Ticari hayattaki ihtiyaçlar doğrultusunda oluşturulan şirketler, Türk Ticaret Kanununda düzenlenmiştir. Tek kişi ya da daha fazla gerçek veya tüzel kişiler ile kurulabilen şirketler, kuruluş amaçlarına göre düzenlenirler. Yeni girişimciler açısından şirket türlerinin neler olduğu ve ne gibi özelliklere sahip olduklarını bilmek oldukça önemli bir konudur.
Şirket türleri Türk Ticaret Kanunu’na göre şahıs ve sermaye şirketi olarak ayrılırlar. Şirketler türleri bakımından kanunda genel başlıklar halinde düzenlenmişlerdir. Şirket türlerinin özellikleri ve faaliyetleri birbirinden farklıdır.
Sermaye şirketleri;
Şahıs şirketleri ise
Ayrıca ne şahıs şirketi ne de sermaye şirketi olan kooperatifler yine şirket türleri arasında yer alır.
Sermaye şirketleri, belli bir miktar varlık ortaya koyan ortaklar tarafından kurulur. Gerçek veya tüzel kişilerce kurulabilen sermaye şirketlerinde ortakların sorumlulukları, koydukları sermaye kadardır. Bu tür şirketlerde ortaklardan birinin ayrılması söz konusu olduğunda ortaklık sona ermez. Her bir ortak payını bir başkasına satabilir veya devredebilir. Sermaye şirketlerinde üçüncü kişilerle şirketin tüzel kişiliği adına ilişki kurulur. Şirket, gücünü ortaklardan değil sermayesinden ve yönetim kadrosundan alır.
Anonim şirketler tek bir kişi tarafından ya da birden fazla ortak ile kurulabilirler. Bir ticaret unvanına sahip olması gereken anonim şirketler, kanun tarafından yasaklanmamış olan tüm ticari ve iktisadi faaliyetlerde bulunabilirler. Ancak bunun için şirket sözleşmesinde kuruluş amacının açık bir şekilde belirtilmiş olması şarttır.
Asgari 50.000 TL esas sermayesi olmalıdır. Hisse devri ya da menkul kıymet olarak satışı mümkündür. Anonim şirketler tüzel kişilik oldukları için ticaret siciline tescilleri zorunludur.
Kuruluş süreçleri anonim şirketlere nazaran daha kolaydır. En az bir, en çok 50 kişi ile kurulabilir ve ortaya konulacak olan sermaye asgari 10.000 TL olarak belirlenmiştir.
Ticaret unvanı alınması zorunludur ve tüm ortaklar borçlardan koydukları sermaye oranında sorumlu tutulurlar. Şirket kararları ortakların oyları ile alınmaktadır.
Eğer bir limited şirkette 20’den fazla ortak varsa, şirkette denetçi bulundurulması gerekmektedir.
Paylı komandit şirketler en az 5 ortakla kurulurlar ve sermayenin paylara bölünmüş olması gereklidir. Bu tarz sermayesi paylara bölünmüş şirketlerde ortakların bazıları anonim şirketlerde olduğu gibi şirket alacaklarına karşı sorumludur. Bazı ortaklar ise kollektif şirketlerdeki gibi sorumludurlar.
Komandite ve komanditer olmak üzere 2 tür ortak tipi bulunur. Genel kurul, denetim kurulu ve yönetim kurulu olmak üzere paylı komandit şirketlerde 3 organ bulunur.
Şahıs şirketlerinde genel olarak sermaye şirketlerine göre daha az sayıda ortak bulunur. Şahıs şirketleri tek bir kişiyle veya az sayıda ortaklarla kurulabilir. Şirket tüzel kişiliğe sahiptir ve ortaklar sınırsız sorumludurlar. Ancak ortakların her biri gerçek kişilerdir. Ortaklığı devretmek veya satmak oldukça zordur. Herhangi bir ortağın payını devretmesi veya satması için bütün ortakların onayı gerekir. Tüm ortaklar gerçek kişilerden oluşur. Bu yüzden de şahıs şirketlerinde borçlara karşı tüm ortaklar mal varlıklarıyla sorumlu tutulurlar.
Şahıs şirketlerinde ortaklar arasında bulunan güven ilişkisi şirketin de temelini oluşturmaktadır. Şirket kararlarının alınmasında çoğunlukla oy birliği gereklidir.
Tüzel kişiliği bulunan bu şirketlerin öz sermayesini ortakların ortaya koydukları sermaye belirler. Ortaklar tarafından ortaya konması gereken asgari sermaye tutarı belirtilmemiştir ve ortakların sorumlulukları sermaye ile sınırlıdır. Kollektif şirketlerde sözleşme olması zorunludur ve noter onayı gerekir. Bu sözleşmede;
Yönetimin hangi ortaklarda olduğu sözleşmede belirtilmemişse tüm ortaklar sorumludur ve ortakların denetim hakları vardır. Diğer ortaklardan izin almaksızın yapılan işin benzeri uygulamaya geçirilemez.
Herhangi bir tüzel kişiliğe sahip olmayan adi şirketlerde ticaret unvanı zorunluluğu da bulunmaz. Kuruluş için noter huzurunda yapılan yazılı bir sözleşme olması yeterlidir. Yönetim kurulu ortaklar tarafından oluşturulur ve tüm kararlar oy birliği ile alınır. Şirketin borçlarına karşı da tüm ortaklar sorumlu tutulur. Tüm kar ve zararlar, aksi sözleşmede belirtilmemişse ortaklar arasında eşittir.
Adi komandit şirketler en az iki ortaktan oluşur ve bu ortaklardan biri sınırlı, biri sınırsız sorumludur. Komandite ortak sınırsız sorumlu, komanditer ortak ise sınırlı sorumludur. Sınırsız sorumlu komandite ortak sadece gerçek kişi olabilir. Komanditer ortağı gerçek veya tüzel kişi olmasına bir engel bulunmaz. Komandite ortak şirketin yönetiminden de sorumludur. Komanditer ortakta sorumluluk ise ortaya koyduğu ya da taahhüt ettiği sermaye miktarı ile sınırlıdır.