Sudan’da Et Ve Süt Üretiminin Artırılmasına Tika Desteği

Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından Sudan’da hayvancılığın geliştirilmesi kapsamında 9 adet yüksek verimli boğa hibe edildi.Sudan, toprak büyüklüğü olarak Türkiye’nin iki katından fazla olan çok verimli topraklara sahip, tarımsal alanlarının tamamını kullanması halinde dünya nüfusunun 3’te 2’sini besleyebilecek durumda olan ve yaklaşık 35 milyon kişinin yaşadığı, tarım ve hayvancılık ülkesi olma özelliği taşıyor. Güney Sudan ile 2011 yılında ayrıldıktan sonra petrol rezervlerini büyük ölçüde kaybeden ülke, ekonomik olarak sıkıntıya düşmesi sonucu tarım ve hayvancılığa olan ilgisini artırdı. Sudan’da gayri safi milli hasılanın yaklaşık 3’te 1’i tarıma dayalı iken, tarım gelirinin yaklaşık yarısını ise hayvancılık oluşturuyor. Sudan yılda 4 milyondan fazla canlı hayvanı komşu ülkelere ihraç ediyor. Sudan, yaklaşık 110 milyon baş çiftlik hayvanına sahip olmasına rağmen geleneksel zayıf sürü yönetim teknikleri, hastalıklar, verimli ırkların olmaması gibi etkenler nedeni ile hayvan başına et ve süt verimleri oldukça düşük kalıyor. Büyükbaş hayvan varlığı bakımından 42 milyon büyükbaş hayvana sahip olan Sudan’ın büyükbaş hayvan sayısı ülkemiz büyükbaş hayvan sayısının yaklaşık 4 katı durumda. Yerel ırklar süt verimi bakımından yılda ortalama bin 500 litre gibi çok düşük bir verime sahip. Yerel ırkların melezlenmesi ile elde edilen ırkların süt verimleri ise ortalama 2 bin 400 litre civarında yer alıyor. Buna karşın Sudan halkı geleneksel olarak çok fazla süt tüketmekte olup, ülke süt ihtiyacı mevcut hayvanların süt verimi ile karşılanamıyor. Bu nedenle ülke her yıl tonlarca süt tozu ithal ediyor.Sudan, et ihracatı bakımından çok yüksek potansiyele sahip olmasına karşın gerekli koşulların sağlanamaması nedeni ile uluslararası pazarda istenilen seviyede yer bulamıyor. Ülkede kırmızı et tüketimi oldukça fazla olmasına karşın hayvanlardan elde edilen karkas et miktarı bunu karşılayamıyor. İhtiyacının tamamını ithal ikameyle karşılayan Sudan’da ithal spermanın pahalı olması sebebiyle başkent Hartum dışında suni tohumlama yaygın olarak uygulanamıyor.TİKA süt ve et veriminin artırılması, hayvansal hastalıkların teşhisi, aşı üretimi gibi konularda 2006 yılından itibaren yüzlerce veteriner hekimi ve ziraat mühendisinin hem ülkemizde hem de Sudan’da Türk uzmanlar eşliğinde eğitim görmelerini sağlandı. Yine 2010-2014 yılları arasında Darfur bölgesinde tohum dağıtım projeleri gerçekleştirildi.SUDAN-TÜRK SUNİ TOHUMLAMA VE GEN KAYNAKLARI MERKEZİSudan’daki en önemli hayvancılık projelerinden olan ve 2012 yılında açılışı yapılan Sudan-Türk Suni Tohumlama ve Gen Kaynakları Merkezi’nin laboratuvar kısmında kullanılacak olan teknik ve tıbbi ekipman TİKA tarafından sağlandı. 2013 yılında personel eğitimleri ile tüm ekipmanları tamamlanan, Sudan tarafından büyük önem verilen Sudan-Türk Suni Tohumlama ve Gen Kaynakları Merkezi’ne verilmek üzere süt ve et verimleri yüksek olan 4 adet holstein, 5 adet simmental ırkı boğa TİKA tarafından Sudan Hükümeti’ne hibe edildi. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Lalahan Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü ile yapılan işbirliği neticesinde temin edilen boğaların anne ve kardeşlerine ait süt verimleri simmental ırkı için yıllık 8 bin 500 litre, holstein ırkı için 13 bin litre civarında. Sudan’ın ortalama süt verimi ise yıllık bin 500-2 bin 500 litre arasında yer alıyor. Her iki ırk da kombine olarak (hem et hem süt verimi yönünden) kullanılan ırklar olsa da holstein ırkı boğalar süt verimi yönünden, simmental ırkı boğalar ise et verimi yönünden daha elverişli. Böylece Sudan hayvancılığı ve hayvansal gıda üretiminin çift yönlü olarak desteklenmesi amaçlanıyor.Hayvan popülasyonu açısından Afrika’nın önde gelen ülkelerinden olmasına karşın Sudan, genetik olarak çok daha verimli yavrular elde edebilmek amacıyla dondurulmuş sperma ihtiyacının tamamını yurtdışından temin ediyor. Sudan için merkezin faaliyete geçmesi ülke hayvancılığı ve ekonomisi açısından devrim niteliği taşıyor. Genetik ve verimsel özellikleri yüksek olan boğaların sperm üretim merkezinde kullanılması ile birlikte hastalıklardan ari ve yüksek verim özelliğindeki boğa spermlerinin kolay bir şekilde çiftliklere ulaştırılması sağlanarak, ucuz sperma sayesinde ülkenin sperm ithalatında dışa bağımlığı azaltılmış olacak. Yılda 270 bin ile 300 bin arasında ineği tohumlayacak sperm üretimi gerçekleştirilerek merkezin yılda 1.5 milyon dolar, doğrudan ilk 3 yıl içerisinde Sudan hayvancılık sektörünün 150 milyon dolardan fazla gelir katkısı sağlayacağı hesaplanıyor. Ayrıca yapılacak programlar ile veteriner hekimler ve veteriner sağlık teknisyenlerine suni tohumlama eğitimleri verilerek, veteriner hizmetlerinin yaygınlaştırılması, çiftçilerin bu hizmetlere daha kolay ulaştırılması sağlanacak. Bununla beraber Sudan Hayvancılık Bakanlığı’nın katkıları ile kurulacak olan üretici birlikleri vasıtasıyla bölgesel ya da ülkesel düzeyde ıslah programlarının uygulanması, verimlerinin artırılması, kayıtlarının tutulması, toplanan verilerin değerlendirilmesi, ürünlerin değerlendirilmesi için gerekli tesislerin kurulması, çiftçilere eğitim verilmesi, ürünler için yeni pazarlar oluşturulması vasıtasıyla hayvancılığın Sudan ekonomisine olan katkısının artırılması planlanıyor.