Rodaj aslında mantık olarak alıştırma anlamına gelmektedir. Bir çok kullanıcı bunun yapılması gerektiğini savunsa da , bir çok kişi son gelişen teknoloji ile böyle şeylere gereğin kalmadığını benimsiyor. Peki rodaj motor için gerekli bir uygulamamı. Motor açmak için ne yapılmalı? Motor açmanın zararı veya yararı var mı?
Yabancı dilden Türkçe’ye geçen kelimelerden biri de Rodaj kelimesidir. Türkçe’ye Fransızca “Rodage” kelimesinden gelmiştir. Kelimenin Türkçe karşılığı ise “Alıştırma” olarak bilinir. Daha geniş anlatırsak; eş zamanlı çalışan parçaların birbiriyle geçmesi gereken uyum süresi olarak da bilinir. Rodaj kelimesi oto sanayi ortamlarında yeni rektefiye olmuş motorların parçalarının birbirine alışma süreci olarak da bilinir. Bu işlem aslında motor parçaları yerine oturtulduğu zamandan sonra yeni parçaların ilk anda birbirleri ile el yardımı ile yavaş bir şekilde hareket ettirilmesi eylemine denir. Yine halk ağzında Rodaj kelimesi “Motor açma” olarak da bilinir. Aslında genel anlamda Rodaj, alıştırmak anlamına da gelir. Genelde motor açma kelimesi sanayi ortamından gelme bir tamlamadır.
Rodaj konusunu alıştırma olarak öğrendik. Ancak en büyük yapılan yanlışlardan biri de, bu işlevin motor ile sınırlı kaldığını düşünmektir. Alışma süreci, aracın bir çok parçası için geçerli olan bir konudur. Sadece otomobilde değil, çevremizde kullandığımız birçok parçanın bir alışma evresi vardır. Ürünün kaliteli veya pahalı olması rodaj süresinin olup olmadığını etkilemez. Aslında bu konuyu net bir örnek ile anlatabiliriz. Hepimiz mağazalardan ayakkabı satın alırız. O ayakkabıyı ilk giydiğimizde ayağımıza oturması ve ayağımızın o ayakkabıya alışması biraz zaman alabilir. Hatta bu evresi çok sancılı geçen kullanıcılarda olabilir. Ayakkabı özellikle topuk bölgesinde yaralara sebep olabilir. Ama kısa bir süre sonra alışma yani rodaj evresi geçtikten sonra ayakkabı, ayağınızla müthiş bir uyumluluk yaşar. İşte geçen bu süreyi rodaj evresi gibi düşünebiliriz. Eğer ki bu rodaj evresini tamamlamadan yeni aldığınız ayakkabı ile koşmaya kalkarsanız, ayağınız burkulabilir veya farklı sorunlar ile karşılaşabilirsiniz. Yeni aldığınız ayakkabının yırtılması bile gerçekleşecek olan olaylardandır.
Rodaj aslında bir çok malzeme için yapılması gereken bir işlevdir. Sadece mtor için değil, hayatımızda kullandığımız bir çok yeni ürün için bu durum geçerlidir. Fakat şu bir gerçek ki son dönemde otomobil üretim teknikleri ve yağ teknolojisinde yaşanan yenilikler sayesinde artık rodaj konusunun papucu dama atılmıştır. Çünkü motorun içerisindeki parçalar artık çok daha hassas ve düşük toleranslarla imal ediliyor. Ek olarak motor yağlarının dayanıklı ve düşük viskozite seviyesi bu konuya fazlasıyla yardımcı oluyor. Bu gelişmeler ile aslında rodaj süresi kısalıyor.
Sanayide motor açmak olan bu konu genel olarak yeni rektefiye olmuş motorlar için çokça kullanılır. Genel olarak rektefiye olayına baktığımızda, ilk kez birleştirilen ve çalışmaya zorlanan binlerce farklı parça olduğunu görürüz. Bunların birbiriyle çalışmaya hazır olması zaman alan bir konudur. Sadece motorda değil, aracın diğer bir çok parçasında da rodaj gerekli olabilir. Bunlar; şanzıman, turbo, intercooler, klima, diferansiyel, frenler, süspansiyon sistemi ve benzeri parçalar olarak sıralanabilir.
