Temel Kazısından Osmanlı Dönemine Ait 'bakır Kalhanesi' Çıktı

Fatih YILMAZ- Halil İbrahim YEL/TOKAT(DHA)-TOKAT’ta Mahmut Paşa Mahallesi’nde Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü hizmet binası olarak başlanan inşaatın temelinden, 500 yıllık bakır kalhanesine ait su tahliye kanalı ve kalhanede işlenen bakır cevheri bulundu. Mahmut Paşa Mahallesi’nde bulunan Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğüne bağlı erkek yetiştirme yurdu binası 2016 yılında depreme dayanaklı olmadığı gerekçesiyle yıkıldı. Yıkılan binanın yerine ise Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü hizmet binası yapılmak üzere çalışma başlatıldı. Temel kazısı sırasında tarihi kalıntılara rastlandı. İnşaat yetkililerinin durumu Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğüne bildirmesi üzerine, çalışmalar durduruldu. Tokat İl Kültür Turizm Müdürlüğü’nden gelen yetkililer yaptıkları ilk incelemede, kalıntıların Osmanlı döneminde ağır sanayi olarak adlandırılan bakır kalhanesine ait su tahliye kanalı olduğunu belirledi. '500 YILLIK BİR YAPI' İlk belirlemelere göre en az 500 yıllık bir yapı olduğu tahmin etiklerini kaydeden Tokat İl Kültür Turizm Müdürü Adem Çakır, Osmanlı döneminde çıkartılan hammaddelerin eritilip işlenmeye hazır bakır levhalar haline getirildiği Anadolu'nun en eski 4 bakır kalhanesinden birisi olduğunu söyledi. Çakır, ''Kalhane Osmanlı döneminde Anadolu'nun en önemli bakır üretim merkezlerinden birisi. Bildiğiniz gibi antik dönemlerden beri madenin işlendiği yerlerden birisi. Antik dönemde de bakır kullanılmış, üretilerek mamul haline dönmüş. Kalhane'de özellikle Elazığ bölgesinden ve Tokat bölgesinden çıkan bakırlar zenginleştiriliyor. Zenginleştirilmiş cevher olarak buraya geliyor. Burada yıkanıyor, fırınlarda eritilip ayrıştırılarak bakır levha haline getiriliyor.1852'de üretime kapatılıyor zarar ettiği için. O günden bugüne de buraların Kalhane olduğunu biliyoruz ancak kalhaneye ilişkin bir yapı elemanı yoktu. Bu inşaat çalışmalarında kalhanenin su taşıyıcı sistemlerinden birisi ortaya çıktı. Bir kısmı tahrip olmakla birlikte çok önemli bir buluntu bizim için. Çünkü bildiğim kadarıyla Anadolu'da Osmanlı kalhaneleriyle ilgili ciddi bir buluntu yok. Diyarbakır'ın bir ilçesinde Kalhane olduğunu biliyoruz. Burası 4 büyük Kalhane olarak Osmanlı'nın en büyük üretim merkezi. Şöyle söyleyebiliriz belki, en önemli ağır sanayi tesisi diyebiliriz. 1750'lerde de Osmanlı bu kalhaneyi yenilemek için hali hazır planını yaptırmış. O planla oturttuğumuzda bu bölge 4'üncü kalhanenin olduğu bölge. Yaklaşık 500 yıla ulaştırır elimizdeki yapının yaşını. Horasan harcı ile örülmüş, çok ustalıklı özel bir yapı. Yüzlerce yıldır kullanılmış ve orada duran bir yapı orası’’ dedi. Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü hizmet binası olarak başlanan inşaatın durdurulduğunu ifade eden Kültür ve Turizm İl Müdürü Adem Çakır, ''Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'ndan arkadaşlar gelecek. Yaptıkları incelemeler sonrasında ise burası koruma altına alınacak'' diye konuştu.