Son dakika haberi: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve beraberindeki heyet, tahıl koridoru krizi başta olmak üzere birçok meseleyi Putin ile değerlendirmek üzere Rusya'nın Soçi kentine gitti. Baş başa ve heyetler arası görüşme öncesi basına açık mesajlar veren iki liderin gündeminde de tahıl koridoru anlaşması vardı.
Putin, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı kapıda karşıladı. Liderler kapıda bir süre sohbet etti.
Erdoğan ve Putin görüşmenin ardından ortak basın toplantısı düzenledi. İlk konuşmayı gerçekleştiren Putin şunları kaydetti:
Sayın Erdoğan'ı Rusya'da ağırlamaktan gurur duyuyoruz. Türkiye ile iş birliğimiz çok yoğun. Temelinde iyi komşuluk var. Karşılıklı ticaret hacmimiz artıyor.
Karşılıklı ticarette yerli para birimi kullanımı konusunda kararlılığımızı teyit ettik. Dolar ve avroyu daha az kullanma konusunda hemfikiriz.
Akkuyu NGS'de çalışmalar devam ediyor. 25 bin Rus ve Türk mühendis, atom uzmanı ve işçi gece gündüz çalışıyor önümüzdeki yıl ilk üniteye enerji vermeye başlasın diye.
Türkiye üzerinden üçüncü ülkelere transit olarak gaz sevk etmeye hazırız. Onun için Türkiye'de doğal gaz dağıtım merkezi kurulmasını teklif ettik. Gündemimizde bu hub'ın kurulması için ortak çalışma grubu yapılması vardı.
Tarım alanında iş birliğimiz hızla gelişiyor. Sayın Erdoğan tahıl koridorunun sona ermesinden bahsetti. Biz bu kararı almaya mecburduk dedik. Çünkü Batı, Rusların ve gübre ürünlerinin ihracatının açılmasını engelliyor. Yani Batı bizim tarım ihracatının yaptırımlarının kaldırılması için engelliyor. Ukrayna tarafı, insani koridorları Rus sivil ve askeri tesislere terör saldırısı yapmak için kullandı.
Söz konusu anlaşmanın sona ermesi küresel gıda pazarını çok fazla etkilemedi. Ama dağıtım konusunda bir sorun var. Sürpriz bir şey değil çünkü Ukrayna'nın dünya gıda ihracatında payı çok az, yüzde 5. İleride de düşecek. Batı biz aldatıyordu çünkü Karadeniz girişiminin hakikaten insani hedefleri yoktu. Ürünlerin yüzde 70'i gelişmiş ülkelere ulaştı. Fakir fukara ülkelere sadece yüzde 3 ulaşmıştı.
Biz canlandırmaya hazırız, sayın Erdoğan'a bunu açıkça söyledim. Rusya olarak küresel gıda pazarındaki durumu stabilize etmek için elimizden geleni yapmaya hazırız. Bu konuda bir projemiz var. Rusya'dan 1 milyon ton tahıl imtiyazlı fiyatla Türkiye üzerinden una çevirip Katar'ın finansmanıyla böyle bir projeyi yerine getirmeye hazırız. Katar da insani sebeplerden dolayı bunu değerlendiriyor. 6 Afrika ülkesiyle çalışıyoruz.
Bugün yaptığımız değerlendirmeler çok çok verimliydi. Kapsamlı bir diyalog yaptık. Sayın Erdoğan'a şükranlarımı sunmak istiyorum.
Cumhurbaşkanı Erdoğan da görüşme sonrası önemli açıklamalarda bulundu. İşte Erdoğan'ın konuşmasından öne çıkanlar:
Bugün gerek ikili gerekse heyetlerimizin katılımıyla yaptığımız görüşmelerde gündemimizdeki konuları ele aldık. Çok boyutlu iş birliğimizi daha da güçlendirmek için atılabilecek adımları değerlendirdik. 100 milyar dolar olarak belirlediğimiz ikili ticaret hacmi hedefimize emin adımlarla ilerliyoruz.
