Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi’nde bir sokak köpeğinin anatomi dersinde kesilerek öldürülmesi tepki çekti. Öğrencilerden birinin çektiği ve sosyal medyada paylaştığı videoyu görenler dehşete düşerken, görüntülere isyan etti.
Konuyla Hayvan Deneylerine Hayır Platformu’ndan Tolga Öztorun ve Yağmur Özgür Güven konuyla ilgili Posta Gazetesi'ne açıklamlarda bulundu.
Tolga Öztorun ve Yağmur Özgür Güven'in yaşanan skandalla ilgili Posta'dan Işıl Cimnen'e yaptığı açıklamalar şöyle;
'DENEY İÇİN SINIFA GETİRMİŞ'
Sivas’taki olayda sağlıklı bir sokak köpeği derste kesiliyor ve veterinerlik öğrencilerinden hiçbiri çıkıp “Hocam ne yapıyorsunuz?” demiyor mu?
Evet, zaten öğrencilerden biri köpeği köyden bulup deney için sınıfa getirmiş. Bu uygulama sizi dehşete düşürüyor ama maalesef veterinerlik fakültelerine aşina olanlar için o kadar şaşırtıcı değil. Sivas’taki olay, fotoğraf ve video kaydı olduğu için deşifre oldu.
Bu yasal mı?
Hayır, yasaya göre eğitim amaçlı deneylerde köpek kullanılamaz, öldürülemez. Bu bir deney ya da anatomi dersi değil; bu bir vahşet. Sokaktan getirdiğiniz hayvan üstünde deney yapmak gibi bir hakkınız yok. Üstüne üstlük köpek üstünde deney yapma yetkisi zaten yok.
Bu köpeği nasıl öldürmüşler?
Kimyasal zehir verip önce uyutuyorlar sonra kafasını kesiyorlar.
'SINIFIN ORTASINDA KİMSESİZ BİR KÖPEĞİ KESEMEZSİNİZ'
Ne öğrendiler bu derste?
Hiçbir şey. Elbette veteriner olarak hayvanın içini görmek isteyecekler. Bunun yasaya uygun yöntemleri var; sınıfın ortasında kimsesiz bir köpeği kesemezsiniz! Zaten ancak staj yapan öğrenciler ameliyata girebiliyor. 1’inci sınıfta bunu görmenin manası yok.
Türkiye’de hayvan deneyi yapmak yasal mı?
Deneylerde sadece hamster, fare, büyük sıçan ve tavşan büyüklüğündeki hayvanlar kullanılabilir.
Bunu denetlemekle görevli birim neresi?
Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu (HADMEK). Eski adıyla Orman ve Su İşleri Bakanlığı bünyesindeki 21 üyeden oluşan bir kurul. Bu kurul, Türkiye’de hayvanlar üzerinde yapılan deneylerle ilgili en yüksek merci. Yerel etik kurullarını (HADYEK) denetlemek, yönergelerini onaylamak ya da iptal etmek, yıllık raporlar hazırlamak gibi görev ve yetkileri var.
'21 KİŞİLİK KURULDA BİR TEK HAYVAN HAKLARI SAVUNUCUSU YOK'
Bildiğim kadarıyla Kurul içindeki bir delegenin hayvan hakları savunucusu olması zorunlu...
Evet, yasal olarak öyle ama yok. Geçtiğimiz 4 yıl boyunca hayvanları temsil etmesi gereken o koltukta, amacı hayvan deneylerini geliştirmek olan bir derneğin temsilcisi oturuyordu. Görev süresi bitince, hayvan hakları savunucularının mutabık kaldığı dört kişi önerildi. Fakat seçilen yine aynı dernek temsilcisi oldu. Bize de yasal yollardan itiraz dışında bir seçenek kalmadı. 21 kişilik kurulda bir tek hayvan hakları savunucusunun varlığına dahi tahammül edilemedi.
Bu platform düzgün işlediğinde aslında hayvanların iyiliği için mi çalışıyor?
Evet, aynen öyle. Şu anda HADMEK kural ihlali yapıyor, onlara dava açacağız. Türkiye’de 11’i özel 121 deney merkezi var ve her yıl 400 binin üzerinde hayvan deneylerde kullanılıyor, binlerce prosedür onaylanıyor. Deney merkezleri düzenli olarak denetlenmiyor. 2018’in Temmuz ayındayız ve HADMEK, 2017’ye ait yıllık raporunu dahi yayımlamadı.
'KADAVRA KULLANMIYORLAR ÇÜNKÜ ÜZÜLMÜYORLAR'
Deney hayvanı kullanmanın kuralı ne?
Türkiye’de deney yapacaksınız mutlaka deney hayvanı üreten sertifikalı bir yerden alma zorunluluğu var. Yani sokaktaki hiçbir hayvanı kesemezsiniz, fareyi dahi.
Neden sokaktaki fare yasak?
Steril olmadığı için... Yine kendimizi düşündüğümüz için yani. Yoksa laboratuvar ortamında büyümüş hayvanın canı yok mu? O da aynı acıyı çekiyor. Deney hayvanları steril üretiliyor. İlaç verdiğinizde damarlarını dışarıdan gözlemleyebilmek için beyaz oluyorlar; albino üretiliyorlar.
