Ötrofikasyon nedir? Aşamaları nelerdir? Neden olur?

Farklı türleri bulunan su ekosistemleri; deniz ekosistemleri, deniz kıyısı ekosistemi, deniz yüzeyi ekosistemi gibi çeşitlere sahiptir. Mercan resifleri, çok çeşitli biyolojik türe sahip olan karmaşık yapıda deniz ekosistemlerini oluşturur. Su ekosistemlerinde çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan ve gelişen bazı sorunlar yaşanır.

Ötrofikasyon nedir?

Göl ve benzeri herhangi bir büyük boyutlu su ekosisteminde önce karalardan gelenler olacak şekilde farklı nedenlere bağlı olarak besin maddelerinin yüksek oranlarda artması sonucunda plankton ve alg mevcudiyeti aşırı miktarlarda çoğalabilir. Bu durum ötrofikasyon olarak adlandırılır. Sudaki çözülmüş olan oksijen miktarını azaltan bu durum, uzun vadede su ekosisteminin tamamen yok olmasına da neden olabilir.

Azot, fosfot ve diğer besin maddeleri yaşlı olarak adlandırılan ekosistemlerinde yavaş yavaş artar. Bir sistemde yer alan besin maddesine dönüştürülebilir olan organik malzemenin artması, sistemin üretkenlik seviyesini de yükseltir. Su ekosistemi çevresindeki aralardan sürüklenmek sureti ile gelen toprak, canlı artıklar içerir. Suyun yüzeyinde toplanmış olan mikroskobik organizmalar ve alg güneş ışınlarını engeller. Böylece de su altındaki yaşamsal önem yaşayan oksijen emilimi engellenir.

Ötrofikasyon aşamaları nelerdir?

Ötrofikasyon süreci çeşitli aşamalarla oluşur. Bu aşamalar şunlardır:

• Başlangıç aşaması ya da düşük besin maddesi
• Besin maddelerinin birikmesi ya da orta aşama
• Yoğun alg patlaması ya da ileri aşama
• Oksijen azalması ve hipoksik durum ya da çok ileri aşama
• Siyanobakteri patlaması ve toksik durum
• Ekosistemin çöküşü yani son aşama

Ötrofikasyon neden olur?

Fosfat kaynaklı olan örtofikasyon, fosfat kirlenmesi olarak da kabul edilir. Kültürel ötrofikasyon da insan eli ile bir ekosu sistemine kanalizasyon, gübre, temizlik ürünleri gibi aşırı oranda besin içeren maddeler boşaltılır ve suyun yaşlanma sürecinin artmasına neden olunur. Ötrofikasyonu arttıran etmenlerden bazıları şunlardır:

• İklimin kurak olması
• Aşırı buharlaşma yaşanması
• Göl suyunun bir kanal aracılığı ile sulamada kullanılması
• Gübre kullanımı
• Tarımda kullanılan özellikle fosfor ve azot içeren gübreler yağmurla birlikte su kaynaklarına karışabilmektedir. Bu da ötrofikasyonu tetikler.
• Sanayi atıkları
• Evsel atıklar
• Kanalizasyon sistemlerinin yeterli olmaması, evsel atıkların doğrudan suya karışmasına neden olabilir. Böylece su kaynaklarında besin birikir ve bu besinler suya karışır.
• Su ısınması iklim değişikliğine de bağlıdır.
• Sıcaklık değişiklikleri
• Atmosferin kirlenmesi, hava kirliliği, özellikle de azotun havadan suya karışmasına neden olabilir.

Tüm bunların sonucunda biyolojik çeşitlilik azalır, toksik alg patlamaları oluşur.

Ötrofikasyonun önüne geçebilmek mümkün olur mu?

Ötrofikasyon sonucu balıkların ölümü gerçekleşir ve tarım, balıkçılık ile turizm sektörlerine darbe geleceği için ekonomik kayıp da yaşanır. Su kalitesinin bozulması, suyun berraklığının bozulması, içme suyu ile sulama suyu kalitelerinde düşüş yaşanması da diğer sonuçlar arasında yer alır. Oluşan ötrofikasyonun engellenebilmesi de mümkün olur. Bunun için şu yollar uygulanabilir:

Su kaynaklarına karışan maddelerin kontrol edilmesi
Tarım faaliyetlerinin sürdürülebilir hale getirilmesi
Atıkların doğru yöntemlerle arıtılması