Övgü Pınar / Roma
Katolik Kilisesi lideri ve Vatikan Şehir Devleti Başkanı Papa Francesco, üç günlük bir ziyaret için yarın Ermenistan'a gidiyor.
Papa'nın geçen yıl "soykırım" sözcüğünü kullanması üzerine Türkiye ile Vatikan arasında yaşanan diplomatik kriz henüz birkaç ay önce çözülmüşken, Türkiye Papa'nın ziyaretini yakından izliyor.
Papa, Ermenistan ziyareti öncesinde dün Ermeni halkına hitaben yayınladığı video mesajında "Barış yolunda her türlü çabayı desteklemek, uzlaşma yolunda birlikte adım atmak amacıyla, bir barış elçisi olarak aranıza gelmek istiyorum" dedi.
1915 olaylarına doğrudan değinmeyen ve "soykırım" sözcüğünü kullanmayan Papa, Ermeni halkının "insanlığın hatırladığı en korkunç acılardan birini yaşadığını" söyledi. Papa şöyle devam etti:
"Acı hatıraların kalplerimizi ele geçirmesine izin vermeyelim, kötülük defalarca saldırsa da pes etmeyelim. Tufandan sonra gökyüzüne bakmaktan ve sonunda bir güvercin zeytin yaprağıyla dönene kadar defalarca güvercin yollamaktan yılmayan Nuh'un yaptığı gibi yapalım. Bu, hayatın yeniden başlayabileceği ve umudun artabileceğinin işaretiydi."
Ermenistan'a giden ikinci papa
Papa Francesco, Ermenistan'ı ziyaret eden ikinci papa olacak. Papa 2. Giovanni Paolo 2001 yılında Ermenistan'a gitmiş ve bu ziyarette Ermeni Apostolik Kilisesi ile ortak bir bildiriye imza atmıştı.
Bildiride "Genel olarak 20. yüzyılın ilk soykırımı olarak tanımlanan, 1.5 milyon Hıristiyan Ermeni'nin imhası ve ardından da totaliter rejim altında binlerce kişinin yok edilmesi, bugünkü neslin hafızasında hala yaşayan trajedilerdir" deniliyordu.
Papa Francesco da 1915'in 100. yıldönümü nedeniyle geçen yıl Nisan ayında Vatikan'da düzenlediği ayinde 2001 tarihli bu ortak deklarasyona atıfta bulunarak "soykırım" sözcüğünü kullanmıştı.
Papa, 12 Nisan 2015'te düzenlediği "Ermeni şehitliğinin 100. yılı için kutsal ayin" sırasında yaptığı konuşmada "Son yüzyılda insanlık üç büyük trajedi yaşamıştır. Bunların ilki, genel olarak 20. yüzyılın ilk soykırımı olarak görülen ve Katolik ve Ortodoks Süryaniler, Asuriler, Keldaniler ve Rumlarla birlikte, ilk Hıristiyan millet olan siz Ermeni halkına karşı yapılmış olandır" demişti.
Türkiye bu sözler üzerine Vatikan Büyükelçisi'ni geri çekmiş ve büyükelçilik makamı yaklaşık 10 ay boyunca boş kalmıştı.
Ancak bu tarihten itibaren iki ülke arasında yürütülen diplomatik çabalar sonucunda Vatikan geçen Şubat ayında Türkiye'nin tezlerine yakın bir açıklama yayınlamış, bunun üzerine de Türkiye Vatikan Büyükelçisi Mehmet Paçacı görevine dönmüştü.
Papa'nın 24-26 Nisan tarihleri arasında yapacağı Ermenistan ziyaretinin Türkiye ile yeni bir kriz yaratmaması için iki tarafın da çaba sarf ettiği görülüyor. Türk diplomatik kaynakları, Vatikan tarafına "bir dini liderden beklenenin barış mesajları olduğu" mesajını ilettiklerini söylüyor.
Soykırım sözcüğü "takıntısı"
Vatikan tarafında da ihtiyatlı açıklamalar dikkat çekiyor. Papa'nın Ermenistan ziyaretiyle ilgili gazetecilere bilgi vermek amacıyla geçen Salı günü düzenlenen basın toplantısında Vatikan Sözcüsü Peder Federico Lombardi'nin kelime seçiminde titiz davrandığı görüldü.