Rusya'nın KKTC'de ofis açma kararından memnuniyet duyduk. Karadeniz girişimi küresel gıda kriziyle mücadelede anahtar rol oynadı. Rus dostlarımızın dile getirdiği hususları biz de farklı vesilelerle ifade ettik. Gündeme getirilen alternatif öneriler, Karadeniz Girişimi gibi sürdürebilir, güvenli ve taraflar arası işbirliğine dayanan kalıcı bir model sunamamıştır.
BM ile bir istişare önemli ilerlemeler içeren yeni öneriler paketi hazırladık. Bu yeni süreç vasıtasıyla netice almanın mümkün olduğu kanaatindeyim. Türkiye olarak beklentileri karşılayacak çözüme kısa sürede ulaşacağımıza inanıyorum.
Savaşın kazananı, barışın kaybedeni olmaz. Üzerimize düşeni her zaman olduğu gibi yine yapmaya hazırız.
Suriye, Güney Kafkasya, Libya ile Afrika'daki son gelişmeleri değerlendirdik. Özellikle Akkuyu Nükleer Enerji Santrali son şiddetiyle yürüyor. İkinci bir adım olarak da Sinop Nükleer Enerji Santrali konusunu bugün ele aldık. Bu alanda da atılacak bir adımla Türkiye sınıf atlayacaktır.
SORU-CEVAP
Putin: Rusya ve Ukrayna heyetleri arasında bir dizi mutabakat gerçekleşti. Ama Ukrayna bu belgeleri çöpe attı. Kimse buna dönmüyor artık. Biz yeni girişimler duyuyoruz ama bizlerle hiçbir zaman görüşülmedi. Dolayısıyla biz yeni bir şey görmüyoruz. Çin'in de, Afrika ülkelerinin de arabuluculuk girişimleri var. Sayın Erdoğan'a da müteşekkiriz.
Biz tahıl anlaşmasına katıldık çünkü Sayın Erdoğan'ın da arabuluculuğuyla, BM ile, bir dizi taahhütleri onayladık Rus tarafının lehine. Rusya'ya yapılan vaatlerin hiçbirisi yerine getirilmedi. Bizden uzatılmasını istediler, 3 kez uzattık. Bizi aldattılar, açıkça söylüyoruz.
Önümüzdeki günlerde bütün vaatler yerine getirilirse biz bu girişime döneceğiz. Ama bu insani koridorlar anlaşmamızın tersine askeri amaçlarla kullanıldı.
Türkiye'de çok güçlü bir un çevirme sanayii mevcut. Biz iş birliğine hazırız. Biz Rusya-Türkiye-Katar olarak fakir ülkelere ucuz fiyatla, ücretsiz olarak göndermeye hazırız. Bütün bu alanlarda çalışmaya hazırız ve çalışacağız.
Erdoğan: Ukrayna'nın Rusya ile müşterek adımların atılabilmesi noktasında yaklaşımlarını tabii ki yumuşatması gerekiyor. Özellikle şu an itibarıyla Karadeniz tahıl koridorunda en az gelişmiş fakir Afrika ülkelerine gönderilecek tahıl önemli. Ama buradan çıkacak tahılın yüzde 44'ü Avrupa ülkelerine giderse buna tabii haklı olarak Rusya olumlu bakmıyor. Buradan yüzde 14 filan Türkiye'ye gönderiliyordu. Yüzde 6 civarında Afrika ülkelerine... 'Biz fakir ülkelere 1 milyon ton tahıl göndermeye hazırız, lojistik çalışmalarını da yaptık, bu adımı atmaya hazırız' dediler. Biz de 'Türkiye olarak üzerimize düşen ne varsa hazırız' dedik.
