Yağının gerçekten kaliteli olduğu bilinen susam bitkisinin neredeyse tohumlarının yarısından fazlası yağ içerir. Susam bitkisi ne zaman ekilir,nasıl ve nerede yetiştirilir gibi birçok soruyu yazımızda bulabilirsiniz. İşte, tüm detaylarıyla susam bitkisi!
Pedaliaceae familyasından ve sesamum cinsinden olan susam bitkisinin 36 farklı türü bulunur. Kültürü yapılan bir türdür. Çok eski bir kültür bitkisidir. Çok fazla yabani ve kültüre alınmış türleri bulunur. Birçok araştırmacı üçte ikisinin Afrika'da yer almasına dayanarak kökeninin orası olduğu söyler. Ardından da Batı Asya üzerinden Hindistan, Çin ve Japonya’ya yayıldığını dile getirirler.
Susam çalı şeklinde bir bitkidir. Kazık köklü ve kökü de çok fazla liflidir. Kökleri genelde 45 cm derine iner ve 10 ila 70 cm arası yana yayılır. Toprak yapısına göre de değişebilen bu durumda uygun bir toprakta en fazla 150 cm derine inebilirler. Boyu 30 ila 250 cm’ye kadar uzayabilir. Yaklaşık 3 ila 4 aylık bir gelişim sürecine sahiptir. 2 karpelli ve 4 karpelli olmak üzere iki alt türe sahiptir. Susamın ana sapı üzerindeki yapraklarından dallar oluşur. Her yaprak koltuğundan 1 ila 3 çiçek çıkmaktadır. Çiçekleri pembe renktedir. Ülkemizdeki susamlar diğer susamlara göre daha fazla dallı yapıdadır ve bicarpellatum alt türü içindedir. Susam bitkisinin yaprakları başlangıcından ucuna doğru geniş bir biçimden ince ve uzun bir şekil alır. Susam bitkisinin meyveleri dikdörtgen şeklindedir ve bunlara kapsül ismi verilir.
Ülkemizde susam bitkisi nasıl veya ne sıklıkta yetiştirilir merak konusudur. Türkiye’de yıllar boyunca süren bir yetişme yolculuğunda yetiştiği bölgeye uyum sağlamış birçok susam türü bulunur. Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetiştirilir. Buralarda yetiştirilmesinin nedeni sıcaklıklarının diğer bölgelere göre daha fazla olmasıdır. Fakat yine de ülkemizde diğer ülkeler kadar yetiştiriciliği yapılmaz. Bu durum maliyet ve iklim ile ilişkilendirilebilir.
Susam bitkisi; Lübnan, Nijerya, Niger, Myanmar, Uganda, Hindistan, Habeşistan, Çin, Çad, Burkina Faso ve Türkiye’de yetiştirilir. Susamın üçte ikisi Afrika ülkelerinde yetişir. Lübnan ise en yüksek dekara verim alan ülkedir.
100 gram susam tohumu ele aldığımızda ortalama içeriği şu şekildedir:
100 gram susam tohumu ele alındığında mineral değerlerinin ortalamaları şu şekildedir:
100 gram susam tohumu ele alındığında vitamin değerleri şu şekildedir:
Susam bitkisinin çok çeşitli faydası bulunmaktadır, bunlardan en önemli olanları sizler için sıraladık.
En çok yemeklik yağ sanayisinde kullanıldığını bildiğimiz susam bitkisi, tahin ve tahin helvası yapımında da kullanılır. Kuru pasta, simit gibi unlu mamüllerin yapımında da kullanılmaktadır. Ayrıca sabun yapımında ve kozmetik sanayisinde de önemlidir. Mısır unundan yapılan ekmeğe katkı maddesi olarak eklenerek insanlar için tekrar bir gıda maddesine dönüşen susam ayrıca hayvan yemlerinde de kullanılır. Bu hayvan yemleri gayet kalitelidir.
Susam otu bitkisi daha çok tropik ve subtropik iklimlerde yetiştirilir. Yetişme süresi gayet kısa ve yetişme şartları çok kolaydır. Kendiliğinden bile yetişebilen susam bitkisi kolayca büyütülebilir. Toprak seçiciliği azdır ve her türlü toprakta yetişebilir. Sıcağa karşı da yüksek bir direnci vardır. Fakat ülkemizde maliyeti ve verimsizliği yüzünden tercih edilmemektedir. Gelişme döneminde en az 20 derece sıcağa ihtiyaç duyar. Tohumları küçük olduğu için ekimin boşa gitmemesi adına toprağının iyi bir şekilde hazırlanması gereklidir. Kısa sürede gelişebilen bir bitki olan susam bitkisinin ekildiği yere gübre konulmalıdır. Ardından can suyu verilen toprağa susam tohumları karıştırılır ve toprak kapanır.
Yavaş bir şekilde çiçeklendikten sonra gelişimini hızlandırır. Susam bitkisi çiçeğinin gelişim döneminde etrafında oluşan yabancı otlar temizlenmelidir. Susamın su ihtiyacı da fazla değildir. Genel itibariyle bir iki kere sulamak yeterli gelir. İlk su çiçeklenmeye başladığı zaman ikinci su da çiçeklendikten bir ay sonra verilebilir.
Bozkurt, susam güvesi, yaprak biti ve beyaz sinek gibi zarar verenler vardır. Önlem alınmazsa susama büyük ölçüde zarar verebilirler. Ayrıca kök çürüklüğü, solgunluk, yapraklarda leke, susam alternaryası gibi hastalıklar oluşabilir. Kök çürüklüğü hastalığında tahıllarla nöbetleşme işlemi yararlı olabilir. Bu zararlıların ve hastalıkların oluşmaması için erken önlem alınmalıdır. Bunun için de toprak yabancı otlardan temizlenmelidir. Hastalık görülen tohumlar ise atılmalıdır. Bu hastalık ve zararlılardan uzak kalmanın bir diğer yöntemi ise ekme işleminden önce uygulanan tohum ilaçlaması yöntemidir.