Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, “Beyan kabul edilemez” derken, Vatikan’ın Ankara Büyükelçisi Bakanlığa çağrıldı.
Katolik dünyasının dini lideri Papa Françesko, Vatikan’da düzenlenen ayinde 1915’te yaşanan Ermeni tehciri için ‘soykırım’ ifadesini kullandı. Papa 2’nci Jean Paul, 2001 yılında Ermenistan’a yaptığı ziyaret sırasında Ermeni Apostolik Kilisesi Katolikosu 2’nci Karekin ile ortak bir bildiri yayınlamış ve bu metinde 1915 olaylarından “genellikle 20’nci Yüzyılın ilk soykırımı olarak görülen” şeklinde bahsedilmişti. Paskalya Bayramı’ndan sonraki Kutsal Pazar günü ve 1915 olaylarının 100’üncü yılı olması nedeniyle dün Vatikan’ın ünlü Aziz Petrus Bazilikası’nda düzenlenen büyük ayinde konuşan Papa Françesko, “Son yüzyılda insanlık ailemiz 3 büyük ve eşi görülmemiş trajedi yaşamıştır. Bunların ilki, ‘genel olarak 20’nci yüzyılın ilk soykırımı olarak görülen’ ve ilk Hıristiyan toplum olan siz Ermeni halkının yanı sıra, Katolik ve Ortodoks Suriyelilere, Asurilere, Keldanilere ve Yunanlara çarpandır. Piskoposlar, rahipler, dindarlar, kadınlar, erkekler, yaşlılar ve hatta savunmasız çocuklar ve hastalar bile öldürülmüştür” dedi. Papa, diğer iki büyük trajediyi ise Nazizm ve Stalinizm dönemlerinde işlenen suçlar ve Ruanda, Kamboçya, Burundi ve Bosna’da gerçekleşen kitlesel katliamlar olarak saydı. Papa Françesko, bu açıklamasıyla ilk kez kamuya açık bir ortamda 1915 olayları için ‘soykırım’ kelimesini telaffuz eden papa oldu.
Ayine, Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, Ermeni Apostolik Kilisesi Katolikosu 2’nci Karekin, Kilikya Katolikosu 1’inci Aram ve Dünya Ermeni Katolikleri Patriği 19’uncu Nerses Bedros’un da aralarında bulunduğu üst düzey temsilciler ve Ermeni cemaati katıldı. Papa Françesko, “Sevgili Ermeniler, bugün, atalarınızın acımasızca maruz kaldığı o toplu ve delice kıyımın, trajik olayın yüzüncü yılını, acıdan parçalanmış yüreklerimizle, ama umutla anıyoruz. Onları hatırlamak gereklidir ve aksine buna zorunluyuz. Çünkü belleğin olmadığı yerde, kötülük yarayı hala açık tutuyor demektir” dedi. Papa, insanların hala inançları ya da etnik kökenleri yüzünden acımasızca öldürüldüğünü, kafalarının kesildiğini, çarmıha gerildikleri ve canlı canlı yakıldıklarını ya da evlerini terk etmek zorunda bırakıldıklarını vurguladı.
BARIŞ MESAJI DA VERDİ
Ayin sonrasında Papa, Ermeni toplumuna iletmek üzere Ermeni liderlere sunduğu yazılı bir mesajda ise, Tanrı’dan, Türk ve Ermeni toplumlarının uzlaşmaya varmasını ve Dağlık Karabağ konusunda barışın sağlanmasını dilediğini belirtti. Bir asrın, Ermeni halkına karşı yapılan korkunç katliam ve onların gerçek şehitliğiyle geçtiğini söyleyen Papa, “O masumların çoğu, itiraf etti ve İsa için şehit oldu. Hiçbir Ermeni aile yoktur ki bu olayda sevdiklerini kaybetmemiş olsun: gerçekten bu, sizin de dediğiniz gibi ‘Metz Yeghern (Büyük Felaket)’ idi” dedi. Vatikan Basın Sözcüsü Yardımcısı Rahip Ciro Benedettini, Türk gazetecilere yaptığı açıklamada, “Papa’nın bu ifadeyi kullanacağı, bizim açımızdan önceden belliydi. Papa Françesko, Papa 2’nci Jean Paul’e atıfta bulundu. Konuşma metni önceden hazırlandı” dedi. Papa Françesko, Arjantin’in başkenti Buenos Aires’te başpiskoposluk yaptığı dönemde yazdığı kitapta, Türklerin Ermenilere karşı ‘soykırım gerçekleştirdiğini’ ifade etmişti. Papalık makamına seçilmesinin ardından 2013’te yılında ise bazı Ermeni din adamları ve 1915 kurbanlarının yakınlarını Vatikan’da kabul eden Papa, bir kadının Ermeni iddialarından bahsetmesi üzerine “Evet, 20’nci yüzyılın ilk soykırımı” ifadesini kullanmış, Ankara’nın tepkisi üzerine Vatikan, bunun özel bir görüşme olduğunu açıklamıştı.