Lombardi'nin Ermenice "Büyük Felaket" anlamına gelen "Medz Yeghern" ifadesini kullanmayı tercih etmesi üzerine bir İtalyan gazeteci "Soykırım kelimesini kullanmaktan kaçınıyorsunuz. Türkiye'yi yeniden rahatsız etmekten çekindiğiniz için mi?" diye sordu.
Lombardi ise bu soruya cevaben "Neden 'soykırım' sözcüğü takıntı halini aldı? Bir Ermeni arkadaşım 'Medz Yeghern' ifadesinin onlar için daha güçlü bir anlam ifade ettiğini söylemişti. Ben de bir sözcüğün kullanılıp kullanılmaması etrafında dönüp duran soruların tuzağına düşmemek için Medz Yeghern ifadesini tercih ediyorum. Sonuç olarak ne yaşandığını biliyoruz, burada hiçkimse yaşanan korkunç katliamları inkar etmiyor, bunları zaten tanıyoruz. Ancak bu meselenin siyasi-sosyolojik bir tartışma tuzağına dönüşmesini istemiyoruz" diye konuştu.
Ağrı Dağı'na güvercin uçurulacak
Papa'nın Ermenistan ziyaretinin logosunda Ermeni Apostolik Kilisesi'nin sembolü olan mor ile Roma Katolik Kilisesi'nin sembolü sarı renklerin üzerinde Ağrı Dağı ve Khor Virap Manastırı yer alıyor. Logoda iki kilisenin armaları ile "İlk Hıristiyan ülkeye ziyaret" sloganı da bulunuyor.
Papa Ermenistan'da Erivan, Eçmiadzin, Gümrü ve Khor Virap Manastırı'nı ziyaret edecek.
Ziyaretin ilk gününde Eçmiadzin kentindeki Apostolik Katedral'de dua edecek olan Papa, ertesi günse Erivan'daki Tzitzernakaberd Anıt Kompleksi'ne (Ermeni Soykırımı Müze-Enstitüsü) gidecek.
Papa burada, dönemin Katolik Kilisesi lideri Papa 15. Benedetto tarafından kurtarılarak Roma yakınlarındaki Castel Gandolfo'da ağırlanan Ermenilerin yakınlarıyla bir araya gelecek.
Cumartesi günü Gümrü'de Ortodoks ve Katolik kiliselerini ziyaret ettikten sonra Erivan'da Cumhuriyet Meydanı'nda Ermeni Apostolik Kilisesi lideri Katolikos 2. Karekin ile "barış duası" edecek.
Papa, ziyaretinin son gününde ise Türkiye sınırı yakınındaki Hor Virap Manastırı'na gidecek. Buradaki tören ve duaların ardından Papa Francesco ve Katolikos 2. Karekin Ağrı Dağı'na doğru iki beyaz güvercin uçuracak.
Vatikan Sözcüsü Federico Lombardi, bu jestin Türkiye sınırının çok yakınında ve Ağrı Dağı'na yönelik olduğunu vurgulayarak "önemli bir mesaj teşkil ettiğini" söyledi.
Ortak bildiri programdan çıktı
Vatikan tarafından yayımlanan ilk programda, ziyaretin sonunda Papa Francesco ile Katolikos 2. Karekin'in ortak bildiri imzalayacağı görülüyordu.Ancak bu ortak bildiri daha sonra programdan çıkarıldı.
Vatikan haberleri veren Vatican Insider sitesi bunun nedeninin muhtemelen, Vatikan ile Ermeni tarafı arasında metinde "Büyük Felaket"in nasıl ifade edileceğiyle ilgili anlaşmaya varılamaması olduğunu yazdı.
Reuters ajansı da Papa'nın Ermenistan ziyaretini Türkiye boyutuyla değerlendirerek "Papa bu hafta sonu Ermenistan'ı ziyaret edecek ve Türkiye'yle yeniden bir diplomatik ihtilaf yaratmaktan kaçınmaya çalışacak" dedi.
Papa'nın ziyareti yaklaşık 600 gazeteci tarafından takip edilecek. Papa'ya Ermenistan'da, Buenos Aires'ten arkadaşı Ermeni din adamı Jorge Himitian'ın kızı, aynı zamanda Papa'nın biyografisini yazan gazeteci Evangelina Himitian da eşlik edecek.
Vatikan Sözcüsü, Evangelina Himitian'ın büyükbaba ve büyükannesinin Osmanlı topraklarında "zulümden kaçarken Türk köylüler tarafından kurtarıldıklarını" vurguladı.