Acıbadem Göz Sağlığı Merkezi Direktörü Doç. Dr. Bozkurt Şener, şaşılıkla ilgili merak ettiğimiz sorularımızı cevaplandırdı:
Şaşılığın toplumda görülme sıklığının yüzde 4'dür. Doğumun problemli olup olmadığı, çocuğun gelişimi, geçirdiği hastalıklar (havale veya kaza), ailede göz kayması olan kişilerin varlığının yanı sıra, şeker hastalığı, yüksek tansiyon, kalp-damar hastalıkları, çeşitli enfeksiyonlar, tümörler, zehirlenmeler veya sonradan gerçekleşen travmaların şaşılık için oluşabilecek risk faktörleridir. Gözlerin kaydığı yöne doğru, içe, dışa, yukarı ve aşağıya doğru adlandırılan şaşılıkta doğuştan olan kaymalarda genellikle gözlük gerektirmezken, erken dönemde (6 ay-1 yaş) ameliyat edilmesi gereken kaymalardır.
Düz bakışta, gözlerin paralel durumda olmaması tek ya da iki gözün beraber içe, dışa, yukarı veya aşağı doğru kaymasına "şaşılık" nedir. Toplumumuzda şaşılık zamanla düzelir, tedavi gerek yok gibi yanlış bir inanış var. Bu yanlış inanışın altında yatan neden, bebeklerde yalancı şaşılık durumunun görülebilmesidir Bazı bebeklerin burun kökünün geniş olması şaşı gibi görünmelerine yol açar. Uzmanlar tarafından "yalancı şaşılık" olarak ifade edilen bu sorun, bebeğin gelişimi ilerledikçe burun kökü düzeleceği için herhangi bir tedavi gerektirmez Ancak bu durum sadece yalancı şaşılıklar için geçerlidir..
Çocuğunuzda şaşılık saptanmış ise aynı hizada olmadığı görülecektir. Gözlerden birisi direkt olarak görürken, diğer göz yukarı, aşağıya ya da dışa doğru kaymış olabilir. Gözlerden aynı hizada olmadığı zaman, beyne gönderilen görüntüler tek bir imaj haline dönüştürülemeyecek kadar birbirinden farklıdır. Şaşılık tedavi edilmez ise beyin aynı hizada olmayan gözü göz ardı etmeye başlar. Bu durum göz tembelliği ile sonuçlanır.
Şaşılık 2 temel sebepten kaynaklanır. Birincisi, Odaklanma sorunları (ileri derecede hipetmetropi; odaklama sırasında gözün içe doğru dönmesine neden olur.) İkincisi, gözleri aynı hizada tutamayan göz kaslarıdır.
Yalancı şaşılık bebeğin geniş burun kanadı göz akının bir kısmını kapladığı zaman oluşan bir durumdur. Bu durum, bebeğin gözlerinin şaşı gibi bakışına neden olur. Bebeğin burnu gelişim göstermedikçe şaşı gözlerin görünümü de ortadan kalkar.
Şaşılık tedavisinin amacı, gözleri aynı hizaya gelmekten alıkoyan problemin düzeltilmesi, gözlerin paralel hale getirilmesi, mümkün olduğu kadar her iki gözde görmenin düzeltilmesi ve gözlerin birlikte çalışmasını bağlamaktır.
Doğuştan oluşan kaymalar genellikle 6 ay- 2 yaş arası ameliyat edilmesi gerekir. Şaşılıkta tedavi bağlı tedavi uygulanması gerekir. Örneğin, yüksek hipermetropi veya miyopiye bağlı kayma oluşmuşsa, gözlük takılarak kayma ortadan kaldırıla bilinir. Ancak kas lokalizasyonuna bağlı şaşılıklarda uzak ve yakına bakıştaki kayma miktarına bağlı, paralel bakışı sağlamak için çeşitli kaslara ameliyat yapılır. Ameliyatlar, genellikle çocuklarda genel anestezi altında yapılır. Ameliyat süresi, müdahale edilecek kas sayısına göre 20-40 dakika arasında değişir. Cerrahi sırasında gözü paralel hale getirmek için kaslar 1-2 milimetre oynatılıyor. Bazı şaşılıklarda tek ameliyatla düzelme olmayabilir. Bunun sonucunda ikinci bir ameliyata gerek duyulabilir.
Çocuğunuzun daha iyi görmesini sağlamak için odaklanma sorunlarına yönelik gözlükler verilmelidir. Örneğin, yüksek hipermetrop isi olan ve buna bağlı olarak içe kayma gelişmiş bir çocukta gözlükle odaklanma sağlanır. Gözlüğü taktığı sürece kayma azalabilir veya tamamen kaybolur. Bazı durumlarda kontakt lenslerde gözlüklere göre tercih edilir.
Bazı vakalarda gözlerin paralel olması ve şaşılığın tedavisi için cerrahi gereklidir. Cerrahi sırasında bazı göz kasları ayarlanacaktır.. Bu da gözün hareketleri konusunda kasların daha iyi kontrol yapmasına yardımcı olacaktır. Genellikle, cerrahi tedavileri diğer tedavilerle birlikte uygulanır.
Cerrahi tedavisinde sık olarak kullanılan iki yöntem vardır. Birinci yöntem olarak göz kası yapışma noktasından birkaç milimetre geriye dikilir. İkinci yöntemde ise göz kasının bir kısmı kısaltılıp tekrar eski yerine dikilir. Her türlü operasyonda olduğu gibi şaşılık cerrahisin de riskleri vardır. Örneğin gözler tam olarak paralel hale getirilemeyebilir. Bu durum bazı çocuklarda birçok kez ameliyat anlamına gelebilir. Göz içinde ya da çevresinde kanama olabilir.
-Gözlerden biri diğeri ile aynı yöne bakmıyorsa, (Özellikle yorgun ve stresli durumlarda),
-Bir şeye bakmak için başını çeviriyor veya eğik tutuyorsa,
-Baş, sık olarak bir yana doğru eğik duruyorsa veya bir omuz yukarı kalkık duruyorsa,
-Gözlerini sık sık kapatıyorsa,
-Çok sık göz kırpması varsa,
-Görme-hareket koordinasyonu bozukluğu varsa (Elindeki eşyaları sık düşürüyorsa, yürürken takılıp düşüyorsa),
-Gözün birini kapatıyor veya eli ile kapatıyorsa,
-Kitabı veya elindeki eşyalara bakmak için başını bir tarafa eğip bir gözü ile bakmaya çalışıyorsa,
-Yönünü sık sık şaşırıyorsa,
-Okurken veya kısa süre okuduktan sonra gözlerini ovuşturuyorsa,
-Kısa süreli okuduğundan şikayet ediyorsa,
-Baş ve göz ağrısından şikayeti varsa,
-Bulantı ve baş dönmeleri hissinden şikayeti varsa,
-Çift görme şikayeti varsa.