ANKARA(ANKA)- -Alınan olağan dışı önlemlere karşın giderek şiddetlenen küresel mali kriz, sanayide göstergeleri hızla kötüleştirirken, geleceğe yönelik beklentilerde de karamsarlık hakim oldu.
Sanayinin üretim hacminin düştüğü, stokların büyüdüğü, iç piyasa ve ihracat siparişlerinin azaldığı, rekabet gücünün yitirildiği, yatırımların kısıldığı, birim maliyetlerin yükseldiği belirlenirken, bu gelişmelerin izleyen dönemde artarak süreceği beklentisinin yaygınlaştığı dikkati çekti. Bu olumsuz gelişmelerde baş etmen olarak talep daralması öne çıktı.
100 İŞYERİNDEN 4'Ü BİLE İYİMSER DEĞİL
ANKA'nın Merkez Bankası'nca imalat sanayii işyerlerinde gerçekleştirilen iktisadi yönelim anketine dayanarak yaptığı belirlemelere göre, faaliyette bulunduğu sanayi dalındaki genel gidişat konusunda bir önceki aya göre daha "kötümser" olanların geçen yılın Ekim ayında sadece yüzde 18 olan üretim değeri ağırlıklı oranı, izleyen aylarda hızla yükselerek bu yılın Ekim ayında yüzde 65.9'a kadar ulaştı. Genel gidişatın değişmeyeceği görüşünde olanların oranı yüzde 65.9'dan yüzde 30.2'ye gerilerken, iyimserlerin oranı yüzde 16.1'den yüzde 3.9'a kadar düştü. Buna göre her 100 işyerinden sadece 3.9'unun iyimser, neredeyse her üç işyerinden ikisinin ise gidişattan kaygılı olduğu belirlendi.
ÜRETİM, SİPARİŞLER AZALDI, STOKLAR BÜYÜDÜ
Son üç ayda üretim hacminin arttığını bildiren işyerlerinin geçen yıl Ekim ayında yüzde 38.2 olan üretimdeki payı, bu yıl aynı ayda yüzde 19.6'ya kadar düştü. Üretim hacminin azaldığını bildiren işyerlerinin oranı ise yüzde 24.5'ten yüzde 42.4'e çıktı. Gelecek üç aylık dönemde üretim artışı öngören işyerlerinin üretim değeri ağırlıklı oranı yüzde 40.5'ten yüzde 19.8'e geriledi; üretiminin azalacağını bildirenlerin oranı yüzde 21'den yüzde 43.6'ya çıktı.
Kayıtlı toplam sipariş miktarının normal altı olduğunu bildiren işyerlerinin oranı yüzde 19.5'ten yüzde 48.7'ye, ihracat sipariş miktarının normal altı olduğunu bildirenlerin oranı da yüzde 18.8'den yüzde 44.4'e yükseldi.
Son üç ayda alınan toplam sipariş miktarının arttığını bildiren işyerlerinin ağırlığı yüzde 35.1'den yüzde 17.8'e düşerken, azaldığını bildirenlerin oranı yüzde 21.3'ten yüzde 37'ye çıktı. Son üç ayda ihracat siparişi miktarının arttığını açıklayan işyerlerinin oranı yüzde 28.1'den yüzde 19.9'a geriledi, azaldığını bildirenler yüzde 23.6'dan yüzde 45.8'e yükseldi.
Ekim aylarına göre gelecek üç ayda iç piyasa siparişlerinin artacağını düşünen işyerleri yüzde 36.6'dan yüzde 17.8'e gerilerken, azalacağını öngörenlerin oranı yüzde 23.6'dan yüzde 45.8'e yükseldi. Bu dönemde ihracat siparişlerinde artış bekleyenlerin oranı yüzde 36.6'dan yüzde 18.8'e geriledi, azalış bekleyenlerin oranı yüzde 13.6'dan yüzde 41'e çıktı.
Toplam sipariş miktarında gelecek üç ayda düşüş bekleyenler yüzde 21.4'ten yüzde 48'e yükselirken, artış bekleyenler yüzde 41.8'den yüzde 19.7'ye indi.
Üretim hacmindeki düşmeye rağmen mevcut mamul mal stokunun normal üstü olduğunu bildiren işyerlerinin oranı yüzde 20.8'den yüzde 25.4'e yükseldi.
MALİYETLER ARTTI
Son üç ayda ortalama birim maliyetlerin yükseldiğini bildiren işyerlerinin üretim değeri ağırlıklı oranı Ekim aylarına göre yüzde 45.9'dan yüzde 59.6'ya, gelecek üç ayda maliyetlerde artış bekleyenlerin oranı da yüzde 40.1'den yüzde 61.1'e yükseldi.
Gelecek üç ayda satış fiyatlarında artış öngörenlerin geçen yıl Ekim ayında yüzde 18.5 olan oranı bu yıl aynı ayda yüzde 18.3'e inerken, indirim öngörenlerin oranı yüzde 9.6'dan yüzde 19'a yükseldi, fiyatların değişmeyeceğini bildirenlerin oranı yüzde 71.9'dan yüzde 62.7'ye geriledi.
TEMEL SORUN TALEP DARALMASI
Üretimi kısan faktör olan talep yetersizliğini dile getiren işyerlerinin toplam üretimdeki payı yılın dördüncü dönemi itibariyle yüzde 51.5 olarak belirlendi. Talep daralmasının üretimi kısıcı etkisinin son bir yılda giderek arttığı gözlendi. Bu oran geçen yılın aynı döneminde yüzde 36.5 çıkmıştı.
Üretimi kısan faktörlerden iş gücü yetersizliğinin payı yüzde 10.7, hammadde-ekipman yetersizliğinin payı yüzde 10.3, mali olanaksızlıkların payı yüzde 9.1, diğer nedenler de yüzde 10.7 olarak belirlendi.
Üretimi kısan faktör bulunmadığını bildiren işyerlerinin geçen yıl yüzde 25.6 olan oranı, bu yıl yüzde 14'e düştü.
YATIRIMLAR KISILIYOR, İŞÇİ ÇIKARMALARI ARTIYOR
Yaşanan olumsuz süreç, sanayicilerin yatırım eğilimine de yansıdı. Gelecek bir yıl içinde önceki bir yıla göre yatırım harcamalarını artırmayı planlayan işyerlerinin geçen yıl Ekim ayında yüzde 31 olan üretim değeri ağırlıklı oranı bu yıl aynı ayda yüzde 15.6'ya indi. Yatırım harcamalarını kısacağını bildirenlerin oranı ise yüzde 22.7'den yüzde 42.2'ye yükseldi.
Ekim ayında toplam üretimdeki payı yüzde 31 olan işyerleri gelecek üç ayda istihdamını azaltacağını bildirdi. İstihdam artırmayı planlayanların oranı ise yüzde 7'de kaldı.
Gelecek üç aylık dönemde kısa vadeli Türk parası faiz oranlarının yükselmesini bekleyen işyerlerinin geçen yıl Ekim ayında yüzde 4.6 olan oranı da bu yıl aynı ayda yüzde 62.5'e ulaştı.
Geçen yılı Ekim ayında yüzde 8.1 olan sanayicilerin gelecek bir yılda bekledikleri ÜFE bazında enflasyon, bu yıl aynı ayda yüzde 12.5 çıktı.