ANKARA(ANKA)-Ham petrol fiyatlarında ABD'nin Irak'ı işgal ettiği 2003 yılından itibaren yaşanan pahalanma, Türkiye'ye beş 21.6 milyar dolar ek fatura yükleyerek cari işlemler açığını yüzde 22.4 büyüttü.
"Veri gizliliği" çerçevesinde petrol ithalatına ilişkin verileri üç ay geriden açıklayan TÜİK, 2007 sonu verilerini de açıkladı. ANKA'nın, TÜİK verilerine dayanarak yaptığı hesaplamaya göre, 2003-2007'yi kapsayan son beş yıllık dönemde Türkiye, toplam 142.3 milyon ton (1 milyar 50 milyon varil) ham petrol ithalatı gerçekleştirdi. Yapılan bu ithalat karşılığında toplam 46.1 milyar dolar döviz ödendi. İthalat miktarının azalmasına rağmen, fiyatlardaki artışlara bağlı olarak beş yıldaki toplam petrol ithalatının faturası bir kattan fazla büyüdü. Petrolün varil fiyatı 2002 düzeyinde kalsaydı, Türkiye dört yıldaki ithalatına 46.1 milyar dolar yerine 26.1 milyar dolar ödeyecekti.
-MİKTAR ARTMADI FATURA KATLANDI-
Türkiye, petrol ülkelerine yakınlık ve önceden kontrata bağlanmış taahhütler gibi avantajları nedeniyle petrolü, uluslar arası piyasa fiyatlarının altında ithal etmesine rağmen, varil başına ödenen fiyat her yıl daha yüksek oldu. Bu dönemde yıllık ithalat miktarı az da olsa azalırken, ödenen fatura sürekli büyüdü. Türkiye'nin yaptığı ithalatta 2002 ortalamasında 23.4 dolar olan petrolün varil fiyatı, 2003 yılında 26.9 dolar, 2004'te 34.5 dolar, 2005'te 50.1 dolar, 2006 yılında 61 dolar ve 2007 yılında ortalama 68.1 dolara kadar çıktı. İthal edilen petrolün beş yıllık dönem ortalamasında varil fiyatı ise 43.9 dolara geldi. Türkiye'nin 2002 yılında 175 milyon varil olan ham petrol ithalatı, 2003 yılında 177.3 milyon, 2004'te 176.5 milyon, 2005'te 172.6 milyon, 2006 yılında 175.5 milyon, 2007'de de 173 milyon varil olarak gerçekleşti.
2002'de 4.1 milyar dolar olan yıllık ithalat faturası, fiyattaki artışa bağlı olarak 2003'te 4.8 milyar, 2004'te 6.1 milyar, 2005'te 8.6 milyar, 2006'da 10.7 milyar, 2007'de ise 11.8 milyar dolara ulaştı. Anılan beş yıllık dönemde petrol ithalatına ödenen toplam döviz 46.1 milyar dolara ulaşırken, yıllık petrol ithalatı faturası yüzde 188 kabardı.
-EK FATURA 21.6 MİLYAR DOLAR-
Türkiye'nin ithal ettiği ham petrolün 2002 yılında 23.4 dolar olan varil fiyatı, izleyen dönemde değişmeseydi, 2003-2007 döneminde petrol ithalatının yıllık faturası, miktarın yaklaşık aynı düzeylerde gerçekleşmesi nedeniyle 4-4.1 milyar dolar dolayında seyredecekti. Buna göre dört yıllık dönemde gerçekleştirilen toplam 1 milyar 50 milyon varil ham petrole ödenen toplam döviz tutarı da 24.5 milyar dolar düzeyinde kalacaktı.
Türkiye'nin yıllık ithalat miktarı azalırken, varil fiyatındaki artış nedeniyle fazladan ödenen döviz her yıl katlanarak arttı. İthal edilen ham petrolün fiyatındaki artışlar, 2003 yılında 635 milyon, 2004'te yaklaşık 2 milyar, 2005'te 4.6 milyar, 2006 yılında 6.6 milyar, 2007'de de 7.7 milyar dolar ek fatura getirdi. Böylece bu dönemdeki fiyat artışlarına bağlı olarak petrol ithalatına beş yılda toplam 21.6 milyar dolar tutarında bir ek fatura ödenmiş oldu.
