Son verilere göre;
1) Kamu iç borçlanma senetlerinde (Hazine tahvil ve bonolarında) 32 milyar $,
2) Merkez ve bankalarda mevduat olarak 10 milyar dolar sıcak para ve de
3) Hisse senetlerinde 71 milyar dolar ‘ılık para’ vardı. (borsaya giren sıcak para borsada ‘ılır’. Mevduattaki ve tahvil ile bonodaki sıcak para kadar hemen çıkış yapamaz. Hisse senedinin satışı zaman alır)
Bankacıların verdiği ön bilgilere göre;
(1) Borsadan sıcak parada çıkış var.
(2) Merkez Bankası’nda ve bankalarda park etmiş durumdaki, yabancılara ait mevduattan çıkış var. (3) Tahvil ve bonoya bağlanan sıcak para çıkmaya başladı.
Şimdi bir durum değerlemesi yapalım:
1) Soru: Sıcak para borsada, mevduatta, tahvilde ve bonoda TL olarak park etmişti. Çıkarken TL’dan dövize dönüyor. İyi de çıkanlar TL’yi bozdurmak için dövizi kimden buluyor. Bir haftada dövize 6 milyar talep olunca döviz fiyatı neden tavana sıçramıyor?
Cevap: Piyasayı bilenlerin verdiği bilgiye göre, halkımız döviz satıyor. Daha önce 1.40 TL dolayında dolar alanlar, 1.55 TL’lik fiyatı görünce satışa geçti. Bu nedenle çıkan yabancılar kolaylıkla döviz buldu. Bu sayede döviz fiyatları fazla yükselmedi.
Döviz kıtlığı olmaz
2) Soru: İyi de... Çıkış devam ederse, ne olacak? Çıkanların talebini döviz satanların arzı karşılamaz ise döviz fiyatlarında hızlı bir artış riski yok mu?
Cevap: Merkez Bankası döviz talebinin artması halinde bankadaki döviz rezervi ile talebin karşılanabileceğine inanıyor.
Merkez Bankası ile bankalardaki mevduat hesaplarına park etmiş sıcak para ‘yüzer-gezer’ para olduğundan çıkması ekonomiyi fazla etkilemez. Sadece döviz stoğunda azalmaya yol açar. Amma ve lâkin borsada hisse senedine ve TL tahvil ile bonoya bağlanan sıcak paranın çıkışı ekonomide olumsuz etkiler yapar.
3) Soru: Borsadaki ve kamu kâğıtlarındaki sıcak paranın çıkarken satacağı hisse senetlerini, tahvil ve bonoyu kimler alacak? Unutmayalım yabancıların borsadaki payları yüzde 70’e yakın.
Cevap: Yabancılar borsadan tamamen çıkmaz. Sattıkları hisse senetleri nedeniyle düşen fiyatlar nedeniyle yerliler bu hisse senetlerini satın alır.
Borsa sarsılır ama çökmez
4) Soru: Önümüzdeki dönemde çok şirket borsada hisse senedi satmaya hazırlanıyor. Bugüne kadar hisse senedi satmaya kalkan şirketler, öncelikle dış piyasalarda dolanarak yabancı yatırımcı arardı. Yabancı yatırımcı piyasadan çekilince, şirketler hisse senetlerinin tamamını yerli yatırımcıya satabilecek mi?
Cevap: Halka arzlarda önümüzdeki dönem bir süre azalma görülür. Sonra yeni şartlara alışılır. Hükümetin Orta Vadeli Programı’na göre, tedbir alınmasa idi 2011 yılında cari açık (döviz açığı) 42.2 milyar dolar olacaktı. Alınan tedbirler sonucu açığın 30-35 milyar dolara inebileceği konusunda iyimser tahminler yapılıyor.
5) Soru: 2011 yılında açık 30-35 milyar dolara indi diyelim. Bu açığı kapatacak “soğuk parayı” veya uzun vadeli krediyi (5 yıl, 10 yıl vade ile devlet tahvili almaya gelecek dövizi) nasıl ve nereden bulacağız?
Cevap: Sıcak para az da olsa gelmeye devam edecek... 2011 yılında açığı kapatmak sorun olmayacak.
2010’un 11 ayında cari açık 41 milyar dolar oldu. Buna karşılık ülkeye sermaye hareketi ile giren 51 milyar doların sadece 5 milyar doları, doğrudan yatırım için gelen “soğuk para”. Kalan 46 milyar doların 16 milyar dolarını borsa, bono ve tahvil için gelen sıcak para ve kalan 30 milyar dolarını ise döviz kredisi oluşturuyor.
Düzeltme: Düzce Üniversitesi 2006 yılında kuruldu. Rektörü 2007 yılında atandı.
Dünkü yazıdaki karışıklık için özür dilerim.
(GÜNGÖR URAS- Milliyet)