BAĞDAT (İHA) - BM silah denetçileri heyeti, 1998 yılında ayrıldığı Irak'a 18 Kasım 2002'de döndü. BM kararında, denetçilere sınırsız denetim hakkı tanınıyor.
Irak lideri Saddam Hüseyin'in sarayları ve geçmişte girilemeyen başka binalar da buna dahil. Denetçiler, ilk raporlarını yaklaşık iki ay içinde hazırlamak zorunda. Irak'ta ilk işleri geçen seferden kalan denetim altyapısını incelemek olan silah denetçileri, denetimlere başlamadan önce ofislerini ve iletişim hatlarını düzene koydu.
İHA muhabirinin derlediği bilgilere göre, BM Güvenlik Konseyi, 8 hafta süren görüşmeler ardından 8 Kasım 2002'de silah denetçilerinin Irak'a dönüşüyle ilgili karar tasarısını kabul etti. Irak'a ise kimyasal, biyolojik ve nükleer silahlarının tam listesini vermek için, kararın kabulünden itibaren bir ay, yani 8 Aralık'a kadar süre tanındı. Karar, en geç 45 gün içinde denetimlere başlanmasını ve 60 gün sonra da Güvenlik Konseyi'ne ilk raporun verilmesini öngörüyor. Ancak, 60 günlük sürenin, denetçilerin Irak'a vardığı 18 Kasım'dan itibaren mi, yoksa 45 günün sonunda mı başlayacağı, karar metninde kesin olarak belirtilmiyor. Ancak, eğer denetçiler, Irak'ın çalışmalarını engellediği sonucuna varır veya BM kararlarının ihlalinin belirgin örneklerini görürse, Güvenlik Konseyi'ne hemen rapor verebiliyor. Bu durumda konsey derhal toplanarak durumu görüşüyor.
BM'NİN 220 DENETİM UZMANI VAR Denetçiler ve ekipleri farklı mesleklerden geliyor. Çoğu füze teknolojisi veya kimyasal ve biyolojik savaş konusunda uzman. Aralarında ayrıca dilbilimciler, gümrük uzmanları, hatta ithalat-ihracat uzmanları var. Bunların amacı, yasal faaliyetleri, yasalara aykırı faaliyetlerden ayırt etmek.
BM'nin silah uzmanları listesinde 44 ülkeden 220 uzman var. Bunların hepsi Irak'ta çalışmak için eğitimlerini tamamlamış durumda. BM, Bağdat'taki bürolarında dönüşümlü olarak 80 kişilik uzman ekipler bulunduruyor. Onlara destek verecek doktorlar, çevirmenler, pilotlar ve diğer yardımcı personelle birlikte heyetin toplam 120-130 kişiye ulaştığı biliniyor.
Bağdat ofisinden Irak'ın çeşitli yerlerine en az 4-5, en çok 20'şer kişilik ekipler gönderiliyor. Her ekipte rapor tutmak için bir görevliyle başka uzmanlar bulunuyor. Denetleyecekleri yere vardıklarında çeşitli alet ve silahlara izleme cihazları yerleştirmekten, ilaç fabrikalarında kimyasal silah malzemesi üretilip üretilmediğini belirlemeye dek bir dizi görevi yerine getiriyorlar. En az 400 ayrı mekanda kitle imha silahları arayacak denetçilerin ayrıca, uzun vadede sürekli gözlem yapabilmek için video kameraları ve kayıt cihazları yerleştirmesi planlanıyor.
DENETÇİLERİN HİZMETİNDEKİ SON TEKNOLOJİ ÜRÜNLERİ Casus uydular: Artık ticari uydular bile şüphelenilen fabrika, bina, karargah gibi tesislerin fotoğraflarını eskisinden kat kat ayrıntılı olarak sunabiliyor. BM'nin istediği tesislerin fotoğrafını, son model casus uydular çekiyor.
Alex: Nükleer kullanımı olabilecek maddeleri tespit etmekte kullanılan bir tür alaşım dedektörü.
Hanaa: Analiz ettiği örnekteki şarbon veya veba virüsünü 15 dakika içinde belirleyebilen ve elde tutulabilecek kadar küçük bir alet.
Ranger: Gama türü radyasyon ışınlarını tespit eden, yine elde tutulabilecek kadar küçük bir alet.
Gelişkin radarlar: Yerin hem altı, hem de üstündeki malzemeleri tarıyor. En gelişkinleri 30 metre derinliğe gömülmüş maddeleri bile ekranlarında gösteriyor.
Dijital, manipüle edilmesi mümkün olmayan kameralar: Tesisleri denetlemeden önce ve sonra, gözlem amacıyla kullanılıyor.
Özellikle Alex, Hanaa ve Ranger gibi aletler, denetçilere bugüne dek sahip olmadıkları bir imkan sağlıyor. Eski denetimler sırasında şüpheli tesislerden alınan örnekler Bağdat'a, hatta yurtdışındaki laboratuarlara gönderiliyordu. Şimdi denetçiler, bulundukları tesis hakkındaki kuşkularını anında, oradan ayrılmadan kontrol edebiliyor, böylece bir sonraki aşamada atılması gereken adım hemen belirleniyor.