-CARİ AÇIĞIN DÖRTTE BİRİ-
Petrol fiyatlarındaki artış nedeniyle Türkiye'nin ithal ettiği petrole ödemek zorunda kaldığı "ek fatura", 2003 yılında 8 milyar dolar dolayında gerçekleşen cari işlemler açığının yüzde 7.9'unu oluşturdu. İzleyen dönemde büyüyen ek fatura, cari açığı da büyüten bir etki yaptı. Petrol ithalatına, 2004 yılında 15.6 milyar dolarlık cari açığın yüzde 12.6'sı kadar ek fatura ödendi. 2005 yılında petrol zamlarının yüklediği ek fatura, 22.6 milyar dolara ulaşan cari işlemler açığının yüzde 20.4'ü düzeyinde gerçekleşti. Cari açığın 32.2 milyar dolara ulaştığı 2006 yılı için hesaplanan ek fatura bunun yüzde 20.5'i düzeyinde gerçekleşti. 2007 yılında da cari açık 38 milyar doları aşarken, fiyat artışları nedeniyle petrole ödenen ek faturanın bunun yüzde 20.4'ü düzeyinde olduğu belirlendi.
2003-2007 döneminde petrole ödenen 21.6 milyar dolarlık ek fatura, aynı dönemde toplam 118 milyar dolar olan cari işlemler açığının yüzde 18.3'ü düzeyinde gerçekleşti. Diğer bir deyişle petrol zamları, anılan dönemde Türkiye'nin cari açığını yüzde 22.4 büyüttü.
/**
Pahalanan petrolün cari açığa etkisi
Varil Tutar (Milyon $)
fiyatı Miktar -------------------------- Ek Ek fatura/
($) (Mln. varil) Gerçekleşen 2002 fiyatıyla Fatura Cari açık(%)
2002 23,4 175,0 4.087,8 4.087,8 0,0 0
2003 26,9 177,3 4.776,5 4.141,5 635,0 -7,9
2004 34,5 176,5 6.091,5 4.122,8 1.968,7 -12,6
2005 50,1 172,6 8.649,5 4.031,7 4.617,8 -20,4
2006 61,0 175,5 10.706,5 4.099,5 6.607,0 -20,5
2007 68,1 173,0 11.784,2 4.041,3 7.742,9 -20,4
2003-2007 43,9 1.050,0 46.096,0 24.524,6 21.571,4 -18,3
**/
-TÜRKİYE'NİN ALDIĞI PETROLÜN VARİLİ ARALIK'TA 88 DOLARA ÇIKTI-
Türkiye'nin ithalatında petrolün aylara göre varil fiyatının 2002-2007 döneminde 238.5 zamlandığı belirlendi. Aralık ayları itibariyle 2002 yılında 26 dolar olan ithal petrolün varili 2003'te 28.4, 2004'te 35.4, 2005'te 53.2, 2006'da 56.4 dolara çıktı. İthal petrolün varil fiyatı 2007'nin Aralık ayı itibariyle de 88 dolara kadar yükseldi.
//*
Yıllara ve aylara göre ithal petrolün varil fiyatı($)
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Ocak 18,6 27,7 30,4 38,3 57,2 51,7
Şubat 19,2 30,2 28,5 39,7 59,4 51,9
Mart 21,3 28,2 31,2 47,1 57,4 56,9
Nisan 23,6 24,9 30,6 47,7 64,7 60,1
Mayıs 23,9 24,0 32,9 44,6 65,1 62,6
Haziran 23,1 25,2 32,7 50,3 63,6 66,3
Temmuz 24,2 25,7 33,6 52,5 67,0 70,4
Ağustos 25,2 27,2 38,3 58,0 67,8 69,1
Eylül 26,0 26,5 38,4 59,1 60,7 72,6
Ekim 26,3 27,8 43,0 55,9 55.1 78,1
Kasım 23,1 27,6 40,4 51,6 55.0 87,0
Aralık 26,0 28,4 35,4 53,2 56.4 88,0
Ortalama 23,4 26,9 34,5 50,1 61,0 68,1
**/