Putin: 1 milyon ton girişimini, Karadeniz girişimin alternatifi olarak görmüyoruz. Ukrayna'nın taarruzu birçok istikamette başarısız oldu. Rusya görüşmelerden hiçbir zaman kaçınmadı, hala da kaçınmıyor.
Erdoğan: Katar'ın fakir, en az gelişmiş Afrika ülkelerine tahılın un haline getirilerek gönderilmesi noktasında mali destek vermesi bakımından, yani Rusya-Türkiye-Katar üçlüsü olarak katılabiliriz diyorlar.
Liderler görüşme başlarken de basına mesajlar verdi. Putin'in konuşmasından satır başları şöyle:
Enerji alanında da çok güçlü şekilde ilerliyoruz. Türkiye tam olarak uluslararası nükleer güç ülkeleri kulübüne girmiş vaziyette. Rusya'nın ilk nükleer sevkiyatının tamamlanmasından sonra önümüzdeki yıl da kalanının tamamlanması söz konusu olabilir. Bu alanda yeni projeler söz konusu olabilir.
Ukrayna krizini görüşeceğiz. Tahıl anlaşması görüşmelerine açığız.
Suriye konusunda önemli gelişmeler oldu. Bu konunun Türkiye için ne kadar hassas olduğunu biliyorum. Astana formatında sürdürülmesi lazım.
Putin'in ardından sözü alan Erdoğan ise şu mesajları verdi:
Rusya ile Ukrayna arasındaki savaşın geldiği bir dönemde bu ziyareti gerçekleştirmiş olmak, sizin bu daveti yapmış olmanız beni ve heyetimi mutlu etmiştir.
Şu andaki dış ticaret hacmimizin 62 milyar dolar olmuş olması, 100 milyar hedefine doğru yürüyor olmamız bizi gerçekten çok mutlu ediyor. Bugün Merkez Bankası başkanlarımızın bir araya gelmesi, birbirleriyle ayrıca görüşecek olmaları aramızdaki ikili ilişkilerde yerli para birimine adım atma noktasında da önemli olduğuna inanıyorum.
Akkuyu Nükleer Enerji Santrali'ndeki gelişmeler gayet iyi şekilde devam ediyor. Orada 25 bine yakın istihdam olması önemli. İlk üniteyle ilgili atılan adım gayet güzel. Sinop Nükleer Enerji Santrali'yle ilgili de bir adım atmamız söz konusu olacak diye düşünüyorum. Trakya'da bir hub'ın olacak olması o da ayrı bir zenginlik ve canlılık unsuru.
Türkiye-Rusya arasındaki en önemli gelişmelerden biri turizm. Rusya turizmde bizde 1 numara konumunda.
Bugün herkes tahıl koridoru meselesine bakıyor. İnanıyorum ki yapacağımız görüşmeden sonra basın toplantısıyla dünyaya verilecek mesaj, özellikle az gelişmiş Afrika ülkelerine yönelik bir adım çok çok önemli olacak.
Aramızdaki bir diğer en önemli konu, savunma sanayiine yönelik attığımız ve atacağımız adımlar. Doğal gaz konusunda biz birinci derecece Rusya ile çok önemli ilişki içindeyiz. Bunu geliştirerek devam ettireceğimize inanıyorum.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, Rusya Devlet Başkanı Putin ile Soçi'de bulunan Rus Sanatoryum'daki görüşme, yaklaşık 3 saat sürdü.
Toplantı, yaklaşık 1,5 saatlik heyetler arası görüşmenin ardından baş başa çalışma yemeğiyle devam etti.
Heyetler arası görüşmede, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Ticaret Bakanı Ömer Bolat, Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan, MİT Başkanı İbrahim Kalın, Savunma Sanayii Başkanı Haluk Görgün ve Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun da yer aldı.
Kremlin Sözcüsü Peskov "Görüşmelerin ilk kısmı yapıcıydı. Görüşmelerin ardından herhangi bir belge imzalanması beklenmiyor" açıklamasını yaptı. (AA)