Tıp fakültelerinde tıbbi çalışma yapmak için kadavra kullanılır. Neden hayvanlarda öyle değil?
Çünkü kadavra bulmak için uğraşmak istemiyorlar. Bu da tamamen hayvanın zarar görmesinden üzülmemelerinden kaynaklanıyor. Fare de, köpek de aynı acıyı çekiyor. İstanbul’da bir özel üniversitede hayvan deneyleri kursu açıldı. İçeriden çeşitli videolar elimize ulaştı. Öğretmen şöyle anlatıyor: “Bir fareyi kafasından tutarsınız, kuyruğundan kendinize doğru sertçe çektiğinizde üç kez çıt sesi duyarsınız. Üçüncü çıt sesinde omurgası kırılır ve ölür.” Bunu anlatırken de hayvanın omurgasını kırarak öldürüyor. O fare o an ne için acı çekerek ölüyor? Daha önce kaydedilmiş bilimsel videolar ile öğrencilerinize anlatabileceğiniz, gösterebileceğiniz bir bilgiyi aktarmanız için.
Üretilen hayvanlar sadece fare, sıçan ve hamster mı? Köpek üretilemez mi?
Türkiye’de üretilebiliyor. Ama sadece Beagle cinsi üretilebilir, tıbbı anlamda en çabuk tepki veren köpek olduğu için. Üzerinde deney de yapılabilir ama sadece bilimsel araştırmalar için. Öğrencilerime göstereyim diye bir Beagle kesemezsiniz.
Deney yapılan hayvanlara sonra ne oluyor?
Öldürülmek zorundalar. Açıyor, bakıyor sonra dikip hayata geri döndürmüyorlar. En ufak bir deney yapılsa bile öldürüyorlar, yasa böyle. Uyutmak için türlere göre çeşitli yöntemler belirliyor yasa. Köpeklerin ve kedilerin kafası kesiliyor. Fareler ve tavşanların omurgası kırılıyor.
Hayvan deneylerinin insanlığa yararı ne?
Çoğunun hiçbir yararı yok. Her deneyi minimum 3 bin kez tekrarlayarak sonuca ulaşılıyor. Mesela, anlamsız yere yüksek basınç altında erkek sıçanların testisleri patlar mı diye bakılıyor. Bunu binlerce kez yapmaya ne gerek olabilir? Ama tıp fakültelerinde, veterinerlik fakültelerinde bu yapılıyor. Bu bir endüstri...
Sivas’taki köpeğe olanlar başka hayvanların başına gelmesin diye ne yapabiliriz?
Tüm çabalarımıza rağmen üniversitenin bize verdiği tek cevap: “Soruşturma başlatıldı.” Ama bilgi ve belge yok. Dava açılmadı. Muhatap bulamıyoruz, olayın arkası gelmedi. Ama bu işin peşini bırakamayız. Bahsi geçen kurumun etik kurulu tarafından denetlenmesi için kampanya başlattık. Change.org’daki kampanya devam ediyor. İnsanlar harekete geçmezse hiçbir şey değişmez.
Siz ne yapmak istiyorsunuz?
HADMEK ile birlikte çalışmayı çok isteriz ama almıyorlar bizi aralarına. Hayvan deneylerinin büyük kısmının gereksiz olduğu bilgisini yaymak istiyoruz. Öğrencilerin bilgilendirilmesini istiyoruz. Çünkü sizin “Amaaan fare” dediğiniz hayvan acı çekiyor. Bedeni ‘bilim’ kalkanı olarak sömürülen duyarlı bir canlıyla göz göze gelmek insanın kalbini çok kırıyor. İstediğimiz, masum hayvanların yasa böyle emrediyor diye bir saniyede boynunun kırılıp bırakılmaması... Yaşamı, hayvanları gözeten bir yasanın çıkması... Sivas’taki köpeğin hesabı verilecek mi? İçinde ‘etik’ kelimesi geçen herhangi bir makam o hayvanın hakkını arayacak mı? Bekleyip göreceğiz...
SİVAS CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ'NDEN AÇIKLAMA
Söz hakkını kullanması için Sivas Cumhuriyet Üniversitesi ile temasa geçtik. Rektörlükten gelen açıklamanın satır başları şu şekilde:
**MÜNFERİT BİR VAKA
**Sosyal medyada 03 Haziran 2018 tarihinde üniversitemize mensup bir öğretim üyesinin canlı hayvanlardan kadavra hazırladığı ve bu uygumayı her yıl tekrarladığı iddiaları üzerine Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dekanlığı konu ile ilgili derhal ön inceleme başlatmıştır. Ön incelemeye göre iddia edilen vakanın münferit olduğu, iddialar ile beyanlar arasındaki uyumsuzluk nedeniyle soruşturmaya ihtiyaç duyulduğu ve 26 Haziran 2018’de idari ve hukuki süreçlerin başlatıldığı, tamamlanmasına müteakip detaylı bilginin paylaşılacağı kamuoyuna saygı ile arz olunur.