Sesli harfler nelerdir, kaç tane sesli harf var? Türkçede ünlü harfler hangileridir, sesli harflerin arasındaki ahenk nedir?

Türkçe gelişimi boyunca pek çok şekilde değişim yaşamıştır. Farklı milletlerle yaşanan etkileşimler, dini ve coğrafi etkiler dolaylı olarak Türkçeyi, kelimeleri, heceleri ve sesleri de etkilemiştir. Yüzyıllık gelişimi boyunca pek çok farklı alfabe kullanan Türkçe, latin alfabesinin kabul edilmesiyle birlikte son hâlini almıştır. Peki, Türkçede sesli ve sessiz harfler nelerdir?

Harf, bir dilin en küçük yapı taşlarını oluşturan unsurlardan birisidir. Bir dilde sesi gösteren ve alfabeyi oluşturan işaretler olarak tanımlanan harfler bir araya gelerek sözcükleri, sözcükler de bir araya gelerek cümleleri ve ifadeleri oluşturmuştur. Her dilin kendi yapısına özgü bir tarzda şekillenen harfler aynı zamanda o dili konuşan insanların da özelliklerine göre şekillenir.

Türkçe alfabede bulunan harfler nelerdir?

Türkçe alfabe 29 harften oluşur. Türkçede sesler, ünlü ve ünsüz ya da sesli ve sessiz harfler olmak üzere ikiye ayrılır. Ünlü ve ünsüz harflerin birbirinden ayıran en büyük fark söyleyiş şeklidir. Bu söyleyiş şekli, sesin ağızdan çıkarken dilin konumu, aldığı hareket, nefesin geldiği yer ve sürekliliğine göre değişir. Türkçede 8 tane ünlü harf ve 21 tane de ünsüz harf bulunur. Ünlü ve ünsüz harfler de kendi aralarında alt dallara ayrılır. Çıkış yeri ve dilin durumu, dudakların durumu, ağzın açıklığı, sesi, teşekkülü ve teması bakımından her harfin sesletimi farklıdır.

Reklam
Reklam

Ünlü harfler hangileridir?

29 harften oluşan alfabemizdeki sesli harfleri 8 tanedir. Türk alfabesinde 8 tane ünlü harf bulunur. Bu ünlü harfler ses yolundayken bir engele çarpmadan çıkar. Kendi içerisinde farklı alt dallarla incelenen sesli harfler nelerdir diye bakarsak:

  • Sesli harfler: a, e, ı, i, o, ö, u, ü
  • Kalın sesli harfler: a, ı, o, u
  • İnce sesli harfler: e, i ,ö, ü
  • Düz sesli harfler: a,e, ı, i
  • Yuvarlak sesli harfler: o, ö, ü, u
  • Geniş sesli harfler: a, e, o, ö
  • Dar sesli harfler: ı, i, u, ü

Ünlü harflerden çıkan farklılıklar temellere dayanır. Örneğin dilin geri çekilmesiyle art damakta oluşan ünlü kalın ünlülerdir. İnce ünlülerde ise harf ses yolundan çıkarken dilin öne sürülmesiyle ön damakta oluşur. Düz ünlülerde dudaklar gerili düzleşirken yuvarlak ünlülerde dudaklar toplanıp yuvarlaklaşır. Son olarak geniş ünlüler sesletilirken alt çene açılır, dar ünlülerde ise alt çene daha az açılır.

Reklam
Reklam

Türkçede ünlü harfler her ne kadar farklı şekillerde sesletilse de aralarında bir ahenk bulunur. Türkçede sesli harflerin arasındaki ahenk ünlü uyumu olarak karşımıza çıkar. Ünlü uyumu yani Türkçede sesli harfler arasındaki ahenk sonucunda ünlü harfler kalınlık, incelik, yuvarlaklık veya düzlük bakımından birbirine benzer yani ünlü benzeşmesi yaşar.

Ünsüz harfler hangileridir?

29 harften oluşan alfabemizde ünsüz harfler 21 tanedir. Ünlü harflere nazaran ünsüz harfler ses yolunda bir engele çarparak çıkar. Ünsüz harfler iki alt grupta incelenir ve ses tellerinin titreşime uğrayıp uğramamasına göre ayrılır. b, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, l, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z ünsüzlerinden oluşan grubun alt dalları şu şekildedir:

  • Ses tellerinin titreşmesiyle oluşanlar (yumuşak, ötümlü): b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z
  • Ses telleri titreşmeden oluşanlar (sert, ötümsüz): ç, f, h, k, p, s, ş, t

Yumuşak ünsüz harfler sesletilirken ses telleri titreşir. Ciğerlerden gelen hava ses yolundaki kapalı bir engele çarpar ve ses telleri titreşir. Yumuşak ünsüzler süreklidir. Yani sürekli olarak söylenebilirler. Sert ünlüler ise sesletilirken ses telleri titreşmez. Ciğerlerden gelen hava ağız boşluğundaki kapalı bir engele çarpar. Sert ünlüler süreksiz ve titreşimsizdir. Yumuşak ve sert ünsüzler arasındaki fark, yumuşak ünlüler ses yolunda engele çarparken sert ünlüler ağız boşluğunda engele çarpar.

Reklam
Reklam
Anahtar Kelimeler: