Savaşın başlamasıyla birlikte Rus oligarklar, uluslararası yaptırımların hedefi oldu. Bunun ardındansa garip bir şey olmaya başladı. Rus milyarderlerle ilişkilendirilen süper yatlar, uluslararası denizcilik izleme sistemlerinden kaybolmaya başladı.
Bu, BM'nin Denizde Can Güvenliği Uluslararası Sözleşmesi'ne (SOLAS) aykırı bir durum. Sözleşme gereği, örneğin korsanlardan gemi ve mürettebata yönelik bir risk olmadığı sürece büyük gemilerde Otomatik Tanımlama Sisteminin (AIS) açık olması gerekiyor.
Bazı süper yatların nerede olduğu hâlâ bilinmiyor. Ancak BBC, bu süper yatlardan dördünü bulabilmek üzere kamuya açık uydu görüntülerini ve sosyal medyayı kullandı.
Denizcilik veri sağlayıcısı VesselsValue'den bir analist, "Bu tür yatlar genellikle birkaç dakikada bir sinyal verir. Bu nedenle bu süre boyunca hiçbir sinyalin olmaması alışılmadık bir durum" dedi.
Söz konusu yatlardan üçü, bu yıl, limanda geçirdikleri süreler de dahil olmak üzere her gün konum verilerini iletti. Ta ki aniden sessizleşene kadar. İkisi ise AIS tarafından takip edilmediği süre boyunca bin km'den fazla yol yaptı.
Yaptırım uygulanan oligarklarla bağlantılı milyarlarca dolar değerindeki süper yatlara (ki bunlar nadiren kayıt altındadır) ABD, AB ve Birleşik Krallık tarafından el konulması sebebiyle Mart ve Nisan aylarında bu tekneler güvenli hale geldi.
70 metrelik süper yat, 6 lüks suitte 12 yolcuya ev sahipliği yapabiliyor. Ayrıca 6 metrelik cam tabana yapılmış yüzme havuzu, şelale ve bir de helikopter pisti var. 80 milyon dolar değerindeki tekne, son olarak 2 Mart'ta Karadağ sahillerinde kaydedildi. Yolculuğu ise Ukrayna'nın işgalinden yalnızca iki gün sonra, 26 Şubat'ta İspanya'nın kuzeyindeki Barcelona kentinden başladı.
Bu noktada, ne süper yat ne de Rusya'nın en büyük akaryakıt şirketi Lukoil'in sahibi Alekperov yaptırım altındaydı. Ama İspanyol merciler daha sonra Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'le bağlantıları nedeniyle birçok Rus yatına el koyacaktı. Alekperov'a Birleşik Krallık ve Avustralya tarafından yaptırım uygulandı. Kısa süre sonra Lukoil başkanlığından istifa etti. Daha sonra Kanada da onu yaptırım listesine ekledi.
Karadağ'dan hareket eden Galactica Super Nova, bin 500 kilometreden fazla güneydoğuya doğru AIS sinyalleri olmaksızın hareket etti. Instagram paylaşımlarına göre tekne şu anda Türkiye'deki Göcek Azure Limanı'nda. Tekne buraya 9 Mayıs tarihinde vardı.
BBC'nin sosyal medyadan elde ettiği bazı görüntüler, Galactica Super Nova'nın Göcek limanında olduğunu gösteriyor. Uluslararası yaptırımlarla işbirliği yapmaması nedeniyle Türkiye, tekne için güvenli bir liman gibi görünüyor. Türkiye'nin lüks yat sektöründen bir kaynak BBC'ye, Rus oligarklara yönelik yaptırımlar nedeniyle Türkiye'de eskiye oranla daha fazla yat bulunduğunu söyledi: "Chelsea'nin sahibi Roman Abramovich'in yatlarının ikisi de uzun süredir burada. Gidecek yerleri de olmadığı için muhtemelen bir süre daha kalacaklar."
Quantum Blue, Galactica Super Nova'dan da büyük bir yat. AIS sistemine sinyal göndermediği günden bu yana bin 700 km'den fazla yol kat etti. Yaklaşık çeyrek milyar dolar değerinde, 104 metre uzunluğunda ve 40 kişilik mürettabatın yanı sıra bir sinema salonu, güzellik salonu ve helikopter pistini de içinde barındırıyor.
Galitsky'ye yaptırım uygulanmasa da, geminin Mart ayında Monaco limanından ayrılması geçici olarak engellendi. Geçişine izin verilmesinden sonra ise Akdeniz'i geçerek 16 Mart'ta Süveyş Kanalı'na girdi.
Gemi, Arap yarımadasında dolaşırken, 22 Mart'ta Yemen-Umman sınırına yakın bir yerde sinyal göndermeyi durdurdu. Cebelitarık Yatçılık Facebook sayfasına içerik hazırlayan bir kişi tarafından geminin şu anki konumu açıklandı.
Denizcilik sektöründe çalışması sebebiyle ismini vermek istemeyen kaynak, Dubai'de tatilde olduğunu ve Emirlik hükümdarı Şeyh Muhammed bin Rashid El-Maktum'a ait bir süper yatın fotoğrafını çekmek için Raşid Limanı'na gittiğini söyledi. İskeleye yaklaşırken bir güvenlik görevlisi tarafından durdurulduğunu belirten kaynak, "Oradaki adam bana 'Fotoğraf yok, fotoğraf yok' dedi. Yaklaşamadım bile" diye konuştu.
