Aylin Yazan
BBC Türkçe
Mart 2014'teki yerel seçim öncesi "Oyuna sahip çık" diyerek yola çıktılar… Sandık başında gözetmenlik yapacak, bilgisayar sistemine girilen oy verilerini kontrol edecek yaklaşık 30 bin gönüllü topladılar.
Bağımsız, sivil inisiyatif "Oy ve Ötesi"nin 7 Haziran'daki genel seçimde hedefi 45 ilde, 12 bin okulda kurulacak 106 bin sandığın başında olmak.
Bu da yaklaşık 120 bin gönüllü demek… Ancak seçime bir aydan az bir zaman kala, gönüllü sayısı 13 bin civarında.
Oy ve Ötesi'nin sekiz kurucusu arasında yer alan ve aynı zamanda, artık dernek olan platformun sözcülüğünü yapan Sercan Çelebi, "1,5 sene içinde, herkesin futbol takımı gibi taraf tuttuğu bir ortamda bağımsız bir organizasyon olarak 120 bin gönüllü toplama hedefinin zor olduğunun bilincinde olduklarını" söylüyor.
Ama bu hedefi koymak zorunda olduklarını ekliyor ve "Çünkü bu seçimde, sandık başında yaşanabilecek ufak tefek farklar, çok temel sonuçları etkileyecek boyutta olabilir" diyor.
'Hastayı iyileştiriyor ama ölüyü diriltmiyor'Seçim öncesi anketler HDP'nin (Halkların Demokratik Partisi) muhtemel oy oranını, yüzde 10'luk seçim barajının yakınında gösteriyor.
Bu, ufak bir farkın bile Türkiye'nin yeni parlamentosunun yapısında büyük değişikliklere neden olacağı anlamına geliyor.
Oy ve Ötesi sözcüsü Çelebi de seçimin bu nedenle kritik olduğuna vurgu yapıyor:
"HDP'nin baraja çok yakın olması, AKP'nin anayasaya değişikliğine ulaşacak güce erişip erişmemesi gibi çok temel şeyler bu seçim sonuçlarıyla ve sandık başında belli olabilir. Günün sonunda sandık başında etkilenebilecek oy miktarı yüzde 5'ler 10'lar filan değil. Bunu biz gördük; sandık başında seçim kazanılmıyor. Hastayı iyileştiriyor ama ölüyü diriltmiyor. Öyle bir dünya var."
Sercan Çelebi: Sandık başında etkilenebilecek oy miktarı yüzde 5-10 değil ama yine de önemli.
Oy ve Ötesi gönüllülerini tek bir grup altında toplamak güç. Dernek "Kim olursan ol gel" diyor…
Ancak iktidarı destekleyen gönüllülerin bu hareketi desteklemek yerine, AKP'den gözetmen olmayı tercih ettikleri de ortada.
7 Haziran seçimlerinde ilk kez gönüllü müşahitlik yapacak olan Özgün Levent, "Önceki seçimlerde sandıklarda yapılan yolsuzlukları evden elimiz kolumuz bağlı izliyorduk. Bu çaresizlik haline geldi. Eşim ve ben, oy verdikten sonra değişen seçim sonuçları, trafolara giren kediler gibi sosyal medyadan takip ettiğimiz durumları, yani neler döndüğünü kendi gözümüzle görmek, hem de müdahale edebilmek istedik. Çocuklarım da ileride 'Sen ne yaptın' dediğinde verebilecek bir cevabım olsun" diyor.
Levent ekliyor "Bir siyasi partinin parçası olmak zorunda değiliz bunu yaparken. Herhangi bir yere bağlı olmadan olması iyi".
Oy ve Ötesi'ne yeni katılımlar olsa da, 2014 yerel seçimlerindeki sayıya henüz ulaşılamamış olması, bazılarının yeniden gönüllü olmadığını gösteriyor.
'Bir daha gönüllü olmadım çünkü...'
2014 yerel seçiminde Oy ve Ötesi'nin bu kadar ses getirmesinin nedenlerinden biri de seçimin Gezi protestolarının üzerinden çok da vakit geçmeden yapılmış olmasıydı.