Bir örnek ile anlatılmak gerekirse; Triger kayışına bağlı devridaim pompasıyla başlayalım. Devirdaim pompası, motor soğutma sıvısını sirküle eden bir sistemdir. Bu parça genellikle motor üzerine monte edilir ve montajında cıvatalar kullanılır. Bu civatalar eğer ki iyi sıkılmaz ise zamanla gevşeme yapabilir. Bu civatalar gevşerse Triger kayışının sıyrılmasına veya kopmasına sebep olur. Sıyırma sonucunda motorun ateşleme zamanlaması bozulur. Devamında pistonlar ve supabların çarpışması yaşanır. İşte bu eylem sonrası motorun çok fazla parçası zarar görür. Burada verdiğimiz örnekte rodaj süresi yapılmamış bir aracın farklı parçalarının montajından kaynaklı sorunlar oluşabileceği özetlenmiştir. Burada tabi ki çalışma sırasında olan baskı ve titreşim monte edilmiş parçaların sorun çıkarmasına sebep olabilir. İşte bu konuları düşünmeden otomobilinizi zorlarsanız böyle sıkıntılar ile karşı karşıya kalabilirsiniz. Rodaj ya da halk ağzında bilinen adıyla motor açma her durumda da gerekli olmaktadır. Bunu göz önünde bulundurarak en azından aracınız ile 2000 kilometre çok sakin bir seyir gerçekleştirmeniz sizin yararınıza olacaktır. Bu süreçte varsa montaj hatasından veya parça problemlerinden kaynaklı sorunlar daha net ortaya çıkmaktadır.
Rodaj konusunda en çok dikkat edilmesi gereken sistemler arasındadır. Motor parçaları oldukça hassas toleranslarla üretiliyor olsa da motorun piston-segman-silindir duvarı bölümleri her zaman için belirli bir sıkılıkta olur. Bu parçalar motor yağı olmasına rağmen metalin metale sürtmesi çok fazla engellenemiyor. Bu sürtme sonucu o metaller üzerinden bazı parçalar soyularak yağa karışır. İlk zamanlar motor standart zaman göre daha fazla ısınız. Bunun sebebi ise sıkı sıkıya birbirine yeni geçmiş parçalar. Bu süreçte parçalar aşındıkça motor sıcaklığı belli bir seviyeye kadar geriler. Eğer ki ilk süreçte motoru çok zorlarsanız, artan ısı sebebiyle motora daha fazla zarar verebilir. Bu sebeple bu evre oldukça dikkatli geçilmeli.
Motor yağıda rodajı yapılacak olan maddelerdendir. Özellikle aracınıza yeni motor yaptırdıkta sonra 100-150km’de piston-segman-silindir duvarı sürtünmesiyle kaynaklı olarak mikro boyutta metal partikülleri yağın içinde yoğunlaşır. Bu parçalar yağ filtresince süzülüyor olsa da, bir takım parçalar yağın içinde kalır. Bu ince partiküller piston-segman ve silindir duvarı arasına girebilir ve bu alanlara kılcal çizikler yaparak zarar verebilir. Ek olarak motor sıcaklığı bir miktar yukarıdadır. Sıkıcı bir süreç olsa da ilk 150-200 km sonra motor yağını değiştirmek motorun ömrünü uzatacaktır. Akabinde rodaj süreci olan 2000 kilometrenin sonlarına yaklaşıldığında da motor yağını değiştirmek gerekir. İşte bu yağ değişimi konusu müşterilere 600-700 TL ekstra masraf çıkarmaktadır. Bu masrafı çoğu kullanıcı yapmamaktadır.
