YEŞİM SERT KARAASLAN / ALİ KEMAL AKAN - 2018-2023 Tütün Kontrolü Strateji Belgesi ve Eylem Planına göre, sigara kullanmayan personele yönelik pozitif ayrımcılık uygulamaları hayata geçirilerek mesainin 30 dakika erken bitirilmesi, 1 yıl için 7 gün fazladan yıllık izin hakkı tanınması söz konusu olabilecek, tek tip düz paket uygulaması için mevzuat değişikliği yapılacak ve tütün ürünü satışı 21 yaşına çıkarılacak.
Tütün Kontrolü Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2018-2023 tamamlandı. İlk kez Başbakan Yardımcısı Recep Akdağ tarafından AA Editör Masası'nda kamuoyu ile paylaşıldı.
Eylem Planı'nda, tütün ürünlerinin dünyada olduğu gibi Türkiye'de en yaygın kullanılan bağımlılık yapıcı maddeler arasında yer aldığı, sadece tütün ürünü kullananlar değil tütün dumanına maruz kalanların da aynı şekilde etkilendiği vurgulandı. Dünyada yılda 7 milyondan fazla, Türkiye'de de 100 binden fazla kişinin tütün ürünü kullanımına bağlı hastalıklar nedeniyle yaşamını yitirdiğine dikkat çekildi.
Türkiye'de 2004'te Tütün Kontrolü Sözleşmesi'ne imza atmasından bu yana hayata geçirilen kanunlar, medya kampanyaları, eylem planlarıyla alınan tedbirlerin ardından 2014'te yüzde 32,5 olan tütün kullanım oranının, 2016'da yeniden düşme eğilimine girerek yüzde 31,6'ya kadar indiğinin altı çizildi.
2018-2023 Eylem Planı hazırlanması sürecinde, 2015-2018 Tütün Kontrolü Strateji Belgesi ve Eylem Planı kapsamında yürütülen faaliyetlerin etki değerlendirmeleri yapılarak yaygınlaştırılmaları ya da güncellenmeleri konusunda fikir birliğine varıldı.
Uluslararası iyi uygulama örnekleri taranarak anlamlı etki sağlayacak olan strateji ve faaliyetler yeni hazırlanan planlara dahil edildi. Hazırlık sürecinde politika laboratuvarları kurularak ilgili kurumlardan sivil toplum kuruluşlarına kadar tüm paydaşların katkılarının alınmasına özen gösterildi. Yapılan güncelleme ile ulusal nihai hedefler yıllara göre takibi yapılacak şekilde organize edildi.
Buna göre, eylem planı kapsamında tütün ürünlerine talep, ulaşılabilirlik azaltılacak ve tütün kontrolünde koordinasyon izleme ve değerlendirme yapılacak.
Tütün kullanımının tehlikeleri konusunda kapsamlı uyarılar ile tütün kullanımının adolesan ve genç yetişkinler arasında olumsuz bir davranış biçimi olarak benimsenmesine yönelik çalışmalara da ağırlık verilecek. Tütün ürünlerinin zararları ile ilgili tüm strateji ve faaliyetlere ilişkin öngörülen hedeflere ulaşmak için kurumlararası eş güdüm sağlanacak.
- "Öğrencilere yönelik örtülü senaryolar oluşturulacak"
Tütün ürünleri kullanımının zararları konusunda öğrenci, öğretmen ve velilerin bilgilendirilmesi, farkındalık oluşturulması, olumlu tutum ve davranış geliştirilecek. Bu kapsamda, eğitim müfredatında yer alan fen bilimleri, sosyal bilimler, matematik ve
Türkçe derslerinde mümkün olduğunca tütün ürünleri kullanımının zararları
konusunda farkındalığı artırıcı örnekler yer alacak.
3-6 yaş, 7-12 yaş ve 13-15 yaş gruplarında, mevcut animasyon ve çizgi filmlerde akranlarına gerektiğinde "Hayır" diyebilme davranışının geliştirilmesine yönelik örtülü
senaryolar oluşturulacak.
Kamu kurum ve kuruluşlarının çalışanlarına yönelik eğitim faaliyetlerinin geliştirilmesi ve uygulanması kapsamında polis, asker, öğretmen ve sağlık çalışanları gibi toplumda rol model olan meslek gruplarında tütün ürünü kullanımının önüne geçilmesi ve bırakmanın teşvik edilmesine yönelik programlar düzenlenecek. Ayrıca eğitim ve sağlık kurumları başta olmak üzere bütün kurumlarda "Sigarasız Kurum" uygulaması teşvik edilecek.
- Gençlere rol model olanlar da aktif rol alacak
Eylem Planı'nda Tütün kontrolü çalışmalarına ilişkin yazılı, görsel ve işitsel medyanın desteğinin artırılmasına yönelik faaliyetler yapılmasına önem veriliyor. Buna göre, dizi, film, tiyatro senarist ve yönetmenleriyle birlikte yazılı ve görsel basın mensuplarına yönelik eğitim, farkındalık ve sertifika programları oluşturulacak.
Dizi, film, sinema, tiyatro ve çocuklara yönelik yapımlarda tütün ürünlerinin zararları ve pasif etkilenim hakkında mesajların verilmesi için teşvik mekanizması geliştirilecek.
Sosyal medyada sıkça yer alan kişilerle rol model olan kişilerin tütün ürünleri kullanımının zararları ve pasif etkilenim konusunda destek olmalarına yönelik eğitim, farkındalık ve sertifika programları yapılacak.
