Borsada açık pozisyonlara yönelik yatırılması gereken tutarın aktarılmaması ve belli sorumlulukların yerine getirilmemesi durumunda temerrüt kavramı ortaya çıkmaktadır. Takasbank’a zamanında yatırım yapılmaması ve yükümlülüklerin gerçekleştirilmemesi ile borç, temerrüde düşmektedir. Bu bağlamda teminat tamamlama çağrısı iletilmekte ve bu süreçte de yükümlülükler yerine getirilmediği takdirde pay alım satımı meydana gelebilmektedir.
BDDK’nın temerrüt işlemlerine dair düzenlemeleri, temerrüt teriminin ne anlama geldiğinin merak edilmesine yol açmaktadır. Bu terim; herhangi bir sebebe bağlı olmadan, borçların ödenmemesi konusunda direnme anlamına gelmektedir. Borçlu kişinin herhangi bir borcunun temerrüde düşmesi ise bankaya olan tüm borcunun da temerrüde düştüğünü göstermemektedir. Ayrıca temerrüt, hukuka aykırı bir durum olarak da tanımlanan bir terimdir.
Borsada temerrüt; bu bağlamda gerçekleşen işlemler ile açık pozisyonlara dair yatırılması gerekli olan tutarların yatırılmamasını ifade etmektedir. Yine bu bağlamdaki diğer yükümlülüklerin belli bir süre içerisinde yerine getirilmemesi de temerrüt olarak adlandırılmaktadır.
Borsada Takasbank’a yatırılması gerekli olan miktarın aktarılmaması ve diğer sorumlulukların belli bir süre içerisinde gerçekleştirilmemesi, temerrüt olarak adlandırılmaktadır. Dolayısıyla borsada yürütülen işlemler sonucunda teminat açığı saptanan hesaplara, “teminat tamamlama çağrısı” yapılmaktadır. Bu çağrıyı yapan da Takasbank olmaktadır.
Takasbank tarafından iletilen teminat tamamlama çağrısı, belirtilen süre içerisinde dikkate alınmalıdır. Söz edilen bu çağrının, (T+1 günü saat 15.00’a kadar) yerine getirilmemesi durumunda ise müşterinin hesabı temerrüde düşmüş olmaktadır. Dolayısıyla bu süre zarfında teminat açığı kapatılırsa birinci temerrüde düşülmektedir. Buna bağlı olarak da müşteriye TCMB Bankalararası Para Piyasası veya Borsa İstanbul Repo- Ters Repo Pazarı’nda meydana gelen ağırlıklı ortalama faiz oranı kapsamındaki en yüksek seviyeli değerin bir katı oranında temerrüt faizi uygulanmaktadır. Temerrüt bedeli de bu faiz oranı ile hesaplanmaktadır.
Takasbank’a yatırılması gereken ücretin aktarılmaması ve borsadaki işlem yükümlülüklerinin belirtilen sürede yerine getirilmemesi nedeni ile borç, temerrüde düşmektedir. Belirtilen sürede ilgili payın takas yükümlülüğü yerine getirilmezse de takas süresinin bitimi takip edilmektedir. Bu bağlamda işleme konu olan payda temerrüde düşen üyenin pozisyonu ile ücretin miktarına bağlı olarak, temerrüt pazarı kavramı ortaya çıkmaktadır. Yani Borsa İstanbul Pay Piyasası Müdürlüğü tarafından, TE olarak kısaltılan elektronik ortamdaki ayrı hisse kodu ile payın alım ya da satımı yapılmaktadır.
Borsada temerrüde düşen borcun yükümlülüğü, Takasbank tarafından iletilen teminat tamamlama çağrısı ile birlikte yerine getirilmelidir. Aksi takdirde piyasada ve hisse üzerinde aşağıdaki etkileşimler meydana gelmektedir;
Takasbank açısından teminatlar, nakde dönüştürülebilmektedir.
Açık olan mevcut pozisyonlar, seans içerisinde ilgili borsa veya üye açısından likide edilebilmektedir.