Sağlık Bakanlığı’ndan ‘organların Para Karşılığı Satıldığı’ İddialarına Cevap

Sağlık Bakanlığı, organların alınıp satılması ve buna aracılık yapılmasının açıkça suç teşkil ettiğini, ikazlara uymayan nakil merkezleri faaliyetlerinin durdurulduğunu ve nakil merkezi sorumlularına hapis cezasına varan cezai yaptırımların uygulandığını açıkladı.

Sağlık Bakanlığı tarafından, yazılı ve görsel basında ‘bağışlanan organların uygun hastaya takılmadığı, organların para karşılığı satıldığı’ yönünde haberlerin yer aldığı kaydedilerek, bu haberlerin vatandaşların organ bağışına yönelik tereddütler yaşamasına ve zaten az olan kadavra organ bağışının daha da azalmasına sebep olduğu ifade edildi.

Türkiye’de ‘Türkiye Organ ve Doku Nakli Bilgi Sistemi’ne kayıtlı yaklaşık 23 bin kişinin organ nakli beklediği bildirilerek, bunların yaklaşık 21 bininin böbrek, diğer 2 bininin ise karaciğer, kalp, akciğer, pankreas nakli beklediği hatırlatıldı. Türkiye’de 1979 yılında çıkarılan Organ Nakli Kanunu ile beyin ölümü tanısının nasıl ve kimler tarafından konulacağı, kadavradan ve canlıdan organ bağışı ve nakil şartlarının belirlendiği söylenerek açıklamada şunlar kaydedildi:

“2001’de Ulusal Organ Nakli Koordinasyon Sistemi kurulmuştur. 2008’de devreye giren Ulusal Organ Nakli Bekleme Listesi Bilgisayar Programı ile kadavradan elde edilen böbreklerin dağıtımı yapılırken 2010’da tüm kadavra organlarının bu program üzerinden yapılması için program yeniden revize edilmiştir. Ayrıca canlı vericili organ nakillerinin de bu programa kaydedilmesi zorunlu kılınmıştır. Böylece tüm nakillerin daha kolay takip edilmesi sağlanmıştır.

Mevzuata göre akrabadan organ nakli, alıcının en az iki yıldan beri fiilen birlikte yaşadığı eşi ve 4’üncü dereceye kadar (4’üncü derece dahil) kan ve kayın hısımları, bu akrabalık sınırlarını belgelemek kaydıyla herhangi bir izne tabi olmadan yapılmaktadır. Akraba dışı nakiller ise naklin yapılacağı ildeki sağlık müdürlüğü bünyesinde oluşturulmuş etik komisyonun onayı ile mümkündür. Etik komisyon alıcı ve verici arasındaki ilişkiyi her yönüyle irdeleyerek naklin yapılıp yapılamayacağı konusundaki kararı verir. Etik komisyon kararları kesindir. Yine 2010 yılından itibaren bu işi maddi çıkar karşılığı yapma ihtimali olan kişilerin takibi ve bunların başka illerde etik komisyonlara müracaatlarını engellemek amacıyla T.C. Kimlik Numarası üzerinden etik komisyon kararlarının takip edilmesi sağlanmıştır.”

SOSYAL PAYLAŞIM SİTELERİNDEKİ ORGAN SATIŞLARI

Açıklamada, bazı vatandaşların Facebook ve benzeri sosyal paylaşım sitelerinde ilanla organlarını satmak istedikleri yönünde ihbarların alındığı belirtilerek, “Bu tür ilanlar, Bakanlığımız tarafından titizlikle takip edilmekte yasal mercilere bildirilmektedir. Ayrıca konu İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü (Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğü) tarafından doğrudan takip edilmekte ve bu yollara başvuranlar ve onlara aracılık edenler hakkında yasal işlem yapılmaktadır” denildi.

2238 Sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun ile 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu hükümleri uyarınca, kanuna aykırı şekilde organ ve doku alma, saklama, aşılama ve nakletmekle bunların alım satımını yapma, alım satımına aracılık etmenin açıkça suç teşkil ettiği vurgulandı.

Buna ilaveten, Avrupa Konseyine üye ülkelerce imzalanan ve Türkiye’nin de taraf olduğu İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi’nde ‘İnsan vücudu ve parçaları, bu nitelikleri dolayısıyla, ticari kazanç sağlanmasına konu olmayacaktır’ hükmünün yer aldığı ifade edilerek, “Yine adı geçen sözleşmenin İnsan Kaynaklı Organ ve Dokuların Nakline İlişkin Ek Protokol’ünde insan vücudu ile vücut kısımlarının hiçbir şekilde ticari kazanca konu olamayacağı ve ticari kazanç amacıyla ilan verilmesinin yasak olduğu, organ ve doku ticaretinin yasaklandığı belirtilmektedir” ifadesi kullanıldı.

Medyada, Sağlık Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü yetkilileriyle görüşülüp bilgi alınmadan ‘organ kaçakçılığı, organ ticareti, organ mafyası, organları için kaçırılıp öldürülen insanlar’ konulu haberlerin yer aldığı belirtilen açıklamada, Emniyet Genel Müdürlüğü ile yapılan görüşmelerde bugüne kadar bu tür adli bir olaya rastlanmadığı bildirildi. Açıklamada, rastgele insan kaçırarak organ ticareti yapmanın tıbbi olarak da mümkün olmadığı belirtilerek, “Zira organ nakli yapılabilmesi için alıcı ve vericinin bazı şartları taşıması gerekir. Büyük organ mafyaları ve çeteleri varmış gibi toplumda yanlış bir algıya sebep olacak şeklinde haber yapmak, organ nakli bekleyen hastaları olumsuz etkilemektedir” denildi.

Gerek kanunlarla gerekse taraf olunan uluslararası sözleşmelere göre organların alınıp satılması ve buna aracılık yapılmasının açıkça suç teşkil ettiği vurgulanan açıklamada, şunlar kaydedildi:

“Bu yola başvuran merkezler ve kişilerle ilgili Bakanlığımız ve Emniyet Genel Müdürlüğü işbirliği içinde çalışarak ve üzerlerine düşen görevi en iyi şekilde yapmaktadır. Uymayan nakil merkezleri ikaz edilmekte ya da faaliyeti durdurulmaktadır. Nakil merkezi sorumlularına ise nakil yetkisinin elinden alınmaktan ve hapis cezasına varan kadar cezai yaptırımlar uygulanmaktadır.”