Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'nın kararı doğrultusunda 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın Topkapı'daki Anıt Mezarı'nı açarak, ölüm nedeni konusunda inceleme yapacak olan Adli Tıp Kurumu'nun Başkanı Doç. Dr. Haluk İnce soruları yanıtladı.
Adli Tıp Kurumu Başkanı Haluk İnce'ye yöneltilen sorular ve verilen yanıtlar şöyle:
**'Feth-i kabir'' işlemi hangi durumlarda yapılır?**
Feth-i kabir yani mezar açma işlemi ilk kez yaptığımız bir işlem değil. Bunu hep altını çizerek söylüyorum. Bir defin işlemi yapılmış ama şüphe oluşmuşsa veya eksik bir inceleme varsa ya da bildirimsiz gömülme varsa feth-i kabir işlemi yapıyoruz. Bize, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından böyle bir görev verildi. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın feth-i kabir işlemini yapacağız.
Bize dosya geldikten sonra hızlı bir şekilde çalışmamıza başladık. Bu çalışmalar doğrultusunda da İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından görevlendirilen savcılarla toplantı yaptık ve 'Nasıl bir işlem yapılacak, bu işlemin doğru yapılabilmesi için hangi şartların oluşması gerekir ' sorularının yanıt bulduğu 'İş Akış Şeması' oluşturduk. En önemli faktörlerden birisi, birimlerin koordinasyonu ve iş bölümünün yapılması. Bu koordinasyon ve iş bölümü süreçlerini tamamladık. Dün arkadaşlarımız mezarda, ilk incelemelerini yaptılar ama bununla ilgili bilgileri zaten toplamıştık. Bunların hepsini Cumhuriyet Başsavcısı ile de konuştuk. Nasıl bir işlem yapacağız Oradaki yapının bilgilerine ulaşıldı.
**Ekipte kimler yer alacak?**
Cenazenin çıkarılması işleminde Adli Tıp Kurumu'ndan 7 kişilik bir ekip çalışacak. Ben de sürecin başından sonuna ekibin başında duracağım. Benim yanımda da bir adli antropolog, bir jeoloji mühendisi, kimya ihtisas dairesinden bir kişi, morg ihtisas dairesinden 3 kişi olacak. Kurumda çalışacak ekip sayısı 20'ye kadar yükselecek.
**Mezar açma işlemi ne zaman yapılacak?**
Bizim verdiğimiz bilgiler doğrultusunda savcının talimatıyla mezar açma işlemini yapacağız. Cumhuriyet Başsavcılığı ile ortak bir tarih belirleyeceğiz. Nokta atış, 'Şu tarihte başlayacağız, şu tarihte bitireceğiz' şeklinde oluşan bir tarih yok ama en kısa zamanda, bir-iki gün içinde belli olur diye düşünüyorum. İşlemi ne kadar zamanda bitiririz, tamamen yer şartlarıyla ilgili. Orada çalışacak elemanların ismi bile belli.
**'CENAZEYİ ÇOK ÖZEL BİR YERDE SAKLAYACAĞIZ'**
**Mezar açma işleminde ve sonrasında nasıl bir çalışma yürütülecek?**
Bizden istenen ölüm sebebinin tespiti. Ölüm sebebinin tespiti işlemi olduğu için de rahmetli Cumhurbaşkanımız'ın cenazesini buraya getireceğiz ve burada otopsi işlemi yapılacak. Feth-i kabir işlemlerinde nasıl çalışıyorsak aynen çalışacağız. Mezarda yapılacak işlem; cenazenin çıkarıltılması, örneklerin toplanması ve örneklerin uygun koşullarda buraya taşınması. Cenazenin hepsini getireceğiz. Üstteki anıt mezar kalkacak, cenazeye inilecek. Dün yapılan çalışmanın neticesini de ilettiler. Lahidi kaldırdıktan sonra rahmetli Cumhurbaşkanımız'ın cenazesini alıp, buraya geleceğiz. Burada otopsi işlemi yapılacak. Yapılan tüm prosedürler rahmetli Cumhurbaşkanımız için de yapılacak. Otopsi yapıldıktan sonra olayın da özelliği dikkate alındığında cenazeyi çok özel bir yerde saklayacağız. Cenazeyle ilgili işlemleri olabilecek en kısa sürede bitirmeyi planlıyoruz. Sonra da cenazenin gömülme işlemleri için cenazeyi aileye, devletimize teslim edeceğiz.
