Prof: Akbay: Türkiye'de Atık Geri Dönüşüm Potansiyelinin Yüzde 1'i Aktif

Adem YAZICI/ANKARA, (DHA)- ANKARA Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilimdalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ayşegül Akbay, Avrupa İstatistik Kurumu verilerine göre Türkiye'de atık geri dönüşümünün yüzde 1'in altında olduğunu açıkladı. Akbay, "Türkiye, atıklarının yüzde 1'den azını ayrıştırıp geri kazanabilirken, ABD'de geri dönüşüm oranları yüzde 35, Avrupa Birliği'nde (AB) ise yüzde 50-70'ler hedeflenmiş durumda" dedi.

Prof. Dr. Akbay, geri dönüşüme tabi tutulan başlıca ürünlerin alüminyum, cam, kağıt, biyokütle, plastikler ve elektronik, inşaat, taşıma araçları ile su olduğunu hatırlattı. Akbay, "Ancak, Türkiye için geri dönüştürülen ve geri kazanılan atıklarla ilgili ayrıntılı ve güvenilir rakamlar mevcut değil. Geri dönüşüm işaretleri, geri dönüşüm kodları ve toplama yöntemleriyle ilgili yaygın çalışma ve toplumsal bilinç oluşmamış. Geri dönüşüm sektörünün tahminlere göre ülkemizdeki potansiyel büyüme hacmi 5 milyar Euro. Ancak, bu potansiyelin henüz yüzde 1'i aktif. ABD'de geri dönüşüm oranları yüzde 35, Avrupa Birliği ise yüzde 50-70'ler hedeflenmiş" dedi.

Avrupa Birliği'nin yeni atık planlarına dair atıflarda bulunan Prof. Dr. Ayşegül Akbay, Çevre ve Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki'ye sorular yöneltti. Halkın sağlığını, özellikle ilgilendiren atıklar ve geleceğimiz konusunda özel sektör, sivil toplum, bireyler ve kamu otoritelerinin, Bakan Özhaseki'den inisiyatif ve açıklama beklediğini kaydeden Akbay, "Türkiye'de toplam çevresel harcamalar 26 milyar. Geçtiğimiz yıl, belediyelerin toplamında yaklaşık 28 milyon ton atık toplandı. Türkiye'de toplam 985 atık bertaraf tesisi mevcut. Ancak, Türkiye, atıklarının yüzde 1'den azını ayrıştırıp geri kazanabiliyor. Oysa, Avrupa'da durum farklı ve mevcutla da yetinilmiyor" dedi.

Prof. Dr. Akbay, 'Avrupa Birliği'nin, Avrupa Komisyonu'nun 'Döngüsel Ekonomi' planıyla ilgili verdiği bilgide, "2030 yılında, şehirlerden çıkan çöpün yüzde 65'i, paket atıklarınınsa yüzde 75'i geri dönüştürülmek isteniyor. 2030'da gömülerek bertaraf edilen şehir çöpünün toplamda yüzde 10'a indirilmesi, geri dönüşüm için ayrılmış çöpün gömülmesine yasak getirilmesi ve gömmenin özendirilmesinin engellenmesi isteniyor. Geri dönüşüm yöntemleri ve oranları için kıta çapında daha çok harmonizasyon gerekiyor. Endüstri kollarının yan atıklarının, diğer endüstri kollarında ham madde olarak değerlendirilebilmesi için arayışlar sürüyor. Piller, elektrikli malzemeler ve ulaşım araçlarının geri dönüşümünü özendirmek ve yeşil teknoloji kullanan firmalar için pazar teşvikleri sunmak gerekiyor" dedi.

Prof. Akbay, AB'nin yeni atık planlarına dair bulunduğu atıflardan sonra Çevre ve Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki'ye şu soruları yöneltti:

"- Küresel rekabet, sürdürülebilir büyüme ve yeni iş alanları açmak için Avrupa'nın önerdiği 'Döngüsel Ekonomi' yönergelerine ne kadar ve nasıl uyum gösterilecek?,

- Uzun vadede, geri-dönüşüm, gömme, paketleme ve elektronik, taşıt ve pil atıkları hakkında yeni neler gündeme gelecek? Atık yönetiminde, hangi inovasyon alanları ve yatırımlar teşvik edilecek?. Gıda atıkları, biyokütle, biyolojik atıklar, inşaat, plastik ve ham madde atıklarına ne olacak?,

- Avrupa Birliği, bu yeni paketle, GSH'sının yüzde 8'i değerinde 600 milyon Euro'luk bir tasarruf bekliyor. Türkiye için atık ekonomisinin bugünü ve hedefleri nelerdir?,

- Geri dönüşümün yeni hedeflerine üretim süreçleri nasıl uyum sağlayacak?, hammadde ithalatları ne yönde gelişecek?, tamir ve yan sanayi kolları nasıl etkilenecek?,

- Bir daha geri dönüşüme giremeyecek, kesin son ürünler nelerdir?,

- Atık yönetimi ve şehir çöpleri konusunda yeni yasal düzenlemeler olmalı mı?,

- Çöp ihracatı konusu kimin lehine ve kimin aleyhine bir küresel pazarlık konusu olacak?,

- İkincil hammaddeler konusu nasıl düzenlenecek?,

- Deniz kirliliği, gıda kirliliği, inşaat atıkları, biyokütle ve plastiklere özel yeni neler düşünülüyor?,

- Uyumun gerektirdiği çalışmalar ne zaman başlayacak ve kamuoyu ile fikir alış-verişi süreçleri nasıl gerçekleşecek?".