Parlamenter Denetim Sempozyumu

Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ, yeni anayasayı tartışırken başkanlık sisteminin tartışılmasında fevkalade yarar gördüğünü belirterek, "Ya parlamenter sistemin özellikleri neyse yeni anayasaya o özelliklere göre bir yapı ikame edilebilir ya da gerçek anlamda yasama ve yürütmenin birbirine karşı bağımsız olduğu ve kesin ayrılığın olduğu başka bir sistemi, başkanlık sistemini müzakere etmek gerekir" dedi.

Meclis'te gerçekleştirilen Parlamenter Denetim Sempozyumu'nda konuşan Başbakan Yardımcısı Bozdağ, hükümetin denetim yollarının açık olmasından ve sağlıklı işlemesinden yana olduğunu belirterek sadece parlamentoda değil parlamento dışında da denetimi artırdıklarını belirtti. Bozdağ, Bilgi Edinme Yasası ile denetim yapma konusunda milletin önünü açtıklarını anlattı. Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkının önemli denetim yollarından birisi olduğuna işaret eden Bozdağ, kamu denetçiliği kurumunun kurulmasına ilişkin düzenlemenin Parlamento'ya yeniden sevk edileceğini, bunun da yeni bir denetim yolu açacağını açıkladı. Meclis araştırma komisyonlarının daha etkin hale getirilmesi için adım atılması gerektiğini ifade eden Bozdağ, özellikle bu komisyonların çalışma süresinin uzatılması gereğine dikkat çekti. Bozdağ, darbeleri araştırmak üzere kurulan araştırma komisyonunun, konunun içeriği bakımından, kısa bir süre içinde çalışmalarını tamamlayıp sonuç almasının zor olduğuna işaret etti.

Meclis'teki denetim yollarından birinin gensoru mekanizması olduğunu belirten Bozdağ, gensoru işleminin denetimden öte artık siyasi sıkıştırma metodu olarak kullanıldığını dile getirdi. Gensoruların pek çoğunun afaki, siyasi görüşler üzerine kurgulanmış metinler olduğunu kaydeden Bozdağ, "Gensoru, siyasal sıkıştırma amaçlı, siyasi beklentilerle değil, gerçekten denetim amacıyla gündeme gelmelidir" dedi.

Başkanlık sistemiyle ilgili değerlendirmelerde de bulunan Bozdağ, bu konudaki düşüncelerinin, kendi şahsi görüşleri olduğunu söyledi. Türkiye'de Anayasa'ya 'parlamenter sistem' denildiğini ancak anayasa hukukçularının bu sisteme 'parlamenter sistem' denilemeyeceği konusunda birleştiklerini ifade eden Bozdağ, Anayasa'daki sistemin, bu özelliklerin büyük bir kısmını taşımadığını ifade etti. Buna karma sistem de, yarı başkanlık sistemi de, başkanlık sistemi de, meclis hükümeti sistemi de denilemeyeceğini söyleyen Bozdağ, "Esasında adı olmayan bir sisteme biz 'parlamenter sistem' diyoruz. Bunun için bunun adını doğru koymak lazım. Bizim anayasamızda kuvvetler ayrılığından bahsetmiyor. Kuvvetlerin işbirliğinden, dayanışmasından bahsediyor. Yasamayı, yürütmeyi, yargıyı ayırmış ama mekanizmanın kuruluşuna baktığınızda, mevcut anayasada kuvvetlerin tam ayrılığını görme şansınız yok" diye konuştu.

Türkiye'deki sistemin, denetimin etkin bir şekilde yapılmasına izin vermediğini anlatan Bozdağ, mevcut sistemler arasında denetimin en etkin yapılmasına izin veren sistemin, başkanlık sistemi olduğunu dile getirdi. Bozdağ, "Çünkü başkanlık sisteminde yasamayla yürütme birbirinden tam anlamıyla ayrıdır ve birbirine karşı kesin olarak bağımsızdır. Birbirini frenleyen, kontrol eden denge mekanizmalarını kendi içinde barındırıyor. Parlamenter sistemde böyle bir yapı bulunmuyor. Halk seçim yapıyor. Orada başkanın kim olacağı, yürütmeyi kimin yürüteceği belli. Yürütmesi koalisyon olduğu zaman, belli olmayan bir sistem çıkıyor karşımıza. Halbuki yürütme doğrudan halk tarafından belirlense hesap vermek daha kolay olur. Hesap verilebilirlik, hesap sorulabilirlik ve öngörürlük açısından baktığınızda Türkiye'deki parlamenter sistemin uygulamasının, hepimizin arzu ettiği anlamda etkin bir denetimi güçlü bir şekilde hayata geçirdiğini söylemek mümkün değil. Bizim sistemimize baktığımızda, parlamenter sistemde yasama, yürütme birbirinden tam ayrı mı? Değil. O zaman 'yasama mı yürütmenin üzerinde, yürütme mi yasamanın üzerinde daha etkili' tartışması yaşanıyor. Etkili denetim yollarını konuşurken bu sistem tartışmasını yapmamızda büyük fayda var. Yeni anayasayı tartışırken bunun tartışılmasında ben fevkalade yarar görüyorum. Ya parlamenter sistemin özellikleri neyse yeni anayasaya o özelliklere göre bir yapı ikame edilebilir ya da gerçek anlamda yasama ve yürütmenin birbirine karşı bağımsız olduğu ve kesin ayrılığın olduğu başka bir sistemi, başkanlık sistemini müzakere etmek gerekir" şeklinde konuştu.

Sempozyumda AK Parti adına konuşan Meclis İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkanı Ayhan Sefer Üstün ise Genel Kurul kararına bağlı denetim yollarının, sorunu çözme odaklı değil iktidarı sıkıştırma amaçlı ortaya çıktığını dile getirdi. Komisyonların ise belli somut olaylar üzerinden denetim yaptığını ifade eden Üstün, komisyonların yaptığı denetimlerin vatandaşların talep ettiği konuları içerdiğini kaydetti. Darbelerle bu kadar müdahaleye uğrayan, bu kadar hırpalanan bir kurumun kuvvetli bir denetim yapamayacağını söyleyen Üstün, denetime vakit ayrılmak isteniyorsa, Genel Kurul'daki vakit kaybını en aza indirmek gerektiğini vurguladı.

CHP Grup Başkanvekili Akif Hamzaçebi ise gerçek bir demokrasi için parlamentonun yürütme üzerinde etkin bir denetiminin şart olduğunu dile getirdi. Soru önergeleriyle denetim yolunun iktidar partisine mensup milletvekilleri tarafından kullanılmadığını kaydeden Hamzaçebi, 23. Dönemde toplam 19 bin 298 soru önergesi verildiğini, bunlardan 16 bin 245'inin cevaplandığını, kalanların ise cevaplanmadığını açıkladı. Gensoru talepleri TBMM Başkanlığı tarafından değerlendirilirken yanlışlıklar yapıldığını ifade eden Hamzaçebi, CHP'nin bir gensoru önergesinin Anayasa'nın 138. maddesi gerekçe gösterilerek iade edildiğini hatırlattı.

MHP Grup Başkanvekili Mehmet Şandır da parlamenter sistemde denetim sorununun bir demokrasi sorunu olduğunu ifade ederek, muhalefetin denetim hakkını yeterince kullanamadığından yakındı.