Sonrasında analiz süreci var. Analiz sürecinde de bizden istenen bir otopsi sonucu. Bütün kalan vücut parçalarında travmatik, patolojik bulgu var mı Bunlar arkadaşlarımız tarafından incelenecek. Sonrasında da Kimya İhtisas Dairesi'nde yapılacak toksikolojik analiz için örnekler alınacak. Bu örnekler hem rahmetli Cumhurbaşkanımız'dan hem cenazenin konulduğu yerden hem de toprağın altında yaklaşık 40 ila 60 santimetrelik bölümden alınacak. Bu tip çalışmalarda yapılır, buna da kontrol çalışması denilir. Cenaze ve bulunduğu yerle hiç ilgisi olmayan mezarlığa ait yerlerden de kontrol amaçlı örnekler alacağız. Bu örneklerde toksikolojik analizler yapacağız. Bu analizleri nasıl yapacağımız, neleri arayacağımız konusunda da; analizlerde çıkanlara bakacağız, neler bulduk Bunlarla ilgili cihazlarımızın çok gelişmiş kütüphaneleri var. Onlara ait her örnek bizim önümüzde grafik olarak yer alacak. Sonrasında da bunları raporlayıp, Birinci İhtisas Kurulu'na göndereceğiz. Aklınıza gelebilecek bütün toksik maddelere bakabilecek cihazlarımız var.
**'EN AZ 48 SAAT SONRA AİLESİNE TESLİM EDİLECEK'**
**Örnekleri aldıktan sonra defin işlemi ne zaman yapılacak?**
Buradaki işlerimiz için en az 48 saate ihtiyacımız var. Cumhurbaşkanı'nın cenazesini burada saklayacağız. Onun da güvenliği söz konusu. O güvenliği almak için de düzenlemeler yaptık. Bu cenaze bu şekilde gelen olgularla birlikte durmayacak. Ayrı bir yerde duracak. Özellikli bir yerde duracak ve sayın Cumhurbaşkanımız'a gösterilecek en yüksek hassasiyet gösterilecek. Cenaze, ailesine ve devlete en az 48 saat sonra teslim edilecek. Bu süreyi belirleyen en önemli neden de DNA çalışması.
**Kaç maddeye bakabiliyorsunuz, sonuçların çıkması ne kadar sürer?**
Bütün uyutucu, uyuşturucu, insektisitler (böcek öldürücü), ağır metaller, aklınıza gelebilecek her maddeye bakacağız. Şu anda dünyada da kullanılan tüm maddelere ait bilgiler cihazların veri tabanlarında yer alıyor. Malzemeyi cihazda çalışılacak hale getirdikten sonra kontaminasyonu minimize etmek istiyoruz. Cihazda bulunan her bir madde, veri tabanı ile karşılaştırılacak. Burada önemli olan cihazın yazılımıdır. Eğer aynı piki görüyorsak, bu pikler yorumlanmak üzere uzmanların önüne gelir. Şimdi bu pikleri kontrol için aldığımız örnekle de karşılaştıracağız. Yani toprağın kendi yapısından mı geliyor bunlar yoksa kendi yapısında olmayan bir madde mi var Bazı zehirler var, bunların hiçbiri vücutta kemikte birikecek kadar kalmıyor. Kemikte birikmesi için belli bir sürenin geçmesi gerekiyor. Örneğin, 'saç kılı' deniyor. Saçla ilgili şöyle bir örnek vereyim. Bunu savcılara da söyledik. Bir maddeden bir-iki gün sonra ölüm olduysa bunu saçta tespit etme olasılığı çok fazla yoktur. Çünkü saça çıkacak kadar bir zaman geçmemiştir. Saçta bir kimyasalı bulabilmemiz için saçın uzaması lazım. Aynı şey kemik için de söz konusu. Örneğin, süre göz önüne alındığında hedef organ olarak kemik olmayan, kemikte birikimli olmayan toksik malzemeleri, yumuşak dokuda lezyon yapacak malzemeleri bulma şansımız çok fazla yok. Bütün örnekleri teker teker inceleyeceğiz, sonrasında Kimya, Morg ve Biyoloji ihtisas dairelerinin raporlarını ölüm nedenlerini raporlayan Birinci İhtisas Kurulu'na göndereceğiz. Oradaki hocalarla bütün süreç göz önüne alınarak, rapor hazırlanacak ve Cumhuriyet Başsavcılığı'nın istediği ölüm nedeninin tespitini yazacağız.
