Her yıl milyonlarca öğrenci üniversiteyi kazanmak ve iyi bir meslek sahibi olabilmek için Yükseköğretim Kurumları Sınavı'na girer; ancak pek çoğu bazen yapılan basit hatalar ve dikkatsizlikler nedeniyle yanlış tercih yapabilir. Bir sonraki sene yeniden sınava girme hakları bulunsa da herhangi bir yükseköğretim kurumuna yerleştikleri takdirde okul not ortalamasından hak ettikleri puan yarı yarıya düşebilir.
Yüz binlerce öğrenci üniversite tercih barajını geçmesine rağmen ya düşük puan ya da istediği yüksek puanı alamadığı için hiç gitmek istemediği bölümleri tercih etmektedir. Bu kapsamda yapılan üniversite tercihleri bazen de aile baskısı veya puan zorunluluğu gibi nedenlerden dolayı sırf bir bölüme yerleşebilmek için yapılır. Elbette her yapılan tercih sonucu direkt kayıt hakkı kazanılması mümkün değildir. Buna göre her yıl binlerce kişi tercih yapsa da sonuç olumsuz olabilir. Bu aşamada öğrencilerin ve ailelerin en çok merak ettiği konulardan biri de “Tercih yapıp kayıt yaptırmayınca puan düşer mi?” sorusudur. Tercih yapıp kayıt yaptırmamak öğrenciye hiçbir şey kaybettirmez. Ancak yine de konu hakkında detaylı bilgi sahibi olmayan öğrenciler ve aileleri tercih yapıp kayıt yaptırmayınca puan düşer mi sorusu için endişe duyabilir.
Üniversite sınavına giren ve barajı geçen öğrencilerin tercih yapıp yerleştikten sonra vazgeçerek pek çok adayın hakkını ihlal etmesinin önüne geçmek amacıyla, adayın okul puanı üzerinden kesinti cezası uygulanır. Diğer bir deyişle bir cezalandırma yöntemi olarak uygulanan bu sistem puan alan her öğrencinin keyfî olarak tercih yapmasının önüne geçer. Ancak YKS sınavına girerek aldığı puanla tercih yapan fakat istediği bölüme yerleşemeyen adayın puanından bir kesinti yapılmaz. Çünkü binlerce öğrenci puanı biraz da yüksek olan bir bölümü tercih ederek, yerleşme şansını denemek isteyecektir.
Puanın neredeyse yarıya düştüğü durumlar şu şekilde özetlenebilir:
ÖSYM tarafından uygulanan bu sistem pek çok kişi için zalimce görünse de diğer kişilerin hakkını yok etmemek için isteğe bağlı tercih yapılmasının önüne geçer. Ayrıca belirli bir oranda açılan kontenjanın, sadece o bölümü okumak isteyen öğrenciler tarafından tercih edilmesinin tek yolu da bu şekilde sağlanmış olur. Milli Eğitim Bakanlığı ve ÖSYM, puan düşürme uygulamasını devam ettirerek gereksiz tercih yaparak yerleşme ve yerleşilse de keyfî kayıt yaptırmama ihtimalinin önüne geçmiştir.
Üniversite tercihleri ve yerleştirmelerinde sıklıkla bahsi geçen, düşüp düşmeyeceği merak edilen puan aslında ortaöğretim başarı puanıdır. Üniversiteye girişte öğrencilerin sıralamasını etkileyen kriterlerin en başında gelen Ortaöğretim Başarı Puanı (OBP), öğrencinin 4 yıllık lise ortalamasının yani 50 ile 100 arasındaki diploma notunun 5 ile genişletilerek 250 ve 500 puan aralığında gösterilmesidir. Bu sisteme göre çevrimi yapılan diploma notu, OBP puanı katsayısı 0,12 ile çarpılarak öğrencinin birinci ve ikinci aşamada aldığı ham puanlara eklenir. Ekleme sonucu ortaya çıkan toplam puan adayın yerleştirme puanını ve başarı sırasını etkiler.
Ağırlıklı Ortaöğretim Başarı Puanı olarak bilinen diğer bir puan ise diploma puanına göre okul başarı sırasını ve okulun o yıl sınav genelinde gösterdiği performansı gösterir. AOBP, ilgili katsayı ile çarpılan okul puanı ile ek puanlar tespit edilir ve adayın ham puanı üzerine eklenir.
İlk kez üniversite sınavına giren ya da bir önceki sene istediği bölümü kazanamayarak yerleşemeyen adayların OBP puanında değişiklik olmaz, yani puanı düşmez. Ancak sınava girdiği sene puanı ya da özel yetenek sınavı sonucunda bir yükseköğretim programına yerleştirilen adaylar, kayıt hakkı kazanmasına rağmen bölüme kayıt yaptırmazsa bir sonraki sene aldıkları puanlar ile yerleştirilirken OBP üzerine uygulanan katsayılar yarı yarıya düşürülür. Bu da kişinin okul başarısından elde ettiği puanın yarı yarıya düşmesi demektir.
Ortaöğretim Başarı Puanı kapsamında sadece öğrencinin bireysel başarısı dikkate alınır. Bunun dışında bölgesel farklılıklar ya da öğrencinin lise türüne göre OBP kaybı yaşanmaz. OBP puanının üniversite sınavına etkisi oldukça önemlidir. ÖSYM kılavuzu incelendiğinde 6 puanlık bir fark için 4 TYT neti ya da 2 AYT neti daha fazla yapmak gerekir. Üniversite sınavı sonucu aldığınız puanı ziyan etmemek, yanlış tercih yapmamak ve bir sonraki sene alacağınız puandan da olmamak için OBP puanı etkisi mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.