3 yaşından önce ortaya çıkan sosyal ilişkilerde ve iletişimde bozukluk, yineleyen ve kısıtlı hareketlerde işlev anormallikleri ile seyreden kronik bir bozukluktur.
Otistik birey dış dünyanın gerçeklerinden kopup, kendine özgü bir dünyada yaşar.
Genellikle öncesinde normal gelişim dönemi yoktur. Bazı hastalarda 3 yaştan önce normal gelişim veya normale yakın gelişim gözlenebilir. Ancak 3 yaşından sonra otizmin bütün bulguları ortaya çıkar. Doğuştan itibaren otistik olan çocuklar, annelerinin yaklaşmasına, uzaklaşmasına, varlığına, yokluğuna, yabancılara, yakınlarına kayıtsızdırlar. Cansız nesnelerle ilgilenirler. Canlılarla olan ilişkileride bir nesneyle olan ilişkileri gibidir. Çoğu zaman göz teması kurmazlar. Günlük yaşam değişikliklerine ve evdeki bir eşyanın yerinin değiştirilmesine aşırı tepki gösterebilirler. Çevresinde olup bitenlere karşı ilgisizdirler. Otistik bir çocuk insanlarla dolu bir odaya girse kimseyle ilgilenmez. Tepkileri çevreden gelen uyaranlardan çok kendi içsel uyaranlarına göre biçimlendiğinden, çevre tarafından tuhaf, acayip olarak değerlendirilirler..
Otistik çocuklar nedensiz gülme, ağlama, sevinme, öfke nöbetleri gösterirler. Sosyal ilişkilerde yetersizlik her zaman vardır. Toplumsal- duygusal yönden iletilen mesajları alamazlar. Bu nedenle başka kişilerin duygularına yanıt veremezler ve sosyal ortama göre davranışlarını ayarlayamazlar. Dil becerileri olsada bunu kullanamazlar, veya yerinde ve uygun şekilde kullanamazlar. Kişilerle konuşurken ortama göre değil, monoton bir şekilde ve duygusal bir ifade olmadan konuşurlar. Bazen aynı kelimeleri sürekli tekrarlarlar. Konuşmalarında esneklik yoktur. Sözlü iletişime renk katacak jestler yoktur. Ses tonlarını ve vurgulamaları ayarlayamazlar.
Kısıtlı, yineleyici ilgi ve etkinlikleri vardır. Örneğin bir ip parçası ile veya bir oyuncak parçası ile gün boyu oynayabilirler. Dönen şeylere karşı aşırı bir ilgileri olabilir. Oyuncak arabanın tekerini veya başka dönen bir şeyi saatlerce izleyebilirler. Günlük işlevlerinde, oyun ve alışkanlıklarındada bu tutumlarını sürdürürler. Bazı otistikler müziğe çok ilgi duyabilirler. Günlük hayatta hiçbir anlamı ve faydası olmayan bazı davranışları yapmakta ısrar ederler. Alışılmış şeylerin değiştirilmesi halinde bundan rahatsızlık duyarlar.
Otistik çocuklarda korkular, yeme bozuklukları, öfke nöbetleri, saldırganlık, kendini yaralama ( özellikle ağır zeka geriliği olanlarda) sık görülür.
Otizm her zeka düzeyinde görülebilir. Ancak dörtte üçünde zihinsel gerilik vardır. Erkeklerde kızlara göre 3-4 kat daha fazla görülür.
Nedeni tam olarak bilinmemektedir. Anne karnında yaşanan bazı sorunlara, genetik bazı nedenlere ve çevresel bazı etkenlere bağlı olarak ortaya çıktığı ileri sürülmektedir.
Tam bir tedavisi yoktur. Bazı eğitimlerle otistik çocuklarda iyileşme görülebileceği ileri sürülmektedir. Bazı ilaçlar davranış sorunları veya saldırgan davranışları, uyku sorunları gibi sorunlar üzerinde etkili olabilirler. İlaveten zeka geriliği ve epilepsi gibi sorunlarında olması gidişatın kötü olacağını gösterir. Otistik çocukların yüzde yirmisi orta düzeyde düzelirler ve kısmen bağımlı kalırlar. Davranışlarında tuhaflıklar görülür. Denetime ihtiyaç duyarlar. Geri kalanları bağımsız yaşayamazlar.
Dr. Mazlum Çöpür
Çocuk - Ergen ve Yetişkin Psikiyatrisi Uzmanı
mazlum.copur@mynet.com