**Mezardan alınan saç ve kemikler herhangi bir sonuç vermeyebilir mi?**
Bu konuyla ilgili literatürleri taradık. Bunu söylemek ne kadar bizim açımızdan doğrudur bilmiyorum ama burada geçen zaman aleyhimize. Geçen zamanın aleyhimize olduğunu bilerek elimizden geleni yapacağız. Bunun sonucunda hiçbir şey bulamayabiliriz, bulduklarımız ölüme sebebiyet veremeyecek malzemeler olabilir, bunların doğru yorumlanması gerekiyor. Buradaki hassasiyetimizi şu şekilde aktarayım; cihaza malzemeyi veriyorsunuz ve malzemede bir kimyasalı görüyorsunuz, bu kimyasalı bile mükerrer cihazlarla test edeceğiz. Burada şunu bile arkadaşlarımla paylaşıyorum. Bakın orası sanayi bölgesi, ciddi bir hava kirliliği var, yağmurlarla inen kirliliğin toprağa geçmesi, yer altı sularına inmesi, mezara ve toprağa da ulaşması söz konusu. Her şeyi geniş perspektifte düşünerek değerlendirmek gerekir. Arkadaşlarım da bu donanımda. Bu konuda en donanımlı ülke ABD ve Avrupa ülkeleri. Orada kullanılan cihazlar şu anda bizim cihaz parkımızda var. Onlarla elde edeceğimiz sonuçları yorumlayacağız. Her çıkan madde de Cumhurbaşkanımız'ı şu veya bu sebeple etkilemek için kullanılmış madde anlamına da gelmiyor.
**'HİÇBİR ŞEY DE ÇIKMAYABİLİR'**
**Kamuoyunda ''Mezar açılacak ve kesin ölüm nedeni belli olacak'' yönünde bir beklenti var. İnceleme sonucunda kesin ölüm nedenine de ulaşılamayabilir mi?**
Kamuoyunun bu konuda beklentisini saygıyla karşılıyorum. Bizim kurum özelinde değil, bir alanda çalışan bir çok kurum şunu söyler, çalışmalarda bile yer alır bu, bazı çalışmaların kısıtlılıkları söz konusu. Bazı çalışmalar istenilen sonuçları vermez. Raporda, vermeme sebeplerini de yazacağız. Burada en büyük dezavantajımız zamandır. Diğer dezavantaj çalışacağımız olgu ile ilgili sorun. Ölümden çok kısa süre bu işlem yapılsaydı, şansımız biraz daha fazla olacaktı. Biz bunun bilincindeyiz. Hiçbir şey de çıkmayabilir. Çıkanların da çıkmayanların da yorumlamasını mutlaka raporda belirteceğiz. Bu çalışmada da ciddi kısıtlılık var, bu da başta geçen süre.
**'HAFTA SONU DAHİL ÇALIŞILACAK'**
**Adli Tıp Kurumu'ndaki çalışmalar ne kadar sürecek?**
Kurumun bu konudaki gücünü biliyorum. Arkadaşlarımız bu çalışmayı sonuçlandırıncaya kadar çok yoğun bir şekilde mesailerini buraya vereceklerdir, hafta sonu da dahil. Sonuçta bu bir çalışmadır. Örneklerin cihaza girecek şekilde hazırlanmasıdır. Arkasından bunların analiz edilmesi ve raporlanmasıdır. Şu anda Adli Tıp Kurumu'nda bu olgu ile ilgili kimin ne yapacağı isim isim belli. Bunu biz teorik olarak yaptık, uygulamaya girme aşamasında da çalışmanın başından sonuna kadar başında olacağım. Daha önce verdiğimiz süre şudur; iki aydan kısa sürede çıkmayacak. İki aydan sonrası için de uzamanın mutlaka gerekçesini söyleyeceğiz. Bu dosya hızlı bir şekilde çıkacak ve tabii ki çok özellikli bir dosya ve bu dosyayı gösterebileceğimiz maksimum hassasiyette çalışarak yoğun bir tempo ile çıkartmaya çalışacağız. Soru işaretleri varsa, öyle veya böyle kaldırmaya çalışacağız ama iki aydan kısa sürede çıkarılabileceğini düşünmüyorum.
**DNA testi için aileden örnekler alacak mısınız?**
Savcılıktan bu yönde gelen bir talep yok. Bizden rahmetli Cumhurbaşkanımız'ın DNA profilinin çıkartılması istendi.
**
Turgut Özal'ın cenazesine çürüme olmaması için işlem yapılmış mı?**
Çalışmaya başlamadan önce İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı'ndan bununla ilgili bilgiler istedik, hem gömülme planı, nasıl bir kabre gömüldüğüyle ilgili hem de tahnitleme yapılıp yapılmadığı yönünde. Türkiye'nin her ilinden, bir çok ülkeden topraklar getirildi diye bilgiler var. Bunları bilgi olarak istedik. Ama henüz bunlar bize bilgi olarak ulaşmadı. Onların da gelip değerlendirileceği bir toplantı yapacağız, onu da bekliyoruz.
