Sansür… İlk örnekleri milattan öncesine dayanan, sanat tarihinin en eski ve tartışmalı uygulamalarından biri…
Bin yıllardır üzerine konuşuluyor olsa da, günümüzde hala sıcak bir tartışma başlığı olma özelliğini koruyor.
Kritik soru : Sanat her şeyi söyleyebilir mi? Gösterebilir mi?
Bu soruyu "Hayır" diye yanıtlayanların birden çok dayanağı var: Tek tanrılı dinler, siyaset, toplum ahlakı, toplum düzeni, kültürel normlar…
Dili olsa da konuşsa, "Hayır" yanıtını verecek olan en ezici hakikat ise tarihin ta kendisi olcaktır! Çünkü sansür tekerrür etmiştir, etmektedir ve illaki edecektir!
Cennetten Kovulan Adem ve Havva
*Masaccio’nun ‘Cennetten kovulan Adem ve Havva’sına asma yaprağı giydirildi. Tarih: 1674. Yer: Floransa’daki Brancacci Şapeli.
*Mikelanj’ın en ünlü eserlerinden ‘The Last Judgement’ta, İsa Peygamber dahil çıplak tasvir edilen 400 kişiden bir kısmına sonradan kıyafet çizildi. Emri veren Papa IV. Paul, giysileri resmeden kişiyse, adı bu sansürden sonra "pantoloncu"ya çıkan Daniele da Volterra’ydı. Tarih: 16. yüzyıl. Yer: Roma’daki Sistine Şapeli.
İngiltere’deki Kraliyet Sanat Akademisi’nin reklam amacıyla metro istasyonuna astığı Lucas Cranach imzalı, 1532 tarihli ‘Venus’ tablosunun afişi, "müstehcen" bulunarak kaldırıldı. Tarih: 2008. Yer: Londra metrosu.
İtalyan ressam ve heykeltıraş Amedeo Modigliani’nin tabloları, Paris’te bir galeride skandala yol açtı ve duvardan indirildi. Galeri sahibi komisere bu kararın nedenini sorunca, "Bu nülerin kılları var" yanıtını aldı. Tarih: 1917
Oleg Kulik
Fransız yönetmen Jaques Tati'nin anısına açılan serginin reklam afişi, yönetmenin en önemli filmlerinden 'Vacances de M. Hulot'daki ana karakterin purolu fotoğrafı kullanıldığı için sansürlendi. Böylece, sansür tarihinin en komik örneklerinden birine de imza atışmış oldu. Bisiklet üstündeki aktörün ağzındaki puro rüzgar gülüne dönüştürüldü. Tarih: Nisan 2009. Yer: Fransa
*Rus performans sanatçısı Oleg Kulik, 21. yüzyılda insanlığın durumuna dikkati çekmek için Paris’te, Modern Sanat Fuarı Fiac’ın yapıldığı sırada, dört ayak üstünde çıplak şekilde gösteri yapınca polis müdahale etti. Tarih: 2008
Facebook’tan Gustave Courbet’nin ünlü tablosu ‘Dünyanın Geldiği Yer’i paylaşan internet kullanıcısının Facebook hesabı geçici olarak kapatıldı. Yer: Danimarka.
Beyaz Yastıktaki Nü - Modigliani
Çinli sanatçı Ai Weiwei, yolsuzluk ve insan haklarının ihlaline karşı tepkisini eserleri ve blogu aracılığıyla ifade edince, Şangay’daki atölyesi tahrip edildi ve sanatçı tutuklandı. Polisin bu eylemine bulduğu sebepse akla ziyan; ekonomik suç! Tarih: 2011, Yer: Pekin.
Ünlü yazar James Joyce’un, 1914-1921 yılları arasında kaleme aldığı Ulysse romanı, İngiltere’de yasaklandı. Metaforik bir dille ana karakterin mastürbasyon yaptığının anlatıldığı bölümü yayımlayan bir Amerikan dergisi mahkemelik oldu. ABD, romanının pornografik olmadığına ancak 1934’te karar verilebildi. İngiltere de yine 1930’larda yasağı kaldırdı.
Ai Weiwei
Gustave Flaubert’in eseri Madame Bovary, 1856 yılında La revue de Paris tarafından bölüm bölüm yayımlandığında, savcılar tarafından, "müstehcenlik" gerekçesiyle topa tutuldu. 1857’deki son duruşmada Flaubert’in aklanmasından sonraysa ‘best seller’ oldu.
İtalyan ressam G. Battista Tiepolo'nun ünlü tablosu 'Time Unveiling Truth'un bir röprodüksiyonundaki çıplak kadın göğsü "örtüldü". Dönemin başbakanı Silvio Berlusconi'nin basın açıklaması yapacağı salonun duvarını süsleyen ve Berlusconi tarafından bizzat seçilen tablonun "müstehcen" bulunması, Vatikan'ın Müzeler Müdürü Antonio Paolucci'nin bile tepkisini çekti. Müdür, olayı "şapşallık" olarak nitelendirdi. Tarih: 2008. Yer: İtalya Meclis Binası.
Ünlü Fransız oyuncu Audrey Tautou'nun Coco Chanel'i canlandırdığı "Coco avant Chanel" filminin reklam afişleri polemik konusu oldu. Afişlerdeki sigaralı görüntüler sansürlenmek istendi. Sonuçta, Tautou'nun sigaralı pozuna ek olarak, iki yeni afiş daha basıldı. Sigaralı olan, bunlarla beraber kullanıldı. Tarih: Nisan 2009. Yer: Paris
'Time Unveiling Truth'un sansürlenmiş hali
Bunlar, sanata uygulanan sansürün bir avazda akla gelen örneklerinden sadece birkaçı...
Teoride, sansürün olduğu yerde sanatın barınamayacağı, yüzyıllardır süren polemiğin daha ağır basan savı.
Oysaki pratikte, sanatın, düşüncenin olduğu yerde sansürün eksik olmadığını görüyoruz.
Bin yıllar önce baldıran zehiriyle başladı, bugün, toplum "zehirlenmesin" diye hala uygulanıyor...