Birçok otomobil modelinin artık mikro-hybrid sistemlerle donatıldığı da düşünüldüğü zaman, bu konudaki bilgilerin yetersiz olması nedeniyle, biz de start-stop sistemlerinde kullanılan aküler konusunda bir yazı hazırlamayı ve start stop sistemine sahip araçlarda normal akü kullanılıp kullanılamayacağı konusunu işleyeceğiz.
Geleneksel Akü (Islak Tip – FB – Flooded Battery)
Çok eski zamanlardan beri kullanılan ve ıslak tip akü olarak da geçen bu akülerin çok farklı kapasiteye sahip tipleri mevcuttur. Alternatör tarafından sürekli olarak şarj edilen FB akü, bu sayede elde ettiği enerjiyle aracın elektrik ve elektronik aksamını besler. Alternatörün sürekli olarak motora bağlı olarak çalışması motorda yük yaratarak yakıt tüketimini yükseltir. Araç çalıştırıldığından itibaren ise voltaj büyük oranda sabittir. FB akülerin yüksek kapasiteli olanları SFB olarak da adlandırılabilir.
Ancak araç stop edildiği zaman akünün şarj edilme işlemi biter. Klima gibi fazlasıyla elektrik kullanan ekipmanlar da, akü enerjisinin korunması amacıyla birçok araç modelinde görevini yapamaz ve akü enerjisinin büyük bir kısmı motorun çalıştırılması için saklanır.
EFB Akü (Geliştirilmiş Islak Tip – Enhanced Flooded Battery)
EFB aküler, bir alt maddede izah edeceğimiz AGM akülerden daha sonra geliştirilmelerine rağmen teknolojik açıdan daha basit yapıdadırlar. FB akülerin geliştirilmesiyle ortaya çıkmışlardır. Genellikle sadece Start Stop sistemine sahip araçlarda AGM akülerden daha ekonomik maliyetli olmaları nedeniyle tercih edilirler.
FB akülerden farklı olarak; alternatör tarafından sürekli şarj edilmezler. Alternatör bağlantısı EFB akü tamamen dolunca kesilir ve sistemi besler. Ne zaman ki enerjisi azalır, alternatör tekrar devreye girerek EFB aküyü şarj eder. Bu sayede alternatörün motora verdiği yük azalır, dolayısı ile ortalama tüketim düşer. Ayrıca Start Stop sisteminin araç durduğunda devreye girmesi ve motoru kapatmasıyla da ortalama yakıt tüketimi daha da düşer.
Diğer taraftan EFB akülerin hem sürekli olarak dolup boşalması, hem de araç dururken alternatör desteği olmadan sürekli olarak start stop sistemi ile aracı çalıştırması nedeniyle FB akülere göre çok daha dayanıklı ve uzun ömürlü olmaları gerekir. FB aküler yaklaşık 30.000 motor çalıştırmaya denk olarak ömürlerini tamamlarken, EFB aküler 90.000 çalıştırmaya kadar ömür sağlayabilirler.
AGM Akü (Kuru Tip – Absorbent Glass Mat)
1980’li yıllarda ileri teknolojiye sahip ülkelerin orduları için tasarladığı AGM aküler, çok yüksek kapasiteleri ve dayanıklı yapıları ile öne çıkmaktadır. Cam elyaflarından oluşan süngerimsi yapının asiti emmesi nedeniyle kuru tip olarak da adlandırılırlar. Kuru tip hem daha güvenlidir hem de basınç ve darbe gibi dış etkenlere karşı daha dayanıklıdır. Sadece start stop sisteminin olmadığı ayrıca “Fren Enerjisi Geri Kazanımı” gibi karmaşık sistemlere de sahip olan araçlarda tercih edilirler.
“Fren Enerjisi Geri Kazanımı” sisteminde, araç ile seyir halindeyken frene basılması durumunda sistemde yer alan jeneratör fren enerjisini elektrik enerjisine dönüştürerek AGM aküye gönderir. Bu sayede alternatörün haricinde bu sistem de aküyü doldurur ve alternatör de en az şekilde devreye girerek aküyü doldurma ihtiyacı duyar. Sonuçta alternatörün motor üstündeki yükü iyice azalır. Bu da yakıt tüketiminin daha da düşmesini sağlar.
Ancak hem Start Stop sisteminin sürekli devreye girip çıkması hem de Fren Enerjisi Geri Kazanımı sisteminin aküyü şarj etmesi karmaşık bir işlemdir. Bu nedenle bu tip aküler için işletim sistemine sahip akıllı aküler de denilebilir. Bir yandan elektrik üretme kapasitesine sahip mikro hybrid olarak tabir edilen bu sistemi idare eden akü, bir yandan da büyük bir çoğunluğu elektriğe ihtiyaç duyan elektrik-elektronik araç donanımlarına enerji sağlar.
Geleneksel (FB) aküler Start Stop ve Fren Enerjisi Geri Dönüşümü sistemine sahip araçlarda kullanılabilir mi?
Yukarıdaki maddelerde de görüleceği gibi, araçta yer alan enerji ihtiyacı ve enerji dolaşımına göre farklı akü tipleri mevcut. Bu nedenle de geleneksel (FB) aküler start-stop sistemine sahip olan araçlarda kullanıldığı zaman ömürleri 4-5 ayda sonlanabilmektedir. Ayrıca fazla elektrik kullanan aracın bazı elektrik-elektronik aksamları da bu süre içinde çalışmayabilir ve büyük sorunlara neden olabilir.
Diğer taraftan mikro hybrid sisteme sahip araçlarda; bırakın FB tipi standart aküleri, yüksek enerji kapasiteli ve uzun ömürlü EFB aküler bile yetersiz kalmaktadır. AGM aküler her ne kadar geleneksel tipteki (FB) akülere göre %50-%60 oranında daha pahalı olsalar da, sundukları ömür ve sorunsuzluk sayesinde maliyetlerini fazlasıyla karşılamaktadırlar. Bunun yanında uyumsuzluk ve sistemsel sorunların da önüne geçilmektedir. Sonuç olarak araçta hangi tip akü varsa aynı akü tipi ile devam etmek her açıdan önemlidir. Geleneksel tipteki FB aküler de Start Stop ve Fren Enerjisi Geri Kazanımı istemine sahip araçlar için uygun değildir ve kullanılmamalıdır.