Koronavirüs (Covid-19) pandemisi ile savaşan ülkeler, artan vaka sayılarının önüne geçmek için geniş kapsamlı tedbirler geliştirmeye çalışıyor. Sosyal mesafenin ve kişisel hijyenin önemi her fırsatta dile getiriliyor. Salgın haricinde ülkeler bir cephede daha savaşmak zorunda kaldı: Ekonomi!
Küresel ekonomi büyük oranda belirsizliğe sürüklenirken ülkeler piyasaları istikrara kavuşturmak için erken mali müdahalelerde bulunmaya çalıştılar.
Bütün bunları daha iyi anlayabilmek için sigorta şirketi FM Global tarafından hazırlanan siyasi istikrar, kurumsal yönetim, risk ortamı, tedarik zinciri lojistiği ve şeffaflık gibi faktörlere dayanarak 130 ülkede iş ortamının esnekliğini ve dayanıklılığını sıralayan 2019 Küresel Dayanıklılık Endeksi açıklandı.
Endekste ikinci sırada yer alan Danimarka’nın yüksek puan almasının en önemli iki unsuru, hükümetin adının yolsuzluğa karışmamış olması ve tedarik zinciri takibi. Virüs salgınının ortaya çıkmasıyla tedbirleri çok hızlı bir şekilde hayata geçirdi.
Danimarka, 11 Mart'ta okulların ve zorunlu olmayan özel işletmelerin kapatıldığını duyurdu ve 14 Mart’ta ülkede az sayıda pozitif vaka varken sınırlarını yabancılara kapattı. Ancak hareketlerin zaten etkili olduğu kanıtlandı.
Kopenhag merkezli Pissup Tours'un yönetici ortağı Rasmus Aarup Christiansen, “Düzenli grip geçen yıla göre % 70 oranında düştü, bu da hükümetin attığı adımların etkinliğinin iyi bir göstergesi olmalı. İlk başta şüphe duyuyordum ama neredeyse tüm diğer ülkelerin Danimarka'dan kısa bir süre sonra benzer adımlar attığını görmek, hükümetin doğru şeyi yaptığını gösteriyor.”
Otoriteye güvenme eğiliminde olan ve ortak bir amaç için birlikte durmaya istekli olan Danimarka kültürünün de önlemlerin etkinliği üzerinde bir etkisi oldu.
“Samfundssind” kelimesi (“sivil duyu” ya da “sivil görev” anlamına gelir.) Danimarka'da hem sosyal hem de geleneksel medyada yeni bir terimdir ve çoğu insan halk sağlığı uğruna fedakarlık yapmanın ahlaki bir görev olduğunu düşünür. Hiç kimse sadece her zamanki zevklerini yaşamak için, yaşlıların hayatlarını tehlikeye atmaktan sorumlu olmaz istemez.” dedi Aarup Christiansen.
Ancak bu zorlukların olmadığı anlamına gelmiyor. Aarup Christiansen, bizzat kendi seyahat şirketinin gelirlerinin düştüğünü gördü. Christiansen, 14 Mart'ta açıklanan hükümet mali yardım paketlerini takdir etmesine rağmen, kuralları ve çıktıları henüz tam olarak tanımlanmayıp uygulamaya konduğu için daha fazla belirsizlik ve işten çıkarmaya yol açtığını söylüyor.
Yine de saatlik çalışan işçilerin ücretlerinin %90’ınını ve krizden etkilenen maaşlı çalışan işçilerin ücretlerinin %70’ini ödemek gibi önlemler, fırtına geçene dek ekonomiyi donduracak bir model olarak görülüyor. Ancak bu model ucuza gelmeyecek, tedbirlerin toplam gayri safi yurtiçi hasılanın %13’üne mal olması bekleniyor.
