SAGEM Çarşamba buluşmalarında Samsun’un ahşap camileri ele alındı

Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Türk İslam Sanatları Tarihi Anabilim Dalı Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Mehmet Sami Bayraktar, Samsun ve çevresindeki ahşap camileri konu alan çalışmasını Samsun Gelişim Derneği (SAGEM)’nde paylaştı.
Bayraktar, ahşap yapıların, Anadolu öncesinde Türkler tarafından Orta Asya’da kullanıldığını ve bu geleneğin Anadolu’ya taşındığını belirtti. Bayraktar, 1206 yıllarında Çarşamba Gökçeli ile 1211 yıllarında Şeyh Habil camilerinin Anadolu’da hâlihazırda bilinen en eski Türk dönemi ahşap yapıları olduğunu kaydetti.
Samsun bölgesinde 'çantı' diye tabir edilen ahşap usulle yapılan ev, samanlık, seren serander, ambar ve ahır gibi yapıların halen yaşadığını kaydeden Bayraktar, “1884’de yeni baştan kâgir olarak inşa edilmeden önce, Samsun Büyük Camii'nin yerinde ahşap bir cami olduğu, şehrin ulu camisini bu yapının temsil ettiği bilinmektedir. Yörenin özgün yapı geleneğinin nadide örneklerinden çantı camilerin korunması, bölge için olduğu kadar, Türk mimarisi için de hayati bir önem taşımaktadır.” diye konuştu.
Birkaç köyün “Cuma Camisi” olarak yapılan ve bu nedenle köy dışında köyler arasında orta bir yerde eski bir mezarlık içerisinde kurulan Çantı camilerin, Samsun’un çeşitli köylerinde Cumhuriyet döneminde 1970’li yıllara kadar inşa edildiğini de belirten Bayraktar, şöyle devam etti: “Bunların benzerleri Ordu, Kastamonu, Sinop, Giresun, Trabzon, Rize, Sakarya, Bolu, İzmit civarında da görülmektedir. Samsun’daki eserler, sayıca daha çok, daha büyük ve en önemlisi, daha erkene 13’üncü yüzyıl başlarına inmektedir. Yörenin özgün yapı geleneğinin nadide örneklerinden çantı camilerin korunması, bölge için olduğu kadar, Türk mimarisi için de hayati bir önem taşımaktadır. Sanat ve mimarlık tarihimizde ülke çapında seçkin ve nadide bir yere sahip olan çantı camilerin son on yıl içinde bir kaçının ortadan kalktığı, birçoğunun kullanılmayarak yok oluşa terk edildikleri, ahşap olmalarından yararlanılarak bilinçsizce “sökülerek” yakıldığı hatırlanırsa, acil bir koruma gereği ortadadır.