Ancak, şimdi yüzen bir otel olan yakınlardaki QE2 yolcu gemisinin üst güvertesine giderken, sadece şeyhin gemisini değil, aynı zamanda Quantum Blue ve yaptırıma tabi metal kralı Andrey Skoch ile bağlantılı bir diğer Rus süper yatı olan Madame Gu'yu da görünce şaşırdı.
BBC, söz konusu kaynağa Quantum Blue'nun AIS takip sisteminden bilinçli olarak çıkarılıp çıkarılmadığını sordu. Kaynak ise bu soruya, "Kesinlikle" yanıtını verdi: "Neredeyse tüm Rus yatları AIS sisteminden çıktı. Limana girmeden hemen önce AIS'lerini saklanmak için kapatıyorlar."
Quantum Blue, daha önce rıhtımdayken dahi AIS sinyali iletmeye devam ediyordu. Avrupa Uzay Ajansı tarafından çekilen halka açık uydu fotoğrafları, Quantum Blue'nun 14-29 Mart tarihleri arasında Dubai'ye geldiğini ve hala orada olduğunu gösteriyor.
Galitsky gelecek zaman içerisinde yaptırıma tabi tutulsa bile, Dubai'nin ABD, İngiltere veya AB ile Quantum Blue için tehdit oluşturabilecek mülke el koymak gibi bir anlaşması bulunmuyor.
Galitsky, Rus haber sitesi RT'nin yanı sıra Forbes, Financial Times ve diğer Batılı yayınlar tarafından da söz konusu süperyatla ilişkilendirilmişti.
65 milyon dolar değerinde ve 73 metre uzunluğunda süper yat, güvenli bir liman arayan Rus gemilerinin hepsinden daha fazla seyahat etti. 10 Şubat tarihinde Sri Lanka'da Galle'den ayrılan Clio, Maldivler'e doğru yola çıktı. Oradan kuzeybatıya, rotayı Maldivlere çevirmeden evvel de Körfez'e doğru yol aldı. Daha sonra Kızıldeniz'e açıldı, Süveyş Kanalı'ndan geçti ve kuzeye yöneldi. Geminin AIS sistemi, İstanbul Boğazı'ndan Karadeniz'e geçtikten sonra 18 Nisan'da sinyal vermeyi bıraktı.
Daha sonra Rusya'nın Adler limanına yaklaşık 900 km gitti. Uydu görüntüleri, 22 Nisan tarihinde Adler'e vardığını ve şu anda da hala orada olduğunu gösteriyor. Bu bilgiler bazı Telegram gruplarında da paylaşıldı.
3.5 milyar dolarlık servete sahip Deripaska'nın sözcüsü, iş insanının Clio'nun sahibi olmadığını söyledi. Uluslararası Denizcilik Örgütü'ne göre teknenin kayıtlı sahibi Waleforce adlı bir şirket. Bu şirketin irtibat noktası ise bir İngiliz yatçılık şirketi. Bu şirket BBC'ye, AIS sinyalinin kesildiği sırada da, şu anda da Clio ile irtibatlı olmadıklarını söyledi.
ABD, Birleşik Krallık, AB ve Avustralya Putin ile yakın bağları olduğu iddiasıyla Deripaska'ya yaptırım uyguladı. BBC'ye konuşan Deripaska'nın sözcüsü, yaptırımların son derece yanlış yönlendirildiğini belirterek, "Asılsız ve saçma suçlamalarla desteklenmesinden bahsetmiyorum bile. Deripaska, hiçbir zaman siyasete karışmadı ve bu ya da başka herhangi bir askeri çatışmadan fayda sağlamadı," dedi.
82 metrelik yat, Ukrayna'nın işgaline hazırlık sırasında 7 Şubat'ta onarımda olduğu Hamburg'dan ayrıldı ve Rusya'nın Kaliningrad topraklarına doğru yola çıktı.
BM'nin Denizde Can Güvenliği Uluslararası Sözleşmesi (SOLAS) gereği gemiler rıhtımda bulundukları sürede AIS sistemlerini kapatabilir. Ama Graceful'un sinyalleri Kaliningrad'da iken durdu.
Rus sosyal medya platformu Odnoklassniki ve Telegram'da paylaşılan fotoğraflar, Graceful'un ilk olarak Pregolya Nehri üzerinde demirlediğini gösterdi.
Daha sonra ise Graceful, Yantar tersanesine ait bir kuru havuza taşındı. Avrupa Uzay Ajansı'na ait uydu görüntüleri, süperyatın 16 Mart'a kadar buraya hareket ettiğini ve şu anda hala rıhtımda olduğunu gösteriyor.
Putin'in sözcülerinden birisi, BBC'ye yaptığı açıklamada şunları söyledi: "Bahsedilen yat hakkında hiçbir bilgiye sahip değiliz. Putin'in bununla ya da başka bir yatla hiçbir bağlantısı olmadığını açıkça söyleyebiliriz"
Ancak Graceful, ABD Hazine Bakanlığı'nın yaptırıma tabi varlıklar listesinde Rus liderle ilişkilendirildi. Duyuruda, Putin'in süper yatta "çok sayıda geziye çıktığı" belirtildi.
Graceful'un Uluslararası Denizcilik Örgütü'ndeki kayıtlı sahibi ise, JSC Argument isimli denizcilik şirketi. Bu şirket, BBC Rusça tarafından yürütülen soruşturmada, Karadeniz kıyısında "Putin'in Sarayı" olarak bilinen devlet mülkleriyle ilişkilendirildi.
BBC, Vagit Alekperov ve Sergey Galitsky'den konuya ilişkin yorum talep etti ancak yanıt alamadı.