Sulak Alan Azaldı, Manda Sayısı 1 Milyondan 100 Bine Düştü

Ali Can ZERAY/ EDİRNE, (DHA)-TÜRKİYE'de sulak alanların azalmasıyla birlikte 15 yıl öncesine kadar 1 milyonu bulan manda sayısı, 100 bine kadar düştü. Talep gören ancak bulunamayan sütün litresini 8-10 lira, yoğurdu ise 15 liradan satılan manda yetiştiriciliğinin yeniden canlanması için Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın 3 yıl önce başlattığı, 'Halk elinde Anadolu mandası ıslahı' prajesiyle, ülkedeki manda sayısı yavrularla birlikte 130 bine yükseldi. Türkiye'de son 15 yıl içinde çeşitli nedenlerle sulak alanların daralması özellikle manda besiciliğine büyük darbe vurdu. Türkiye Damızlık Manda Yitiştiricileri Merkez Birliği Genel Sekreteri Hadi Kayhan, Türkiye'de manda sayısının son 15 yılda 1 milyondan 100 bine kadar düştüğünü söyledi. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın 3 yıl önce başlattığı 'Halk elinde Anadolu mandası ıslahı' projesi ile birlikte manda sayısının şu anda yavrularla birlikte 130 bine ulaştığını belirten Kayhan, "Bakanlığın projesi ile hibe damızlık için manda başına 800 lira destek veriyor. Bu da mandacılığın yeniden canlanmasına neden oldu. 1 milyondan 100 bine düşen manda sayısı şimdi yavrularla beraber 130 bine yükseldi. Ancak bu da yeterli değil. Şu anda manda sütünün litresi 8-10 lira arasında, yoğurdu ise 15 lira civarında bulunuyor. Ama param var alırım deseniz de, alamazsınız. Çünkü manda sütü tüketicilere sırayla veriliyor" dedi. HASTALIK ÇIKINCA İTHALAT DURDU Daha önce 2 yıl İtalya'dan manda ithal edildiğini söyleyen Hadi Kayhan, ancak bu hayvanlarda hastalık tespit edilmesi nedeniyle ithalatın durdurulduğunu belirtti. Kayhan, "İtalyanlar bizden manda ıslah etti, sonra bize satmaya başladı. Hastalık tespit edilmesinin ardından biz İtalya'dan ithalatı durdurduk ve öze döndük. Türkiye'de şu anda 24 ilde birliğimiz bulunuyor. En fazla manda İstanbul, Diyarbakır, Samsun ve Trakya illerinde bulunuyor" dedi. "GÖLETLER KURUDU, ÇİFTÇİ MANDA BESİCİLİĞİNİ BIRAKTI" Edirne Ziraat Odası Başkanı Cengiz Yorulmaz, sulak alanların kurumasıyla birlikte manda besiciliğinin son 20 yılda bitme noktasına geldiğini söyledi. Yorulmaz, "Edirne ve bölgede bundan 20 yıl önce manda besiciliği çok yapılıyordu. Sulak alanların azalması ve bakımın ağırlaşmasıyla, ekonomik getirisini yitirmesiyle çiftçi manda besiciliğinden uzaklaştı. Etinden sucuk ve pastırma yapılan, manda sütü kaymak açısından sütünün yağlı olmasından revaçta olan bir ürün, ama teşvikleri olursa bakılır. Manda çamuru çok sever özelikle yazın çamur olmazsa olmaz. Şu an bütün dünyada manda yetiştiriciliğine çok büyük bir teşvik var, Avrupa ülkelerinde de büyük yatırım var. Ama ırkları geliştirilmiş mandalar. Türk çiftçisine ithal edilip bu mandalar verilirse, gerçekten bakılır. Aksi takdirde nesli tükenen hayvanlar gibi manda besicisinin azalmasıyla birlikte, Türkiye manda sütü ithal edecek duruma gelir" dedi. "İYİ BAKILIRSA 10 KİLO SÜT VERİYOR" Edirne'nin Büyükdöllük Köyü'nde 26 yıldır manda besiciliği yapan Metin Karaslan, manda besiciliğinin teşviklerle desteklenmesi gerektiğini söyledi. Manda besiciliğinin baba mesleği olduğunu belirten Karaslan, "Manda bakımı basit, ama hep aynı insanı isteyen bir hayvan. Mandalar merayı çok iyi kullanır. Sığıra göre ekonomik yalnız et olarak değerini bulmuyor. Piyasada aracılar ucuz alıp daha pahalıya satıyorlar. İyi bakılırsa 10 kilo süt veriyor. Ortalama 6-7 kilo süt alıyorum, litresini 5 liradan satıyorum. Etlerini de kaskas ağırlığı 22 liradan alıcı buluyor. Bizim köyümüzde sadece 200'den fazla manda vardı. Hepsi kesildiği için şu an sadece benim baktığım 40 manda kaldı. Türkiye'de manda besiciliği de can çekişiyor vaziyette. Yem fiyatları belimizi büküyor. Etin satışı ucuz, girdiler maliyetli olmaya başladı" dedi. Edirne'de mandıra sahibi Ali Rıza Nurlu, manda sütü bulamadıkları için manda yoğurdunu üretemediklerini söyledi. Edirne'de 20 yıl önce manda sütünü mandıralarında işlediklerini anlatan Nurlu, "Eskiden manda çok olduğu için sütünü işleyip yoğurt yapıyorduk. Şimdi işyerimizde sattığımız manda yoğurdunu dışarıdan satın alıyoruz. Manda yoğurduna talep çok ama süt yok. Manda yoğurdu ve kaymağıyla çok sağlıklı bir besin maddesi. İnşallah devlet teşvikiyle bölgemizde manda besici sayısı artacak. Bizde eskilerde olduğu gibi manda yoğurdunu işleyip yoğurdunu ve kaymağını tekrar satışına gerçekleştiririz" dedi.