Turgut Özal vefat ettiğinde ben Adli Tıp Kurumu'nda bir yıllık asistandım. Ölümle gömülme arasındaki süre biraz fazlaydı. 'Mutlaka tahnitleme yapılmıştır' diye aklımdan geçtiğini biliyorum. Biz de o tahnit solüsyonlarını istiyoruz. Şu anda burada da tahnitleme işlemleri yapıyoruz, bekleyecek cenazelere, bizdeki içerikler belli. Rahmetli Cumhurbaşkanımız için de yapılan tahnitleme bilgilerini istedik, onlar da getirilecektir.
**Cenaze mezardan buraya nasıl taşınacak?**
O konuyla ilgili prosedür belli. Cenazeyi aldıktan sonra çinko kaplı bir tabutla buraya getireceğiz. Cenazeyi temiz bir malzeme ile tabutun içine yerleştireceğiz. Olabildiğince üst düzeyde hassasiyet göstereceğiz. Güvenlik ve bütün bu süreçler Cumhuriyet Başsavcılığı'nın kontrolünde yapılacak. Arkadaşlar burada bekliyor olacaklar ve hızlı bir şekilde otopsiye başlayacağız, örnekleri alıp, laboratuvarlara göndereceğiz.
**Tahnitleme yapılmışsa cenazeyi bugüne kadar koruma imkanı var mı?**
Mumyalama ile tahnitleme farklı. Mumyalama olsaydı kalabilecek yumuşak doku olabilirdi. Mumyalama yapılmadığını biliyorum, sadece dışarıdan bilgiyle. Tahnitleme yapılmıştır ama tahnitleme sonrasında yumuşak doku ile karşılaşma ihtimalimiz yok.
**Kamuoyunun beklentisini de göz önüne alınca üzerinizde bir baskı hissediyor musunuz?**
Sorumluluğu çok yüksek bir iş. Bir beklenti var ama ilk kez yaptığımız bir şey değil. İlk olan Adli Tıp Kurumu'nun bir cumhurbaşkanına bunu yapıyor olması. Bu da bizi fazlasıyla heyecanlandırıyor. Ama sonuçta görevimizi yapacağız ve önemli olan doğru işlemler yapabilmek, cenazeye eziyet etmeme konusunda maksimum özeni göstereceğiz ve hızlı bir şekilde de cenazenin tekrar toprağa verilmesi konusunda elimizden geleni yapacağız. Bu süreyi hiç uzatmayacağız. Analiz kısmında da her zaman söylüyorum, çalışma arkadaşlarım çok güzel şeylere imza attılar, bu konuda da çalışmanın kısıtlılıklarını da ortaya koyarak, ne yaptığımızı, çıkan sonuçları, çıkıyorsa çıkma sebeplerini, çıkmıyorsa çıkmama sebeplerini bilimsel gerekçeden hiç ayrılmadan cumhuriyet savcılığı ile paylaşacağız.
**Merhum Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın cenazesi Adli Tıp Kurumu'nda kaldığı sürece nasıl korunacak?**
İnce: Duracağı yer dahil her şey hazır. Ülkemize mal olmuş, emeği geçmiş bir Cumhurbaşkanı'ndan bahsediyoruz. Hepimiz için de önemli bir şahsiyet. Onun cenazesine başta saygısızlık olmak üzere en ufak bir yanlış işlemin yapılmaması konusunda çok büyük özen gösterdiğimizi bilmenizi isterim. Cenaze herkesin girip çıkamayacağı bir yerde olacak. Adli Tıp Kurumu içinde ama herkesin bilmediği bir yerde olacak. Kurumun güvenliği iyidir ama kurum içinde dahi korunacak. Bunda da olağanüstü hassasiyet gösterdiğimizi bilmenizi isterim. Bu bilgiyi, kurum içinde de paylaşmıyoruz, sadece çalışmayı yapacak ekip biliyor. Kurumda 600 çalışan var, 600 çalışan arkadaş içinde 20 kişi bu bilgiye sahip. İki kişinin bildiği sır değildir ama 20 kişinin de işin ne kadar hassas olduğunun bilincinde olduğunu düşünüyorum. Bu iş için ayrılan bir yer ve hiç kimsenin de kapısını açıp da girdiği bir yer değil. Kurumda, otopsi salonuna sadece otopsi bölümünde çalışan arkadaşlarımız girer, kimya laboratuvarına sadece burada çalışanlar yetkilendirilmiştir. Sonuçta o odaya girme yetkisi maksimum 5 kişide olacak. 20 kişi yeri bilecek ama 5 kişi girecek. Tek bir cenazenin kalacağı, adli antropolojik incelemeler için yapılan özellikli bir yer. Eğitim için kullanıyoruz, rutinde kullanılan bir yer değil. Ama kemik incelemelerini yaptığımız bir yer.
AA