Merkeze bağlı Dumanlı Köyü sınırları içerisinde 17. yüzyılda Rumlar tarafından kurulduğu bilinen ve 7 mahalleden oluşan Santa Harabeleri, her bir mahallesinde dönemin özelliklerini yansıtan tek ve iki katlı evleri, kiliseleri, okulları, şelaleleri ve çeşmeleriyle döneminin kendine özgü sivil mimari özelliklerini sergiliyor.
Doğu Karadeniz’in önemli kültürel miraslarından birisi ve geçmişin izleriyle dolu olan Santa Harabeleri, tarihi ihtişamı ve doğal güzellikleriyle ziyaretçilerine enfes manzaralar sunuyor.
Doğa ve tarih tutkunlarının adresi olmasının yanında son dönemde bölgedeki Arap turistlerin de akınına uğrayan Santa Harabeleri, Binatlı, Terzili, Zurnacili, Piştovlu, İşhanlı, Çinganli ve Çakallı olmak üzere 7 mahalleden oluşuyor. İki sıradağın oluşturduğu dar ve derin bir vadi içinde yer alan Santa, kaybolmaya yüz tutmuş önemli bir değer olarak biliniyor. Arkeolojik ve doğal sit alanı olan Santa Harabeleri geçtiğimiz yıllarda kesin korunacak hassas alan olarak ilan edilmişti.
Tarihi eserler yönünden oldukça zengin olan, bazı mahallelerinde kiremit fabrikası ve kireç ocaklarının da bulunduğu Santa Harabeleri, Yanbolu deresinin doğduğu üç ayrı yamaçta denizden ortalama bin 500 metre yükseklikte yer alıyor.
Fransa’da yaşayan ve yaz tatili için Santa Harabelerindeki Zurnacılı Mahallesine gelen Taha Sarıtaş, "Burası çok güzel bir yer. Özellikle Sakız ağaçları çok güzel. Burada ağaçlar, doğa, tarihi yapılar çok etkileyici. Ben herkesi buraya bekliyorum. Gelsinler çok güzel bir yer" dedi.
"BURASI AYDER’DEN ÇOK DAHA GÜZEL BİR YER"
Kıbrıs’ta yaşayan ve yaz tatili için babasının doğduğu yere gelen Kağan Bilaloğlu da "Bir ay oldu ben buraya geldi. Babam burada büyüdüğü için okul bitince yaz tatilinde buraya geliyorum. Burası çok güzel bir yer. Kiliseler, doğa, köprüler, eski yapılar başta olmak üzere görülecek çok şey var. Kesinlikle gelinmesi gereken bir yer. Ben Ayder’e de gittim ama burası Ayder’den çok daha güzel bir yer" diye konuştu.
Yüzlerce yıllık taş binaları, kiliseleri, tarihi okulları, çeşmeleriyle büyüleyici bir atmosfere sahip olan Santa Harabelerinde geceyi kamp yaparak geçirip ertesi gün mahallelerinde doğa yürüyüşü gerçekleştiren Gümüşhane Dağcılık, Doğa Sporları ve Gençlik Derneği (GÜDAK) üyesi sporcular da Gümüşhane’nin muhteşem güzelliklerle dolu "Vadideki Cennet"i Santa Harabelerini doya doya gezdi.
Her yıl binlerce yerli ve yabancı turistin ilgisini çekmeye devam eden bölgeye şahsi araçlarıyla ulaştıktan sonra kamp yapıp geceyi burada geçiren sporcular ertesi gün Gümüşhane’den minibüsle gelen sporcularla buluşarak toplam 41 kişiyle doğa yürüyüşü gerçekleştirdi.
Piştovlu mahallesinde bulunan tarihi köprüyle başlayan doğa yürüyüşünde sporcular Çakallı, Binatlı, Terzili ve Zurnacılı Mahallelerini yürüyerek etkinliği tamamladı.
Etkinliğe katılan sporculardan Bilgehan Yüce, “Yıllardır görmek istediğim ve çok merak ettiğim bir yerdi Santa Harabeleri. Ben kültürel gezileri çok seviyorum. Çok bekledim ve beklediğime değdi. Hemen hemen bütün mahalleleri gezdik. Herksin gelmesi gereken bir yer olduğunu düşünüyorum. Bütün yapıların aynı özellikte olması beni çok etkiledi. Dolu dolu gezmek isteyen bir gün yetmeyebilir burada” ifadelerini kullandı.