Geçtiğimiz günlerde stalker’lığın çeşitlerini sizlerle paylaşmıştık.
Çünkü kendimizi daha iyi tanımak adına bu tanımlara ihtiyacımız vardı. Öyle ya; akıllı telefonlar, sosyal mecralar icat oldu, artık hepimiz birer stalker’ız!
Hayatlarında en az bir defa kriminal boyutlarda stalker’lıkla karşılaşanların oranının kadınlarda %14, erkeklerde ise %6 olduğuna şaşırmamış, bu oranların suç teşkil etmeyen hallerde çok daha yüksek boyutlara eriştiğini de iddia etmiştik. Hafta boyunca hem kendimize, hem de çevremizdeki eşe dosta baktığımızda gördük ki haklıyız; biz bu işin hem üstadı, hem de kurbanıyız.
Artık bir yaşam biçimi haline getirdiğimiz stalker’lığı, en gerekli anlarda elden bırakmamıza ne dersiniz?
Hoşlandığımız bir kadını beş ay önce içtiği roze markasına, bir adamı üç ay önce giydiği pantolonunun markasına kadar araştırıyoruz, davranışlarımızı bu ajanlık faliyetlerimize göre ince eleyip sık dokuyoruz. Buraya kadar tamam.
Peki paylaşılan bir haberin, fotoğrafın, videonun sahte olup olmadığına bakmadan neden hemen üzerine atlıyor, neden hemen tüm hesaplarımızda paylaşıyoruz? Hadi bunu biz yapıyoruz, çoğunluğumuz araştırmacı gazeteci sayılmaz: gazetelerde kalın kalın kipürler kaplayan, Twitter’da yüz bin yüz bin takipçisi olan gazeteciler nasıl yapıyor?
Bunun yanıtı bizde yok... Tahminimiz ortaya düşen içeriğin bize çok heyecan verdiği için paylaşma isteği duyduğumuz yönünde. Gazetecilerde ise doğruluğunu kanıtlamadan paylaşım yapmak, en basit tanımıyla ‘işine saygısızlık.’
Biz işine saygısızlık yapan gazetecilere saygısızlık yapmayalım, yine kendi aramızda konuşalım; sizlere internette olay olan bir videonun sahte olduğunun nasıl anlaşılacağını anlatalım.
"...gelinim sen anla" durumları işte.
2012’de internete düşen bir video: Bahçeye düşen efsane yıldırım! Önce videoyu izleyelim:
Çok gerçekçi, değil mi?
Büyük bir fırtına kopuyor, kadın evinden dışarıyı izliyor; düşen yıldırım resmen bir ateştopu oluşturuyor ve kadının çığlığı… Hakikaten çok gerçekçi, peki gerçek mi? Üstelik videoda ne bir mekan bilgisi vardı, ne de başka bir ayrıntı veriliyordu. Pek tabii sırf YouTube tıkı kazanmak için bilgisayarla üzerinde oynanmış da olabilirdi, neden olmasın?
İrlandalı tecrübeli gazeteci, televizyon sunucusu ve yazar Mark Little’ın kurduğu online haber sitesi Storyful.com'un da aklına aynı soru düştü. Videonun gerçek olup olmadığını belirleme ‘stalk’una YouTube hesabının sahibinin ismiyle başladılar...
1. YouTube hesabındaki isim: Rita Krill.
Çok gerçekçi bir isim, şu ana kadar problem yok. Peki kimdir bu Rita Krill?
Storyful ekibi bu isme sahip kişileri belirleyebilmek için, Amerika Birleşik Devletleri’nde etkin kullanılan Spokeo adlı arama motoruna başvurdular. Karşılarına birçok kişi çıktı elbette; bir kişi Arizona’dan, bir tanesi Pennsylvania’dan, beş kişi New York’tan, bir kişi de Florida’dan.
Bu ‘şüpheli’lerin tamamını telefonla arayarak sonuca ulaşmayı tercih edebilirlerdi. Ama aramayı daha da daraltmayı tercih ettiler.
2. Videodaki görüntüler bize nasıl ipuçları veriyor?
Buyrun, bir başka soru... Storyful ekibi bu kez Wolfram Alpha adlı arama motoruna başvurdu. Wolfram Alpha dünyanın herhangi bir yerinde, herhangi tarihteki meteorolojik durumu en ince ayrıntısına kadar bulmanızı sağlayan bir arama motoru. Hava sıcaklığı mı ararsınız, yağmuru mu merak edersiniz; ne isterseniz var.
Velhasıl gerçekten de Rita Krill’lerimizden birinin yaşadığı Naples, Florida da o gün çok yağmurlu, fırtınalı, gök gürlemeli görünüyordu! Araştırma bitti mi? Bitmedi. Nispeten aşina olduğumuz Twitter’a geldi sıra: Storyful ekibi, Twitter Advanced Search’ü kullanarak o gün, o bölgede atılan tweetleri kontrol etti. Hakikaten de Naples’ın yerlileri o gün yıldırım gördüklerini iddia etmişler, bu iddiaları Twitter’a taşımışlardı...
4. Stalker'lık ve gazeteciliğin arasında sınırın flulaştığı yerlere geldik:
Rita Krill ismini Google Maps’ten kontrol etti ekip! Ve hakikaten de Naples, Florida’da Rita Krill ismine kayıtlı bir evle karşılaştılar… Peki aynı ev miydi?
Videoda görünen ağacın ve havuzun konumuna bakılacak olursa, aynı evdi :)
5. Artık telefonla aramanın zamanı geldi...
Yine Spokeo’dan buldukları telefon numarasını aradılar, nihayet Rita Krill ile telefonlaştılar…
Rita Krill, gayet inanılası bir sesle konuşuyordu; anlattığı hikayede pek de bir boşluk görünmüyordu. Çektiği videonun orjinalini ve yıldırımın düştüğü yerin fotoğraflarını haber ekibine e-postaladığında olay kesinlik kazandı.
Kısa zamanda 600.000’den fazla tıklanan bu heyecan verici video, gerçekten de gerçekti!
Gördüğünüz gibi, hali hazırda laptopunuzdan ulaşabileceğiniz ücretsiz araçlarla bir videonun sahte olup olmadığını tayin edebiliyorsunuz.
Video sahteyse paylaşmama opsiyonunuzu elinizde bulunduruyorsunuz böylelikle. Tabii, o opsiyonu değerlendirip değerlendirmemek size kalmış...