ABD yönetimi Ankara'nın Rus yapımı S-400 füzelerini teslim alması halinde, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın aksi yönde açıklamalarına rağmen Türkiye'ye yaptırım uygulamayı ve F-35 savaş uçağı programından çıkarmayı planlıyor.
Hafta sonunda G20 zirvesi esnasında ABD Başkanı Donald Trump ile görüşen Erdoğan, ABD'nin S-400 nedeniyle Ankara'ya yaptırımlar getirmeyi planlamadığını belirtmişti.
Reuters'a bilgi veren ABD'li yetkililer, Beyaz Saray'ın Türkiye'ye yaptırım uygulama ve F-35 programından çıkarma planında şu ana kadar bir değişiklik olmadığını belirttiler.
ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, "ABD, S-400'ü satın alması halinde CAATSA kanunu dolayısıyla yaptırımlara maruz kalacağını, F-35 programının satın alma ve sanayi paylaşımı (unsurlarına) katılımının askıya alınması dahil son derece ciddi ve olumsuz sonuçlarla karşılaşacağını Türkiye'ye tutarlı ve net şekilde belirtti" dedi.
Pentagon sözcüsü Hava Yarbay Mike Andrews da, "Değişen bir şey yok... Türkiye'nin Rus yapımı hava ve füze savunma sistemi F-35 programıyla uyumsuzdur. Türkiye'nin iki sisteme birden sahip olmasına izin verilemez" dedi.
ABD'nin Türkiye'yi F-35 programından çıkarması ve yaptırım uygulaması bu ikili ilişkilerin yakın geçmişinde en belirgin kırılmalardan biri olacak.
SON SÖZ TRUMP'IN
Erdoğan ile kişisel ilişki kuran Trump, bunlara rağmen Türkiye'ye muafiyet tanıyıp, yaptırımları erteleme yetkisine sahip. Ancak Ankara'yı memnun edecek bu adım, Kongre'de Trump'ı destekleyen siyasetçilerin tepkisini çekebilir.
Trump başka dış politika kararlarında da danışmanlarının salık verdiğinin aksine kararlar almıştı.
Trump askeri danışmanlarının ve müttefiklerinin karşı çıkmasına rağmen, geçen yıl Aralık ayında Erdoğan ile görüşmesinin ardından ABD birliklerini Suriye'den çekme planını açıklamıştı. Trump daha sonra askerlerin bir kısmının Suriye'de kalmasına izin vererek çekilecek birliklerin sayısını azaltmıştı.
Trump, Erdoğan ile görüştüğü hafta sonunda yaptığı açıklamada eski başkan Barack Obama yönetimini Türkiye'nin S-400 yerine ABD'nin sunduğu alternatif Raytheon yapımı Patriot füzeleri almasına yardım etmemekten sorumlu tuttu. Trump Erdoğan'ın hatalı olmadığını söyleyerek "Adil davranılmadı" dedi.
ABD'nin küçük ölçekli yaptırımları bile TL'de sert satış baskısına yol açabilir. TL'nin geçen yıl dolar karşısında %30 değer kaybetmesi ekonomiyi resesyona sürükledi ve TL bu yıl %10 daha değer kaybetti. TL cinsi varlıklar, Erdoğan'ın son iyimser açıklamalarının ardından Pazartesi günü değer kazandı.
Uzmanlar ise ABD'nin Türkiye'yi F-35 programından çıkarma tehdidinden geri adım atmasının, Trump'ın yaptırımları durdurma veya ertelemesinden daha zor olacağını kaydetti.
ABD S-400'lerin NATO'nun savunma ağıyla uyumlu olmadığını ve Türkiye'nin satın almayı planladığı Lockheed Martin yapımı F-35 savaş uçaklarının güvenliğini tehlikeye atacağını savunuyor.
ABD Kongresi'ndeki Cumhuriyetçiler ve Demokratlar, Türkiye'nin her iki sistemi birlikte almasına izin verilmesine karşı çıkıyorlar.
ABD ciddi olduğunu göstermek için Türk pilotlarının F-35 eğitimlerini durdurarak ve yeni eğitimleri reddederek, Türkiye'yi F-35 programından çıkarma sürecine başlattı.
Bazı uzmanlar, Trump'ın hem kendisi hem de Erdoğan'ı zor durumda bırakmayacak bir son dakika Patriot satış anlaşmasıyla yaptırımlarda geri adım atabileceğini düşünüyorlar.
Araştırma kuruluşu FPRI'de Orta Doğu Program Direktörü Aaron Stein, "Trump muafiyet sağlamaya çalışıp bunu başarabilir. Ancak bu muafiyet S-400 konuşlandırılırken ve Türkiye F-35 konsorsiyumundan çıkarılırken, Patriot'lar üzerinde anlaşmaya varmak için sadece 180 gün sağlamış olur" dedi.
Stein, "Bütün bunlar sonucunda Türkiye için en iyi senaryo, temelleri sağlam olmayan bir yaptırım muafiyeti, öfkeli bir Kongre ve Ankara'nın satın almak için bir milyar dolardan fazla para yatırdığı F-35'lersiz bir gelecek olur" dedi.