Bunun dışında yaşı dolmasına rağmen emekli olmak için yeterli prim günü bulunmayanlara toplu ödeme yapılabilir. Emeklilik için iki türlü prim günü hesabı yapılıyor. Bu durum da erkek ve kadın için farklılık gösterebiliyor.
Benim sadece bin 444 prim günüm var, parasını alabilir miyim? Nereye başvurmam gerekir? (İsimsiz)
Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) iki türlü prim iadesi alınıyor. Bunlardan ilki, aynı anda birden fazla işverenden ücret alanlar için asgari ücretin 7.5 katından fazla aylık kazanç üzerinden ödenen primlerin iadesidir. İkincisi ise yaşı doldurduğu halde emekli olmak için yeterli prim günü bulunmayanlara yapılan toplu ödemedir.
Emeklilik için iki türlü prim günü hesabı yapılır. Örnek vermek gerekirse, ilk kez sigortalı çalışmaya 24 Mayıs 1985 ile 23 Kasım 1986 tarihlerinde başlayan 4/a’lı (SSK) bir erkek normalde 5 bin 300 prim günüyle 49 yaşında emekli olabiliyor. Prim günü 5 bin 300’ün altında olduğundan dolayı 49 yaşında emekli olamayanlara sosyal güvenlik sistemi 2. bir şans daha verir. Örnekteki kişi, 3 bin 600 prim günüyle 60 yaşında emekli olabiliyor. Fakat normalden daha düşük emekli aylığı bağlanıyor.
Söz konusu erkek sigortalı, 60 yaşına gelmesine rağmen prim günleri 3 bin 600’den de azsa istemesi durumunda primleri iade ediliyor. Böyle yapılan toplu ödemelerin tatminkâr olmadığı belirtiliyor. Çünkü, normal şartlarda bir sigortalı için işçi ve işveren primi olarak ayrı, genel sağlık sigortası ve emeklilik için de ayrı prim alınır.
Sağlık için kesilen primler ile işveren adına yatırılan primler iade edilmez. Yalnızca sigortalının kendisi adına emeklilik için ödenen primler iade edilir. Çalışırken SGK’ye brüt ücretin yüzde 34.5’i oranında prim yatırılır. Bununla beraber emeklilik için sigortalı adına yatırılan prim tutarı 4/b’lilerde yüzde 20, 4/a’lılarda ise yüzde 14 oranındadır. Çalışan adına emeklilik için ödenen primlerin güncel değeri bulunarak iade yapılır.
Aynı anda birden fazla işverenden ücret alan 4/a’lı çalışanlar için bir ayda ödenen prim tutarı aylık asgari ücretin 7.5 katını (2020 yılı için 22.072.50 Türk lirası) aşması durumunda, aşan kısmın yüzde 15’i oranında prim iadesi yapılır. Toplu ödeme sadece emeklilik yaşını doldurmasının ardından yapılırken, tavanı aşan kazançlar için ödenen primlerin iadesi, primlerin ödendiği ay itibarıyla başvurunun yapıldığı tarihte gerçekleştirilir. Ödeme faizsiz yapıldığından dolayı başvurunun gecikmeden yaptırılması gerekiyor.
Primlerin iadesinden ziyade prim gününü en azından 3 bin 600’e tamamlama imkânı bulunması gerekir. Askerlik borçlanması ya da yurt dışı borçlanması bulunuyorsa bu hakların kullanılması öneriliyor. SSK’li bir çalışan, eksik prim günlerinin bin 259 güne kadar olan kısmını isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek de tamamlayabilir. Bin 260 gün ve üzerinde isteğe bağlı sigorta primi ödenmesi durumunda SSK’den emeklilik zora girer. Her şeye karşın primleri iade almak istenmesi durumunda, bağlı olunan ilçedeki sosyal güvenlik merkezine ya da il müdürlüğüne başvurmak gerekir.
Emekli çalışanlar gerek ücretsiz izne çıkartılanlara verilen nakdi ücret desteğinden, gerekse kısa çalışma ödeneğinden faydalanmazlar. Kullanılmamış yıllık izinler bulunuyorken işverenin işçiyi ücretsiz izne çıkarması doğru olmaz. Fakat, bunu engelleyecek bir yasal düzenleme de yok. Haksızlığa uğrayan işçiler dava konusu yaparak haklarını yargıya taşıyabilir.
İşten çıkarma yasağı döneminde uygulanmak üzere geçici olarak getirilen ücretsiz izin ile ilgili yeteri kadar çalışılmadığı görülüyor. Konu ile ilgili çıkan mini istihdam paketi ile çalışanları mağdur eden ücretsiz izin konusundaki eksiklikleri giderme fırsatı doğdu fakat bu fırsat kullanılmadı.
İlk SSK girişi 13 Mayıs 2000’dir. Toplam 2 bin 894 prim günü var. 1961 doğum yılı… Askerlik borçlanması yatırılması durumunda 3 bin 600 günle emekli olunur mu?
İlk kez sigortalı çalışmaya başladığı tarihten itibaren normalde 3 bin 600 gün ile değil en az 4 bin 500 prim günüyle yaştan emekli olabilir. Fakat, askerliğini sigortalı çalışmaya başlamadan evvel yaptığından dolayı askerlik borçlanmasıyla sigorta başlangıç tarihini borçlanma süresi kadar öne çekebilir.
Örnek vermek gerekirse 18 ay askerlik yaptıysa 540 gün borçlanma yaptığında sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999’dan öne çekildiğinden dolayı 4 bin 500 prim günü yerine 3 bin 600 prim gününe tabi olur.
Askerlik borçlanmasının ardından eksik kalan 166 prim gününü de isteğe bağlı sigorta ile tamamlanabilir. İsteğe bağlı sigorta topluca ödenemez, ay ay ödenebilir. Her gün için 31.39 Türk lirası olmak üzere, aylık 942 Türk lirası, toplamda 5 bin 211 Türk lirası prim ödenir. 540 günlük askerlik borçlanması için ise 16 bin 951 Türk lirası yatırmak gerekir. İlk başta askerlik borçlanması yaparak, arkasından isteğe bağlı sigorta primi ödenmesi gerekir. Prim günleri böylece 3 bin 600’e tamamladığınız takdirde gelecek yıl emekli aylığı bağlanır.