Hedef kitle tarafından kullanılan sosyal ağ siteleri, en çok ziyaret edilen web siteleri (forumlar, bloglar, internet oyunları, online alışveriş siteleri içerisine veya doodle olarak) ve en çok izlenen videoların açılış anına veya içerisine, konu ile ilgili hazırlanan görsellerin ve videoların yer aldığı pop-up şeklinde tamamı izlenmeden geçilemeyen açılır pencereler ve banner yerleştirilecek.
GSM operatörleri aracılığıyla tütün ürünlerinin zararları ve pasif etkilenim hakkında kişilere bilgilendirilme SMS'ler atılacak.
- "Sigara bağımlılığı tedavi hizmetleri, SUT kapsamına alınacak"
Sigara bırakma hizmetlerinin güçlendirilmesi kapsamında aile sağlığı merkezlerinde sigara bırakma hizmetleri sunulacak. Ayrıca sigara bırakma polikliniğinde sigara bırakma tedavisinde kullanılan farmakolojik tedavilerin sürekliliği sağlanacak. Sigara bağımlılığı tedavi hizmetleri, Sağlık Uygulama Tebliği kapsamına alınacak.
Sigarayı bırakmanın teşvik edilmesi amacıyla da bir dizi planlara yer verilen eylem planına göre, "bırak kazan" kampanyaları düzenlenecek, sigara kullanmayan personele yönelik pozitif ayrımcılık uygulamaları hayata geçirilecek. Bu kapsamda, mesainin 30 dakika erken bitirilmesi, 1 yıl için 7 gün fazladan yıllık izin hakkı tanınması, sigorta primlerinin düşürülmesi, hiçbir çalışanın sigara içmediği sigarasız işletmeler için vergi indirimi uygulaması, işe alım süreçlerinde sigara kullanmayan kişilerin tercih edilmesi, çocuk ve aile yardımı tutarlarının arttırılması gibi teşvik edici düzenlemeler söz konusu olabilecek.
- İhlale geçit yok
Dumansız hava sahası uygulamasının kapsamının genişletilmesi amacıyla da çalışmalar yapılacak. Bu kapsamda da AVM, havaalanı, kamu binaları gibi yoğun olarak kullanılan yerlerin giriş ve çıkış kapılarının önlerinde tütün ürünü kullanımının önlenmesine yönelik oluşturulmuş dumansız alan tanımının kanunla güçlendirilecek.
Çocuk parkları ve yürüyüş yolu gibi spor için ayrılmış alanlar ile ibadethanelerin açık alanlarında tütün ürünü kullanımının önlenmesine yönelik yasal düzenleme yapılacak.
Hastanelerin, restoran, kafe ve diğer işletmelerin, üniversite kampüslerinin, havuz ve plajların açık alanlarında tütün ürünü kullanımını kısıtlamaya yönelik düzenlemeler hayata geçirilecek.
Kamu kurum kuruluşlarında ihlale rastlanılması halinde ihlalin yaşandığı birimin amirine müeyyide uygulanmasına yönelik yasal düzenleme yapılacak.
Kapalı alan tanımının uluslararası standartlar dikkate alınarak genişletilmesine yönelik kanunda değişikliğe gidilecek.
- Düz paket uygulaması eylem paketinde
Reklam, promosyon ve sponsorluğun önlenmesi amacıyla yapılacak faaliyetler kapsamında, yeni eylem
planında düz paket uygulamasının hayata geçirilmesi planlanıyor. Bunun için tek tip düz paket uygulamasına geçilmesine yönelik mevzuat değişikliği yapılacak. Taslak mevzuat hazırlanmasının ardından uygulamaya 2019'da geçilmesi öngörülüyor.
Resimli sağlık uyarı kataloğunun periyodik olarak değiştirilmesine yönelik
mevzuat düzenlemesi yapılacak ve Türkiye'ye özgü resimli sağlık uyarısı arşivi oluşturulacak.
Düz paket uygulamasıyla tütün ürünlerinin çekiciliği azalması, tütün ürünü paketlerindeki reklam unsurlarının
engellenmesi, bazı tütün ürünü paketlerinin ürünü daha az zararlıymış gibi gösteren yanıltıcı etkisinin azaltılması, sağlık uyarılarının daha çok dikkat çekici hale gelmesi ve etkisinin artması bekleniyor.
Öte yandan satış noktalarındaki her türlü reklam promosyon ve sponsorluk faaliyetlerinin önlenmesi için tütün ürünü satış ve sunumuna saat ve gün sınırlaması getirilmesi planlanıyor.
Sağlık, eğitim ve öğretim, kültür ve spor hizmeti verilen yerler ile açık alkollü içki satışı veya sunumu yapılan yerlerde tütün ürünlerinin satışının ve sunumunun yapılamaması ile ilgili mevzuat düzenlenecek.
- "Tütün ürünü satışının 21 yaşına çıkarılması planlanıyor"
İlgili tüm kurum ve kuruluşlar arasında tam bir eşgüdüm ve iş birliği sağlanarak tütün ürünlerinin yasadışı ticaretiyle etkin olarak mücadele edilecek. Bu kapsamda, elektronik sigara gibi Türkiye'de ruhsatlandırılmamış tüm tütün ürünü ve
taklit eder tarzdaki ürünlerin ülkeye girişi, satışı ve kullanımının önlenmesi için de faaliyeteler yürütülecek.
18 yaşını doldurmamış bireylere tütün ürünlerinin satış, dağıtım ve sunumunu yasaklayan mevcut yasal düzenlemeye, uyumun denetlenmesi ve uymayanlara caydırıcı nitelikte cezai müeyyideler uygulanacak.
Ayrıca, 18 yaşını doldurmayan bireylere tütün ürünlerinin satış ve dağıtımını yasaklayan mevcut yasal düzenlemenin kapsamı genişletilerek tütün ürünü satışının 21 yaşına çıkarılması öngörülüyor.