Tabii bu bir küresel kriz olduğu için Danimarka’nın esnekliği, diğer ülkelerin açık ticareti nasıl adapte ettiğine ve sürdürdüğüne bağlı. “Danimarka, daha ciddi sonuçlardan kaçınarak göreceli bir avantaj elde edebilir. Gelişmiş ilaç sektörü, bir avantaj sağlayabilir. Ancak diğer ülkelerin acı çekmesi gerekiyorsa Danimarka’nın iyi bir durumda olması gurur duyacağım bir durum olmaz.” dedi Christiansen.
Singapur, güçlü ekonomisi, düşük politik riski, güçlü altyapısı ve düşük yolsuzluk oranı sebebiyle endeskte yüksek puan alıp 21. sıraya yerleşti. Ayrıca ülke virüsün yayılmasını önlemek için çok hızlı hareket etti.
Singapur’da yaşayan Constance Tan, “ Bu krizle mücadele etmek için attığı her adım konusunda nispeten şeffaf olan hükümetimize büyük bir güven duyuyoruz. Genel olarak, hükümet bir kural koyarsa biz buna uymak zorundayız. Hep birlikte çalışıyoruz ve toplumsal huzurlukluk veya ekonomik istikrarsızlık konusunda endişelenmemize gerek yok.” dedi. Channel News Asia’nın 21 Mart tarihli raporuna göre hükümetin koyduğu kurallara uymayanların pasaportlarına ve çalışma izinlerine el koyuldu.
Küçük bir ülke olan Singapur, krize verdiği tepkinin başarılı olması dünyanın geri kalanının tepkisine bağlıdır ancak buradaki sakinler genellikle geleceğin gücüne inanmaktadır. Singapur yerlisi Justin Fong “ Bu krizi atlatmak insanlığı daha dayanıklı bir hale getirecektir. Ayrıca, bu kriz Singapur’luların onlar için iyi olacak teknolojinin benimsenmesini zorladı.” dedi.
Amerika geniş bir coğrafi alan kapladığı için, endeks ülkeyi batı, orta ve doğu bölgeleri olarak ayırıyor. Ancak bir bütün olarak Amerika, düşük riske sahip iş ortamı ve güçlü tedarik zinciri sebebiyle yüksek sıralarda bulunuyor. (Sırasıyla 9'uncu, 11'inci ve 22'inci.)
Virüsün New York gibi büyük metropol bölgelerinde bulunması nedeniyle işsizlik, tarihteki en yüksek seviyelere ulaştı. Ancak ABD hükümeti, ekonomiyi istikrara kavuşturmak için teşvik önlemlerini hayata geçirmek için hızla harekete geçti, ülkenin başka yerlerinde yürürlüğe giren ve etkisi olduğu görülen sosyal mesafe stratejileri, virüsün genel etkisini azaltacak ve daha hızlı bir ekonomik iyileşme sağlayacak.
Goldman Sachs ve Morgan Stanley gibi finansal kurumlar, görülmemiş olumsuz etkilerin ancak yılın ilerleyen çeyreğinde nispeten hızlı bir toparlanma ile “V şeklinde” durgunluk ve toparlanmayı öngörüyor. McKinsey gibi danışmanlar, kamu sağlığı önlemlerinin ve ilan edilen 2 Trilyon $ teşvik paketi gibi politika müdahalelerinin başarılı bir şekilde uygulanmasına dayanan iyileşme konusunda daha ölçülü, ancak yine de iyimser bir görüş alıyorlar. ABD, küresel GSYİH’nın yaklaşık olarak dörtte birini temsil ettiği için küresel ekonomi için kritik bir öneme sahiptir.
Notre Dame Üniversitesi Ekonomi Profesörü Eric Sims “Genel olarak konuşursak ABD ekonomisi, büyük şoklardan ve potansiyel uzun vadeli değişimlerden kurtulmak konusunda dünyanın geri kalanından daha iyi durumda. Nüfus, dünyanın geri kalanından ortalama olarak daha genç ve işgücü piyasası kısıtlamaları daha hafif olduğu için daha fazla işgücü kaynağı bulmak kolaylaşıyor.” dedi.