DIŞ BASIN NASIL GÖRDÜ?
AP : Papa Francesco, Ermenilerin katledilmesinin 100. Yılında yaşananlara ’20. Yüzyılın ilk soykırımı’ dedi. Bu kesinlikle Türkiye’yi kızdıracak siyasi olarak patlayıcı bir deklarasyon.
Guardian: Papa Françesko, Ermeni katliamına ‘soykırım’ dedi. Bu açıklama Türkiye ile diplomatik ilişkilere zarar verebilir.
Financial Times: Papa Françesko'nun Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki Ermenilerin öldürülmesini 20. yüzyılın ilk soykırımı olarak nitelendirmesinin ardından Türkiye Dışişleri Bakanlığı Vatikan Büyükelçisi'ni çağırdı.
Papa'nın bu açıklamalarına Türkiye'den henüz resmi bir açıklama yapılmadı.
Papa ile Papa 2. John Paul, Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarında öldürülen 1.5 milyon Ermeni için "soykırım" ifadesini daha önce kullanmasına karşın Papa'nın bu konuşması özellikle Papa'nın geçen yılki dostça görünen Türkiye ziyaretinden sonra yetkililer tarafından sürprizle karşılandı.
Ermenilerin öldürülmelerinin yıldönümü olarak anılan 24 Nisan yaklaşırken FransaDevlet Başkanı Hollande ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Ermenistan'a bir ziyaret gerçekleştirmesi bekleniyor. Diğer yandan Türkiye bu günü Çanakkale Zaferi'nin yıldönümü olarak kutlayacak. Bu törene de Prens Charles ve Prens Henry'nin de katılacak.
BBC: Papa Francis'in Osmanlı İmparatorluğu döneminde Ermenilerin öldürülmesini "soykırım" olarak nitelendirmesi Türkiye tarafından eleştirildi.
Ankara bu açıklamalara karşılık olarak Vatikan Büyükelçisi'ni Dışişleri Bakanlığına çağırdı. Türk Dışişleri Bakanı açıklamaları "Tarihi gerçeklikten çok uzak" olarak yorumladı.
CNN: Papa, Osmanlı İmparatorluğu döneminde öldürülen Ermeniler için "soykırım" ifadesini kullanarak Türkiye'nin öfkesini riske soktu.
Papa'nın deklarasyondan alıntı yapmasına karşın kullandığı soykırım ifadesi Türkiye'yi üzdü.
Türkiye ise Papa'nın bu konuşmasına Vatikan Büyükelçisi'ni Dışişleri'ne çağırarak karşılık verdi.
Independent: Papa Francis, Osmanlı Türkleri tarafından öldürülen Ermenileri "20. yüzyılın ilk soykırımı" olarak nitelendirdi.
Türk medyası, Türk liderlerin Papa'nın bugünkü pazar ayininde bu konuşmayı yapmasını daha önceden engellemeye çalıştığını iddia etti.
Sky News: Birinci Dünya Savaşı sırasında öldürülen Ermenileri Papa'nın "20. yüzyılın ilk soykırımı" olarak nitelendirmesi Türkiye'de öfkeye yol açtı.
Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Papa'nın açıklamalarını gerçeklikten ve tarihten uzak ve temelsiz olarak değerlendirdi. Türkiye daha önce de Vatikan Büyükelçisi Antonino Lucibello'yu açıklama yapması için Dışişleri Bakanlığı'na çağırdı.
Huffington Post: Papa'nın Osmanlı Türkleri tarafından öldürülen Ermeniler için " 20. yüzyılın ilk soykırımı" ifadelerini kullanmasının ardından Türkiye Vatikan'a karşı ilişkilerinde güvenini kaybettiğini ve büyük hayal kırıklığına uğradığını söyledi.
Papa, pazar günkü ayinde yaptığı konuşmayla diplomatik bir krizi ateşledi.
Aralarından İtalya ve ABD'nin olduğu bazı ülkeler söz konusu olay soykırım olarak tanınmasa da Ermeni toplumu ile yakın ilişkileri olan Papa, Ermenilerin öldürülmesini uluslararası topluma, soykırım olarak tanınması çağrısı yaptı.
El Cezire: Papa Francis'in soykırım ifadesini kullanmasının ardından Türkiye'nin Vatikan Büyükelçisi açıklama yapması için Dışişleri Bakanlığı'na çağırdı.
Dışişleri Bakanlığı'nın daha sonra resmi bir açıklama yapması bekleniyor.
Ermenilerin öldürülmeleri bazı Avrupa ve Güney Amerika ülkeleri tarafından soykırım olarak kabul edilirken ABD ve bazı ülkeler önemli müttefikleri Türkiye ile iyi ilişkileri korumak için bu ifadeyi kullanmaktan kaçınıyor.