"Seçim sonuçlarının değiştirildiğini düşündüğüm için, Gezi'nin de gazıyla Oy ve Ötesi gönüllüsü olmuştum" diyor ismini vermek istemeyen 31 yaşındaki eski bir gönüllü müşahit.
Hareketin işe yaradığını ve bağımsız müşahitlerin görev yaptığı sandıklarda, oyların doğru sayılmasını sağladıklarını düşünüyor.
Ancak ilk deneyiminden sonra bir daha gönüllü olmamış. Peki neden?
"Ağustos ayında yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimi, sonuçları çok belli bir seçimdi. Sandık başında durmamın bir fark yaratacağını düşünmedim. Beni heyecanlandıran bir siyasi parti/aday olmadığı için heyecanım ve umudum da kırıldı."
Ama eski gönüllünün yeniden gönüllü olmamak için bir çekincesi daha var…
"Bir de muhalefetin bir koluymuşuz gibi bir hava oluştu, kendi aramızda ve dışarıdan da bize de dair, ben onun parçası gibi hissetmek istemedim".
Oy ve Ötesi'nin gönüllü okul sorumlusu olarak 3. kez görev yapacak olan Tuncay Tekle'ye göre de, hareketin kendisi bağımsız olsa da bazı katılımcıların asıl motivasyonu siyasi...
İstanbul Kasımpaşa'da, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın çocukken gittiği ilkokuldaki sandıkta görev alan Tekle "Gönüllülerin bir kısmı, kendi destekledikleri adayların kazanamadığını görünce, motivasyonlarını kaybetti. Oysa asıl motivasyon, seçimin adil ve şeffaf şekilde yapıldığını garanti altına almak olmalı" diyor.
Ancak Tekle'ye göre bir etken de çok kısa aralıklarla yapılan seçimler. Tekle, 15 ay içinde 3 seçim yapılmasının insanlarda yorgunluk yarattığını söylüyor.
Oy ve Ötesi sözcüsü Sercan Çelebi de bu durumu yadsımıyor: "Özellikle cumhurbaşkanlığı seçiminde çok yıpranan insanlar oldu. Yoruldular. Siyasi tercihlerine göre bir sonuç da göremedikleri zaman bu insanlar artık biraz enerji ve motivasyon kaybetti. Ben onların son günlerde tekrar geri döneceğini düşünüyorum."
İş sandık başında bitiyor mu?Hayır…
Bir de sandıktan çıkan sonuçların aktarıldığı SEÇSİS'teki (Bilgisayar Destekli Merkezi Seçmen Kütüğü Sistemi) verilerin kontrolü var.
Sandıklardan çıkan oylar sayıldıktan sonra tutanaklar ilçe seçim kuruluna gidiyor ve SEÇSİS sistemine giriliyor. Sonra sistem bize sonuçları açıklıyor. Yani sayıların girilmesi ile sonuçların açıklanması arasındaki süreci göremiyoruz...
Oy ve Ötesi bu süreci de denetleyebilmek için bir yazılım üretti. Adı T3. Gönüllüler, tarattıkları sandık tutanaklarını oy ve ötesi sistemine girecek.
Her bir tutanaktaki sayılar, birbirinden habersiz üç kişi tarafından (kendi içinde kontrol mekanizması oluşturmak için) sisteme işlenecek.
Daha sonra bu sonuçlar SEÇSİS'tekilerle karşılaştırılacak.
Çelebi sistemin amacını şöyle özetliyor: "Sandık başıyla resmi sonuç arasında, bizim göremediğimiz o sürecin başı ve sonucunu karşılaştırarak, arada göremediğimiz yerlerde bir şey olduysa bunu ortaya çıkartıyor."
Çelebi'ye son olarak hareketin finansmanını soruyorum. Nisan 2014'te dernekleşen Oy ve Ötesi'nin masrafları bağışlardan, aidatlardan ve birkaç uluslararası demokrasi fonundan karşılanıyor.
Oy ve Ötesi'nin hedeflediği gönüllü sayısına ulaşabilmesi için 4 haftası var. Bu süreçte viral video ve bazı tanıdık isimlerin yardımıyla, daha fazla gönüllü toplamaya, en azından eski gönüllüleri geri getirmeye çalışacaklar.