11 ayın sultanı ve üç ayların sonuncusu olan Ramazan ayına sadece sayılı günler kaldı. Rahmet ve bereket ayı olan bu ayı ibadetlerle geçirmek tavsiye ediliyor. Sözlükte rahatlatmak, dinlendirmek anlamlarına gelen tervîha kelimesinin çoğulu olan teravih, dinî bir terim olarak, Ramazan ayında, yatsı namazı ile vitir namazı arasında kılınan nafile namaz demektir. Peki, Teravih hangi gün başlıyor? Teravih namazı hükmü ve mahiyeti nedir, kılınışı nasıldır? İşte Enderun usulü teravih namazı kılınış şekli...
Bu sene ilk teravih namazı 22 Mart Çarşamba akşamı kılınacak. 22 Mart Çarşamba'yı 23 Mart Perşembe'ye bağlayan gece ilk oruç için sahur yapılacak.
Resûl-i Ekrem (s.a.s.) ashabıyla beraber cemaat hâlinde bu namazı kılmış, onların iştiyakını görünce farz olur endişesiyle cemaatle kılmayı terk ederek yalnız kılmaya devam etmiştir (Buhârî, Salâtü’t-terâvîh, 1; Müslim, Salâtü’l-Müsâfirîn, 177-178). Yine Hz. Peygamber, “Kim inanarak ve sevabını Allah’tan bekleyerek Ramazan namazını (Teravih) kılarsa, onun geçmiş günahları bağışlanır.” (Buhârî, Salâtü’t-Teravih, 1; Müslim, Salâtü’l-Müsâfirîn, 173) buyurarak teravih namazına teşvik etmiştir. Bu bakımdan teravih namazı, erkek ve kadınlar için sünnet-i müekkededir.
Teravih namazını dört rekâtta bir selam vererek kılmak caiz ise de, iki rekâtta bir selam vererek kılmak daha faziletlidir. Bu namazın her dört rekâtının sonunda bir miktar oturup dinlenmek müstehaptır. Bu dinlenmelerde tehlîl (lâ ilâhe illallah demek) ve salavât ile meşgul olunması uygundur.
Enderun Usulü Teravih Namazı, adını Osmanlı’daki Enderun Mektebi’nden almaktadır. Osmanlı Sarayı’ndaki Enderun Mektebi’nden çıkan hocaların kıldırdığı namaz bu sebeple günümüze Enderun Usulü Teravih Namazı olarak gelmiştir.
Saray’dan başlayıp günümüze kadar gelen Enderun Teravih’ini ilk defa ortaya koyan kişinin Buhurizade Mustafa Itri Efendi (1712) olduğu söylenmektedir.
1831 yılının ramazan ayında, musikişinas padişahlardan Sultan 2. Mahmud'un da bulunduğu, müezzinliğini Türk musikisinin dahi ismi Hamamizade İsmail Dede Efendi'nin yaptığı, saray baş imamı Zeynel Abidin Efendi'nin kıldırdığı teravih, enderun usulünün ilk örneğiydi. Enderun usulü teravihin özelliği, namazın her 4 rekatının, Türk musikisinin farklı makamlarında kılınması ve bu makamlardaki ilahilerle de süslenmesi.
Enderun Usulü Teravih, iki şekilde kılınır. Birincisinde imam, müezzinleri makam geçkileri ile yönlendirir, ikincisinde ise makamlar arasındaki geçkileri müezzinler sağlar. Buna göre ilk gecede geçkileri müezzinler sağlar. Namazda Fatiha'dan sonra okunan zamm-ı sureler ise asla rastgele seçilmez. Manalarına bakılarak tertip edilirler.
Seçilen ayetler, daha çok rahmet ayetleri ve tesbih ayetlerinden oluşur. İlk on günde Ramazan ayına ulaşmaktan duyulan sevincin dile getirildiği ilahiler, ikinci on günde yerini Allah’tan rahmet ve merhamet niyaz eden ilahilere bırakır. Son on günde ise Ramazan’ın uğurlanmasından duyulan hüzünlü ilahiler okunur. Kısacası Enderun Teravih Namazı, her dört rekatı Türk Musiki’nin farklı makamlarında kılınan ve bu makamların ilahilerle süslendiği, müezzinlerin ise makamlar arasında geçişi salavat eşliğinde yaptığı bir Osmanlı Enderun Mektebi geleneğidir.