Yenidoğan bebeklerde yapılan bir araştırmada (Kaliforniya Ün); kromozom uçlarında bulunan ve hasarlanmaya karşı koruyuculuk sağlayan telomer moleküllerinin uzunluğu ile anne eğitim seviyesi arasındaki ilişki araştırılmış. Bu araştırmada sosyoekonomik seviyenin göstergelerinden biri olabilen, lise eğitimini tamamlamamış annelerin çocuklarında telomer boyu daha kısa bulunmuş. Kısa telomer boyu ile doğmuş çocukların gelecekteki durumları henüz tam bilinmemekle beraber yetişkinlerde, azalmış telomer uzunluğu ile hücre yaşlanması, kısa yaşam süresi, obesite, diabet ve kanser arasındaki ilişkiler bilinmektedir.
(Telomer, ökaryotik doğrusal kromozomların uçlarında bulunan, herhangi bir gen kodlamayan, özelleşmiş heterokromatin yapılarıdır. Telomerlerin varlığı, kromozomların uçlarının rastgele çift zincir DNA kırılmalarından koruyarak istenmeyen kromozom uçlarının birleşmesinden ya da kromozomu nükleolitik parçalanmadan korur).
Şimdiye kadar bir çok araştırma; gebelikte sigara-madde kullanımı ve kötü beslenmenin bebeğin genetik yapısını nasıl etkilediğini incelemiştir. Bu çalışmaların bazılarında telomer boyları ölçülmüş ve bir çalışmada da (Sidney Ün.); vasküler hastalık erken dönem işaretlerinden biri olan arterlerdeki incelmenin telomer kısalığı ile bağlantısı gösterilmiştir.
Telomerler hücre bölünmeleri sırasında DNA’ları kodlayan proteinlerdeki hasar ve kayıplara karşı tampon görevi oluşturmakta ve ayağımızı koruyan plastik ayakkabılara benzetilmektedir.
Bu araştırmada 54 yenidoğanın göbek kordonundan alınan kandaki bağışıklık hücresi telomer uzunlukları ile anne eğitim seviyesi, anne-baba yaşı, çocuğun cinsiyeti, doğum kilosu ve baş çevresi ölçümü arasındaki ilişkiler araştırılmış. Sonuçta telomere uzunluğu, lise mezunu olmayan annelerin erkek çocuklarında kız çocuklarına gore %5-6 daha kısa bulunmuş.
Tabii ki annenin eğitim düzeyi düşüklüğünün biyolojik, davranışsal ve sosyal bir çok sebebi olabilir. Latin amerikanlarda yapılan bu araştırma; fakirliğin ve sosyoekonomik seviyelerdeki eşitsizlik döngüsünün kuşaktan kuşağa aktarımında epigenetik özelliğe (çevresel faktörler ve genetik ilişkisi) vurgu yapması açısından önem taşımaktadır.
Orjinal Araştırma: Abstract for “Cord blood telomere length in Latino infants: relation with maternal education and infant sex” by J M Wojcicki, R Olveda, M B Heyman, D Elwan, J Lin, E Blackburn and E Epel in Journal of Perinatology. Published online December 3 2015 doi:10.1038/jp.2015.178
Dr. Nuşin Bilgin
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi
info@doktorlarmerkezinoropsikiyatri.com