ABD hükümeti toparlanmayı hızlandırmak için, ülkeyi daha az etkilenen bölgelere bölgeyi ve normal ekonomik faaliyetin devam etmesine izin vermeyi önerdi.
ABD’nin sağlık hizmeti eksikliği, ülkenin krizle başa çıkabilme yeteğine yapılan eleştirilerden biridir. Rutgers Yönetim ve İş İlişkileri Okulu'nda iktisatçı ve işgücü tarihçisi Michael Merrill “Dünya bu krizden daha da güçlü çıkabilir ve ABD’nin de güçlü çıkacağına inanıyorum. Ama her şey öğrendiğimiz derslere bağlı. Sadece bir ay önce norm olan ticari olarak yoğun, birbirine bağlı, yüksek ağlara sahip toplumlara dönecek olursak, yeni halk sağlığı formlarına yatırım yapmak, sürdürülebilir sosyal koruma ve kurumsal dayanıklılık formları yaratmak zorunda kalacağız.” dedi.
Kurumsal yönetimdeki son gelişmeler sebebiyle, Ruanda endeskte 35 sıra atlayarak 77. sıraya yükseldi. Ruanda, 2019’da komşusu Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde yaşanan Ebola salgınından korunmak konusunda büyük başarılar göstermişti. Evrensel sağlık hizmetleri, tıbbi malzeme sağlayan dronlar ve sınırlarında termometre kontrolleri ile Ruanda, özellikle bölgedeki diğer ülkelere kıyasla kriz boyunca istikrarı korumak için iyi donanımlı olmaya devam ediyor.
Aslen Kenyalı olan ve Kigali’de yaşayan Baobab Danışmanlık Dijital İçerik Küratörü ve Afrika Liderlik Üniversitesi öğrencisi Garnett Achieng, “Benim gibi birçok yabancı öğrenci burada kaldı, çünkü Ruanda hükümetinin durumu kendi ülkemizden daha iyi idare edeceğinden emindik. Ancak benim gibi diğer yabancı Afrikalı öğrenciler için tek endişe, geride kalan ailelerimizin bizimle aynı durumda olmadıklarını bilmemiz.” dedi.
Ruanda, Sahra altı Afrika'da tam karantina uygulayan ilk ülkeydi ve halihazırda ülkenin en korunmasız bölgelerine ücretsiz yiyecek dağıtıyor.
Endeskte 12. Sırada yer alan Yeni Zelanda, özellikle kurumsal yönetimi ve tedarik zinciri sebebiyle yüksek puanlar aldı. Ülke 19 Mart’ta uluslarası seyahatlere sınırlarını kapatarak virüsün yayılmasını engelleme tedbirleri aldı.
Auckland’da yaşayan ekonomist Shamubeel Eaqub “Bir ada ülkesi olmamız, enfeksiyonun ana kaynağı olan sınırlarımızı kontrol etmemizi daha kolay kılıyor. Diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, Yeni Zelanda’nın tepkisi cesur ve kesindi.” dedi.
Turizm ve ihracat, ekonomisinin büyük bölümünü kaplayan Yeni Zelanda yakın vadede ekonomisi ile ilgili bazı zorluklarla karşılaşılacak ancak bunun kötü bir şey olması gerekmiyor.
Dunedin şehrinde yaşayan Ron Bull ise , “İzole olarak yaşamamız, kendimizi yeniden ayarlamak için bize zaman verecek. Kampçıların ve sırt çantalı gezginlerin çevre üzerindeki etkileri hakkında konuşmaya başlamıştık ve bu bize gelen turistlerin dolar dalgalarına karşı neyin önemli olduğunu tartmak için zaman veriyor.”
Genel olarak Yeni Zelanda, düşük düzeyde devlet borcuna, faiz oranlarını düşük tutabilme kabiliyetine ve istikrarlı bir toparlanma için iyi bir konuma sahiptir.