Şanzıman motor gibi sürtünme yoluyla aşınabilen bir sistem değildir. Bu sistemlerde şanzıman dişlileri birbirleri üzerinde döner. Buradaki dönüş sırasında da bir sıkılıp tabi ki mümkündür. Buradaki sıkılık içerideki sıcaklığı arttırmaktadır. Bu sıcaklı dişlilerin erken aşınmasına sebep olur. Aynı motor yağı gibi şanzıman yağında da bir süre sonra değiştirmek, şanzımanınız için ömür uzatıcı bir hareket olacaktır.
Süspansiyon sisteminin de bir rodaj süresi vardır. Sistemde gerçekleşebilecek en büyük sorun hatalı bağlanmış parçalardan kaynaklı olacaktır. Bu parçalar titreşim ve yüksek hız nedeniyle gevşeyerek sorun açabilmektedir. Ayrıca gevşeyen parçaların özellikle yüksek hızda kopması en son düşünülecek olan sorunlardandır. Bu sistemler her ne kadar araçlar fabrikadan çıkmadan kontrol ediliyor olsa da, ender olarak karşılaşacağımız durumlarda olabiliyor. Bu süreç zarfında aracı temkinli kullanmak gerekir.
Lastikler üretildikten sonra herhangi bir bozulma yaşamamak için özel bir koruyucu ile kaplanır. Bu koruyucu yapısı gereği kaygan bir malzemedir. İşte bu noktada, koruyucu kaplı lastiği araca taktığınızda ilk 15-20 kilometre mesafede maksimum performans size göstermez. Bu sebepten dolayı en azından bu koruyucu kaplama lastikten çıkana kadar lastik rodajı yapmak çok mantıklı bir hareket olacaktır.
Aracın fren balatasını ve diskini değiştirdiğinizde belli bir süre rodaj evresinde geçmektedir. Bu değişim sonrası frenlerin ilk 100 kilometre çok iyi tutmadığı hissedilebilir. Merak etmeyin fren sisteminizde bir problem yok. Disk ve balata yüzeyi birbirine alışmaya çalışıyor. İşte bu süreçte yapılan iyi bir fren rodajı işlerinizi daha da kolaylaştıracak, sistemin daha verimli çalışmasına katkı sağlayacaktır. İlk 100 kilometre sert frenden kaçınmak gerekir. Hatta yapılabiliyorsa eze eze fren yapmak, rodaj evresinin süresini azaltacaktır. Frenlerin yeni olmasına rağmen gereksiz sert frenler yapmak, birbirine alışmamış balata ve diskin aşırı şekilde yıpranmasına sebep olur. Ayrıca iyi bir rodaj yapılmamış fren sistemi performans konusunda da zayıf olur.
Araçların çoğunda, rodaj süresi konusunda nasıl sürüş yapılacağının detayları paylaşılmış olur. Bunları birkaç markanın birkaç modelinden örnek vererek açıklayalım
• İlk 2000km içerisinde rodaj gerçekleşir.
• 5500d/d bandı zorlanmamalı.
• 170km/s hız bandına çıkılmamalı.
• Atak şekilde ara hızlanmalardan kaçınılmalı.
• Tam gaz yapılan hızlanmalardan kaçınılmalı.
• Motor devri 2000km-5000km arasında tutulmalı
İçten yanmalı makine mantığı motosiklette de değişmediği için, arabada nasıl rodaj yapılıyorsa motosiklette de rodaj aynı şekilde yapılır. Motorun yanında arabada bir çok parçada rodaj olduğu gibi, motosiklette de aynı argümanların rodajı yapılmalıdır.
• Ani hızlanmalardan kaçınılmalı.
• Performanslı sürüşlerden kaçınılmalı.
• Aracın son devir bandına yakın seviyelerde seyir yapılmamalıdır.
• Aracınızın alışmamış olan parçaları çabuk aşınır.
• Aracınız daha çabuk sorun çıkarır.
• Küçük parçalarda çıkan hatalar büyük maliyetlere yol açabilir.