Şirvan'daki Maden Faciası Bilirkişi Raporu: 1 Ay Önce Uyarı Yapılmış, Önlem Alınmamış

Turan KOYUNCU- Mehmet Yücel DURAK/ SİİRT, Şirvan İlçesine bağlı Maden Köyünde bulunan bakır madeninde 17 Kasım'da meydana gelen ve şimdiye kadar 14 işçinin ölümü, 2 işçinin de halen toprak altında kalmasına neden olan heyelan faciası ile ilgili yürütülen soruşturmada hazırlanan bilirkişi raporu tamamlandı.
1 AY ÖNCE UYARI YAPILMIŞ
Maden mühendisleri ve iş güvenliği uzmanları tarafından hazırlanarak soruşturma dosyasına konulan raporda, ilginç tespitlere yer verildi. Bilirkişi raporunda, alt yüklenici firmanın iş güvenliği uzmanının 18 Ekim 2016 tarihinde madenin tespit ve öneri defterine, "Aşırı yağışlı havalarda oluşabilecek kaya parçalarını düşmesi ve toprak kaymalarının olması ihtimaline karşı ana firmadan önlem alınması istenilmelidir. Bu süre içerisinde çalışmaların askıya alınması gerekmektedir" diye yazdığı belirtildi. Ancak bu tespit ve öneriye rağmen, alt yüklenici işveren tarafından ana firmaya yazılı olarak böyle bir talebin yapılmadığının tespit edildiği belirtilen bilirkişi raporunda, "Bu durumda alt yüklenici işvereni, yükümlülüğünü yerine getirmemiştir" denildi.
Bilirkişi raporunda, kanun ve yönetmelikler çerçevesinde açıklanan iş güvenliği ile ilgili kusur ve durumlardan dolayı asıl işveren firmanın işvereni/işveren vekili, iş güvenliği uzmanı, alt yüklenici firmanın iş vereni/işveren vekilinin asli kusurlu olduğu; alt yüklenici firmanı kısmi zamanlı sözleşmeli iş güvenliği uzmanının tali kusurlu olarak değerlendirildiği belirtildi.
Maden işletmesinin de ele alındığı bilirkişi raporunda şöyle denildi:
"ARA VE EMNİYET BASAMAKLARI UYGUN KOTLARDA OLUŞTURULMAMIŞ"
* Açık Ocak işletmesinin 1570 kotuna kadar olan jeolojik birimler daha sağlam, üstündeki kotlarda jeolojik birimlerin duraylılıklarının daha zayıf olduğu görülmüştür. Maden açık ocak işletme sahasında meydana gelen kaymanın olduğu üst kotlarda yapılan incelemelerde yapının büyük kireç taşı blokları da içeren yamaç molozu gibi gevşek malzemelerde oluştuğu anlaşılmaktadır.
* Açık maden işletmeliği yöntemlerine göre yapılacak çalışmalarda Ocak içerisinde basamak, şev açıları, sahadan alınan jeoloji verilere dayanarak, uygun açılardan verilmek üzere yapılması gerekmektedir.
*1570 kotunda sonraki çalışmalarda zemin, jeomekanik özellikleri ve jeolojik yapısı göz önünde bulundurulduğunda şev eğilimlerinin daha yatık ve basamak genişliklerinin daha geniş tutulması gerektiği de aşikardır.
* Kaymanın meydana geldiği kotlardaki şev açılarının yukarıda belirtilen verilere göre basamak, şev açısı ve basamak genişliği değerlerinin uygun değerler olmadığı görülmektedir.
* Bilirkişi ve topoğraflar tarafından 28.11.2016 tarihinde yapılan keşifte 1565 ve 1583 kotlarında basamak şev açıları, basamak yükseklikleri ve basamak genişlikleri ölçülmüş, yapılan ölçümlerde basamak yüksekliği ve basamak genişliklerinin 8-11 m arasında değiştiği, basamak yüksekliklerinin 20-25 m arasında olduğu, basamak şev açılarının ise aynı basamakta 3 farklı noktada yapılan ölçümler sonucu ortalama 80 derece olduğu görülmüştür.
* Maden işletmesi sorumlularının bu bilgileri gözönüne alarak, basamak geometrisini ayarlamakla sorumlu olmakla birlikte Ocak emniyeti bakımında oluşturulması gereken ara basamakların ve Berm olarak adlandırılan emniyet basamaklarının da ocakta uygun kotlarda oluşturulmadığı görülmektedir.
* Yağışlar yeraltı su seviyesinin yükselmesine şev malzemesinin kısmen veya tamamen doygun ve akar hale gelmesine, dolayısıyla içsel sürtünmenin azalmasını neden olur. Ayrıca yağışlar zeminin birim hacim ağırlığını artırıp, ince taneli kumlu zeminlerde ise korezyonu azaltır. Su bazen zeminde kayaları kimyasal olarak ayrıştırarak, kitlenin direncini azaltır. Bir gün önce bölgede metorolojik verilere göre yağış 14,2 kg/metrekare yağış miktarı ilgili uygulanmış ve alınmış bir tedbire rastlanmamıştır.
Soruşturmaya esas olmak maden mühendisleri ve iş güvenliği uzmanları tarafından hazırlanan bilirkişi raporunun sonuç bölümünde ise, "Maden bilirkişi heyeti olarak, olay mahalinde yapmış olduğumuz gözlem, inceleme, ölçümler neticesinde tarafımızdan talep edilen belge, bilgi ile kanun ve yönetmenlikler çerçevesinde yapmış olduğumuz değerlendirmelere göre" denilerek yaşanan facia ile ilgili kusurlar şöyle sıralandı:
* İşverenin açık Ocak işletme müdürü, başmühendis, daimi nezaretçi asli kusurlu, işveren/ işveren vekili tali kusurlu
* Alt yüklenici firmanın şantiye şefi asli kusurlu ve işveren/işveren vekili tali kusurlu olarak değerlendirilmiştir.