Bunlar A) karşılıklı sosyal etkileşimin bozulması, B) konuşma ve sözel olmayan iletişimde gelişim geriliği ve C) takıntılı, yineleyici uğraşılar ve davranışlardır. 3 yaştan küçük çocuklarda görülen “ ilişki ve iletişim bozukluğu” ile ilgili olabilecek ilk belirtiler şunlardır:
1. Bebeklik döneminde karşılıklı konuşma sesleriyle ritmik etkileşimin olmaması,
2. Sosyal ilişki için gerekli karşılıklı gülümsemenin olmaması,
3. Göz kontağından kaçınma, göz göze gelememe,
4. Uyku ve yeme sorunları,
5. Seslere, özellikle ismi çağrıldığında bakmama,
6. Baş baş ya da bay bay yapmama, selamlaşma için el sallamanın gelişmemesi,
7. Mimiklerin az kullanıldığı donuk ya da ciddi yüz ifadesi,
8. Anne ya da baba eve gelince sevinçle, coşkuyla karşılamama, kapıya koşmama,
9. Yabancılar ile anne baba arasındaki farkı anlamama, anne babayı tanıdığını diğer çocuklar gibi belli etmeme,
10. Sert nesnelerle oynama, yumuşak nesneleri tercih etmeme,
11. Mahsuscuktan oyunlara başlamama, yani evcilik veya hayali oyun oluşturamama,
12. İsteklerini parmağıyla göstermeme, işaret etmeme, yetişkinin elini tutup işaret ettirme ya da yetişkinin elini istenen şeyin üstüne koyma,
13. Gösterilen, işaret edilen yere bakmama (ortak paylaşılmış dikkati sağlayamama),
14. Hoşuna giden herhangi bir şeyi getirip göstermeme, paylaşmanın olmaması,
15. Yetişkinlerin dikkatini çekmeye çalışan eğlendirici davranışlarda bulunmama,
16. Utanma ve etrafındakilerden çekinmeme.
Klasik otizmde tüm belirtiler çok ağırken, atipik otizmde bazı belirtiler mevcut ve daha hafiftir. Belirtiler en ağırdan hafife doğru bir yelpaze içinde değerlendirilir ve tümüne birden otistik spektrum bozukluğu denir. Otistik spektrum bozukluğunun görülme sıklığı; toplumda yapılan büyük ölçekli en son çalışmalarda %1-2 oranında bulunmuştur. Erkek çocuklarda bu sorun kız çocuklarına göre 4-5 kat daha sıktır.
Otistik çocukların kardeşlerinde otizm görülme oranı % 3- 8 dir. Tek yumurta ikizlerinde ise bu oran % 60 – 90 arasında bulunmuştur. Otistik bozukluk tanısı almış çocukların ailelerinde içe kapanıklık, sosyal ilişkilerde güçlük ve dil gelişiminde sorunlar topluma kıyasla daha sık gözlenir. Sorunun genetik temeline işaret eden bulgulara rağmen otizme neden olan mekanizma henüz tam olarak açıklığa kavuşturulmuş değildir. Çevresel faktörler olan aşılar, besinlerdeki katkı maddeleri üzerine çok söz söylenmekle birlikte böyle bir ilişkiyi gösteren bilimsel kanıtlar henüz yeterli seviyede değildir.
Dr. Nuşin Bilgin
Noropsikiyatri Merkezi