler de var. ABD’de federal harcamalardan ve yardım çeklerinden gelen ekonomik destek azaldı. Merkez Bankası ekonomik desteğini azaltıyor. ABD'den sonra dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan Çin ekonomisi yavaşlıyor.
ABD tahvil piyasası şu an için, kontroldan çıkmış enflasyondan ziyade ekonomik zayıflıktan daha fazla endişe duyuyor. 10 yıllık Hazine tahvilinin getirisi yüzde 1,5'in altında ve tarihsel olarak düşük seviyelerde kalıyor.
Danışmanlık firması Oxford Economics, Omicron ve diğer faktörleri gerekçe göstererek, Ekim-Aralık çeyreği için yüzde 7,8 olan ABD’de ekonomik büyüme tahminini yüzde 7,3'e düşürdü.
Firmanın Amerikalı baş mali ekonomisti Kathy Bostjancic, "Omicron çok yaygınlaştı ve ABD’nin kuzeydoğusunda yüksek yoğunluklu bölgelerini vuruyor. Ekonomik faaliyete epey büyük bir zarar vereceğini düşünüyoruz'' yorumunda bulundu.
Ekonomi direnebilecek mi?
Bununla birlikte, ekonominin pandemi kaynaklı bu son zorluğa karşı dirençli olduğunu kanıtlaması da mümkün. Perakende trafiğinin bir ölçütü, yeni varyantın en azından şu ana kadar çok az fark yarattığını gösteriyor. Danışmanlık firması Sensormatic Solutions'a göre, 18 Aralık'ta sona eren haftada mağaza trafiği bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 20 arttı. Ancak pandemi öncesi 2019 yılının aynı haftasına göre yüzde 23 düşük. 27 Kasım'da sona eren Kara Cuma için satışlar geçen yıla göre yüzde 30 arttı.
Sensormatic'in perakende danışmanlık üst düzey yöneticisi Peter McCall, alışveriş yapanların hala mağazalara gittiklerini, ancak şimdi kapalı alışveriş merkezlerinden çok açık hava alışveriş merkezlerini ve ‘outlet’ alışveriş merkezlerini tercih ettiklerini belirtti.
Dünyanın önde gelen yolcu gemisi şirketi Carnival’ın CEO'su Arnold Donald, bu hafta iptallerde "biraz artış" yaşadıklarını, ancak bunun sadece kısa vadeli bir düşüş olacağını tahmin ettiğini söyledi. Donald, "Rezervasyonlar yoğun" dedi.
Bazı büyük perakendecilerdeki trafik de yoğun görünüyor. New Jersey’deki ‘Amerikan Rüyası’ alışveriş merkezinde Pazar günü oyuncak dükkanı Toys R Us’ın mağazasının açılışı için birkaç yüz kişi sıraya girdi.
Chicago'daki elektronik mağazası Abt Electronics, bir yıl öncesine göre yüzde 10'luk satış artışıyla şu ana kadar güçlü bir tatil sezonu geçiriyor. Ancak eş başkan ve şirketin kurucusunun torunu Jon Abt, Omicron'un bazı insanların alışveriş yapma şeklini değiştirdiğini fark ettiğini söyledi. Daha az müşteri mağazalara giriyor olsa da kaldırımdan teslim alma talebi artıyor.