Temel analiz, piyasada kullanılan iki analiz türünden biridir. Bir yatırım aracının veya analiz edilen bir konunun gerçek değeri ve piyasa değerinin bulunmasında ve analiz konusunun gelecekteki hareketlerinin öngörülmesinde kullanılır. Temel analiz bu nedenle yatırımcıların sık kullandığı bir araçtır. Hem geleneksel borsalarda hisse senedi üzerinde hem de kripto para borsalarında kripto paralar üzerinde yaygın olarak uygulanmaktadır.
Temel analiz geleneksel borsada veya veya kripto para borsalarında bulunan yatırım araçlarının değerini ve bir yatırım stratejisini belirlemek için kullanılan değerlendirme yöntemidir. Hisse senetlerinde ve kripto paralarda temel analiz kullanılarak yatırım yapılması risklerin ve getirilerin hesaplanmasında büyük fayda sağlamaktadır. Temel analiz, yatırım pozisyonlarının şans eseri kar getirmesi veya zarar getirmesinden yatırımcıyı koruyarak daha doğru çizilmiş bir yatırım yolu seçilmesine yardımcı olur.
Yatırım araçlarının gerçek değeri ve piyasa değeri birbirinden farklıdır. Piyasa değeri, yatırım araçlarının borsalarda güncel olarak işlem gördüğü değeridir. Yatırım araçlarının sahip olduğu gerçek değer ise piyasalardan bağımsız olarak, o yatırım aracının sahip olduğu esas değerdir. Yatırım araçlarının gerçek değeri dış etkenlere bağlı olarak artar veya azalır.
Temel analiz, yatırım araçlarının maruz kaldığı dış etkenleri hesaba katarak bu yatırım araçlarının gelecekte nasıl fiyatlanacağını ölçer. Doğru yapılan bir temel analiz yatırım araçlarının alınması veya satılması konusunda karar vermeyi kolaylaştırır.
Temel analiz, teknik analizin aksine orta ve uzun vadede yatırım yapmak için kullanılan bir değerlendirme yöntemidir. Temel analiz yalnızca ekonomi ve finans alanında değil, ülkenin politik gelişmelerine de uygulanabilen çok geniş kapsamlı bir yöntemdir.
Temel analizin amacı, yatırım aracının satın almaya değer olup olmadığını anlamaktır. Yatırım, temel anlamda düşük değerden almak ve yüksek değerden satmak mantığını içerir. Bir değerin fazla veya düşük olduğunu anlamak için piyasa değeri ile gerçek değer kıyaslanır. İşte bu kıyaslama noktasında temel analiz devreye girer.
Temel analiz sayesinde hem yatırım aracının gerçek değeri bulunabilir hem de gelecekte izleyeceği fiyat hareketleri için tahmin oluşturulabilir. Temel analiz sonucunda gerçek değer piyasa değerinden düşükse, bu yatırım aracı alınmamalıdır. Yatırım aracının gerçek değeri piyasa değerinden düşükse bu yatırım aracı alınabilir.
Temel analiz uygulandığında yatırım araçlarında nasıl bir strateji izleneceği konusunda bir fikir verir. Ancak temel analizle birlikte, yatırım aracına etki edecek olan dış unsurları dikkate almak ve bu doğrultuda bir karar vermek gereklidir.
Yatırım yaparken olabildiğinde gelecekteki değerler ve fiyat hareketleri öngörülmeye çalışılmalıdır. Temel analiz sonucuna göre gerçek değer daha düşükse, ancak piyasa değeri yükselecekse bu yatırım aracı alınabilir veya satmak için beklenebilir. Ancak temel analiz sonuçlarına göre piyasa fiyatı gerçek değerin altında ancak daha da düşecekse bu yatırım aracı kesinlikle alınmamalı ve mümkünse satılıp daha düşük fiyattan alınmalıdır.
Temel analiz, genellikle hisse senedi ve kripto paralar üzerinde kullanılan yöntemlere sahiptir. Temel analiz uygulamasında hisse senedini çıkaran şirketle ilgili bazı değerlendirmeler yapılır, şirketin gelecekteki konumu hakkında tahminlerde bulunulur.
Temel analiz çok çeşitli konularda uygulanabilir. Temel analizin nasıl yapılacağı yatırım araçlarına ve analiz edilen konuya göre değişmektedir. Temel analiz örnekleri verilecek olursa bir hisse senedinin değerlendirilmesinde EPS, yani hisse başına kazanç değerlerine bakılabilir.
Bir ülkenin ekonomik durumu ile ilgili olan temel analizlerde ise ülkedeki gayrisafi yurt içi hasılaya, işsizlik ve istihdam oranlarına ve bütçe açığına bakılmaktadır. Borsada yapılan temel analiz örneklerinde genellikle şirket kazançlarına göre, arz ve talebe göre ve varlığın gerçek fiyatına göre bir analiz yapılmaktadır.
Temel analizin farklı konulara veya yatırım araçlarına uygulanabilecek yöntemleri bulunmaktadır. Temel analiz faaliyetleri genel olarak 3 aşamada yapılmaktadır. Bunlar:
Temel analiz kullanılarak bir yatırım aracının değerini ve hareketlerini belirlemek için genellikle şu araçlar kullanılmaktadır: