2015 yılı, sosyal güvenlik ve çalışma hayatı açısından bazı yenilikleri de beraberinde getiriyor. Meclis'in yazın 3 ay süreyle çalışarak çıkardığı torba yasada sosyal güvenliğe ilişkin yapılan düzenlemelerin birçoğu bu sene hayata geçecek. 2014'ün son günlerinde verilen Anayasa Mahkemesi kararı sonrası memurların emekli ikramiyesinin akibeti de bu sene netleşecek. Bu senenin, sayıları yüz binleri bulan gündelikçiler açısından en önemli özelliği, ayda 10 günden fazla çalıştırılan kişiler için sigorta zorunluluğu getirilmesi.
Torba Yasa ile hangi borçlar yapılandırılacak? Genel Sağlık Sigortası (GSS) 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren herkes için zorunlu oldu. İşçi, memur veya Bağ-Kur gibi çalışmalarından dolayı sigortalılığı bulunmayanlar, gelirlerine göre değişen tutarlarda GSS primi ödeyecekler. Gelir seviyelerinin tespit edilebilmesi için tanınan sürelerde gelir testi yaptırmayanlara, en yüksek prim tutarı üzerinden borç çıkartıldı. 2012 yılından beri yükümlülüğünü yerine getirmeyen kişilerin biriken borcu çok yüksek rakamlara ulaştı. Üstelik bu kişiler sağlık hizmetlerinden de yararlanamıyorlar.
Gelir testini yaptırmadığı için en yüksek prim rakamı üzerinden SGK'ya borçlu duruma düşen kişi sayısı 5 milyon 300 bini aşıyor. Bunların SGK'ya borcu ise 9 milyar lirayı buluyor. Torba yasayla, gelir testi yaptırmamış kişiler için altı aylık bir süre tanındı. Bu süre 31 Mart 2015 tarihinde dolacak.
TEBLİGATI BEKLEMEYİN
Yeni bir mağduriyet yaşanmaması için, bu tarihe kadar bulunduğunuz yerleşim yerindeki sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına gelir testi başvurusu yaptırmanız gerekiyor. Gelir testi yaptırmamış olanların bir kısmına tebligat yapıldı, dolayısıyla onlar en azından borçlu olduklarını biliyorlar. Bir kısmına ise hiç tebligat yapılmadığı için henüz borçlu olduklarını da bilmiyorlar. O nedenle, tebligat yapılmasını beklemeden gelir testi için başvurmak gerekiyor.
GELİR 400 TL'DEN AZ İSE BORÇ YOK
Gelir testi yaptırmamış olanlara, bugünkü asgari ücret üzerinden aylık 288 lira prim borcu çıkartıldı. Yükümlülüğü 2012 yılında başlayanların ödemeleri gereken borç miktarı şu an 8 bin lirayı aştı. Eğer yapılacak testte aile içerisindeki kişi başına gelir asgari ücretin üçte birinden, yani 400 liradan az ise prim borcu doğmayacak. Primleri devlet karşılayacak.
Gelir testi yaptırmamış olanların geriye doğru 2012 yılına kadar olan borçları da test sonucuna göre güncellenecek. Örneğin, kişi başına geliri asgari ücretin altında olanlar için 2012 yılından bu yana aylık 48 lira üzerinden borç hesaplaması yapılacak. Gelir testi sonrası hesaplanan Genel Sağlık Sigortası (GSS) prim borçlarının ödenmesine ise nisan ayından itibaren başlanacak. Ödemeler peşin olabileceği gibi 36 aya kadar vadeli olarak da yapılabilecek.
ASIL İŞVEREN, TAŞERON ALACAĞINI KESEREK İŞÇİLERE ÖDEYEBİLECEK
2015'te sayıları 2 milyona ulaşan taşeron işçilerle ilgili yeni düzenlemelerin uygulaması görülecek. Getirilen düzenlemeler şöyle: -Taşerondaki işçinin ücretinin ödenmesinden, asıl işveren sorumlu olacak. Ana işveren, taşeron firmanın alacaklarından keserek işçiye ödeyecek.
-Asıl işveren, taşeron işçinin yıllık izinlerini de denetleyecek.
-Kamudaki taşeron işçilerin kıdem tazminatı, devletin sorumluluğunda.
-Kamuda çalışan taşeron işçiler sendikalı oldukları takdirde, toplu sözleşmede ortaya çıkacak ücret farkını çalıştıkları kamu kurumu ödeyecek.
GENEL SEÇİMDEN SONRASI KIDEM TAZMİNATI İÇİN RİSKLİ DÖNEM
Türkiye'de ekonomi bürokrasisi ve sendikasız işçi çalıştıran iş dünyası, kıdem tazminatının kaldırılması, ya da düşürülmesi konusunda fikir birliğine varmış görünüyor. Gerekçe olarak da işçilerin yüzde 90'ının zaten kıdem tazminatını alamadığını ileri sürüyorrlar.
Üst üste gelen seçimler nedeniyle bugüne kadar kıdem tazminatına dokunulamadı. Ancak, bu yıl normal zamanı haziran ayı olan genel seçimlerin ardından Türkiye, 2019 yılına kadar seçimsiz 4 yıllık bir döneme girecek. Ekonomi yönetimi, bu dönemi kıdem tazminatında atılacak adımlar için bir fırsat olarak görüyor.
GÜNDELİKÇİ ÇALIŞANA SİGORTA UYGULAMASI 1 NİSAN'DA BAŞLAYACAK
Gündelikçi çalışanlar ilk defa sigortalılık ve emeklilik hakkına kavuşacak. Bugüne kadar sadece, bir ailenin yanında sürekli olarak ücretle çalışan kişiler sigortalı yapılıyordu. Artık ayda 10 günden fazla çalışan gündelikçilerin de sigortalı yapılması 1 Nisan 2015'ten itibaren zorunlu olacak. Gündelikçilerin sigortasının yaptırılması, çalıştıran kişinin sorumluluğunda. Sigorta bildirimlerinin, SGK tarafından hazırlanacak belgeyle, en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar yapılması gerekecek. Başvuru için SGK'ya gidilmesi gerekmeyecek, internet üzerinden de yapılabilecek.
CEZASI İKİ ASGARİ ÜCRET TUTARINDA
Bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyenler hakkında brüt asgari ücret tutarında para cezası uygulanacak. Bu da 2015'in ilk 6 ayı için 1.202 lira. Şayet, gündelikçiyi sigortasız çalıştırdığı mahkeme yoluyla veya SGK tarafından tespit edilirse, bu durumda ödenecek para cezası brüt asgari ücretin iki katına çıkacak.
GÜNLÜK 80 KURUŞA KAZA SİGORTASI YAPTIRILACAK
Gündelikçi kadını ayda 10 günden az çalıştıran kişiler, her gün için 80 kuruş primle iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı sigorta yaptıracaklar. Örneğin ayda 4 gün çalıştıran kişi 3.20 lira gibi bir prim ödeyerek yükümlülüğünü yerine getirmiş olacak. Gündelikçinin, iş kazasında haklardan yararlanabilmesi için kazanın olduğu tarihten en az 10 gün önce sigorta tescilinin yapılmış olması gerekli.
EKSİK GÜNLER İSTEĞE BAĞLI SİGORTAYLA TAMAMLANABİLECEK
Gündelikçi örneğin bir işverenin yanında ayda 15 gün çalıştı. Ayrıca, başka üç eve de ayda 6 gün gittiyse, sadece 15 gün için zorunlu prim yatırılacak. Gündelikçi eğer isterse SGK'ya başvurup, ayın geri kalan 15 günü için isteğe bağlı sigorta yaptırabilecek.
EKSİK ÇALIŞMA
Bu durumda, brüt asgari ücretin yüzde 32.5'i üzerinden 15 güne karşılık gelen prim ödeyecek. Bir gün için 13 lira, 15 gün için de 195 lira prim ödenmesi gerekecek. İsteğe bağlı sigorta yaptıran gündelikçi, zorunlu çalışma süresini 15 gün olarak bildirip, ancak, o ay zorunlu çalışması 13 günde kaldıysa, aylık toplam priminin eksik kalmaması için o 2 gün için ayrıca ilave olarak, isteğe bağlı sigorta üzerinden prim ödemesi yapacak. Tam tersi fazla çalışma olursa isteğe bağlı sigorta primi için ödemesi gereken tutardan mahsup edilebilecek.
ERKEK GÜNDELİKÇİ İÇİN DE GEÇERLİ
Yasada, kadın erkek ayrımı yapılmadan "Ev hizmetlerinde çalışan" ibaresi kullanılıyor. Her ne kadar yaygın olarak kadınlar tarafından yapılsa da artık erkekler de gündelikçi olarak çalışabiliyor. Bu nedenle, gündelikçi erkekler de yasanın getirdiği tüm haklardan yararlanabilecekler.