Guardian gazetesinin Orta Doğu muhabiri Martin Chulov İstanbul'dan yazdığı görüş yazısında, "Yeni yasalara verilen sınırdaki destek Türkiye ve AKP içindeki bölünmeyi derinleştirebilir" ifadesi yer alıyor.
"Vatandaşlarının bugün uyanacağı Türkiye - Başkanlık için yeni yetkiler verme üzerine yapılan referandumdan bir gün sonra - daha fazla gücü elinde toplamak kariyeri boyunca itici güç olan bir lider tarafından yönetilen, daha farklı bir yer olacakmış gibi duruyor" sözlerinin yer aldığı yazı şöyle devam ediyor:
"Erdoğan'ın zaferinin kesinleştiğini varsayarak, Türkiye'nin hastalıklı demokrasiden artan bir şekilde otokrasiye geçmesi kararının halkın arzusuyla verilmesi, 1996'da 'Demokrasi bir amaç değil, bir araçtır' diyen bir adam için hediye olacak."
'EVET İLE HAYIR OYLARI ARASINDAKİ FARK ERDOĞAN'IN BEKLEDİĞİNDEN DAHA AZ'
Görüş yazısında, referandumda "Evet" ile "Hayır" oyları arasındaki farkın Erdoğan'ın beklediğinden daha az olduğu belirtiliyor ve muhalefetin de itirazları göz önüne alındığında bunun, referandum sonucunun ülkede gerçekten kabul gördüğüne ilişkin sorular doğurduğu belirtiliyor.
Modern Türkiye'nin yüz yıllık ömründe geçen yılın belki de "en çarpıcı ve baş döndürücü" yıl olduğu belirtilen yazıda, bu süreçte ülkede yaşananların "Sivil özgürlükleri ufalayan bir kişi için fırsat yarattığı" belirtiliyor.
Yazıda, "Geçen Temmuz'daki başarısız darbe girişimi özellikle Erdoğan'ı kendini, kuşatılmış bir ülke ve onun korunmasız halkının tek uygun koruyucusu olarak ilan etmesine izin verdi" deniyor.
"GÜÇLER AYRILIĞI NEREDEYSE HİÇE İNDİRGENECEK"
Yazıda ayrıca, "Eğer yeni kanunlar kabul edilirse, denetim ve denge zayıflatılacak, güçler ayrılığı neredeyse hiçe indirgenecek" ifadeleri yer alıyor.
Yazı şöyle devam ediyor:
"Meclis denetimi yerine bir kişinin isteği geçecek, bu kişi de mevcut dönemi haricinde 5 yıllık iki dönem için başkan olarak seçilebilecek. Eğer Meclis ikinci döneminde erken seçim çağrısı yaparsa, başkan üçüncü bir dönem için tekrar aday olabilecek. Bu onu, 14 yıllık görev süresinin üstüne, 2034'e kadar görevde tutabilir."
Yazıda ülkenin giderek daha fazla bir şekilde yakında ve uzakta düşmanlarının olduğuna inandığı, Avrupa'ya şüpheyle baktığı ve ABD'yi de Fethullah Gülen'i iade etmemesi nedeniyle iç huzuru bozan bir ülke şeklinde gördüğü belirtiliyor.
"AKP KADEMELERİNDE DÜN GECE COŞKU YOKTU"
Yazıda aynı zamanda Erdoğan'ın çevresinde yeni rolü için ezici bir zaferin kazanılmamasının endişe yarattığı da belirtiliyor. "Evet" kampanyasının İstanbul ve Ankara'da kaybedildiği belirtilen yazıda "Ülke genelindeki kentli muhafazakarlar da yeni kanunlar için istenilenden daha az heyecanlıydı" deniyor.
Yazıda "AKP kademelerinde dün gece coşku yoktu" ifadesi yer alıyor.
LE MONDE: ERDOĞAN, ERKEN GENEL SEÇİME GİDEBİLİR
Fransa'da yayın yapan Le Monde gazetesi, Cumhurbaşkanı Erdoğan ülkede yeni bir genel seçime gidilebileceğini ileri sürdü.
Fransa'nın önde gelen gazetelerinden Le Monde gazetesinin internet sitesinde yer alan haberde, referandumun genelindeki "evet” sonucuna rağmen Ankara, İstanbul ve İzmir gibi büyükşehirlerde "hayır” oylarının fazla çıktığına dikkat çekildi. Türkiye'nin Güneydoğu illerinde ise "sürpriz olmayacak bir şekilde” büyük oranda "hayır” oyu verdiği kaydedildi. Gazete, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın muhalefetin içinde bulunduğu durumdan yararlanıp ülkede yeni bir genel seçime gidilebileceğini ileri sürdü.
FINANCIAL TIMES: ERDOĞAN'IN 2019 SEÇİMLERİ ÖNCESİ ONARMASI GEREKEN ÇATLAKLAR VAR
İngiliz Financial Times (FT) gazetesi, Türkiye'deki anayasa değişikliği referandumu ile ilgili analiz-haberinde üç büyük şehirden "Hayır" oyu çıkmasının Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a bir mesaj verdiğini yazdı. Gazeteye göre 2019 yılındaki seçimler öncesi, Erdoğan'ın onarması gereken çatlaklar var.
FT, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın desteklediği "Evet" kampanyasının referandumu kazanmasına karşın tahmin edilen daha düşük bir oy aldığına dikkat çekiyor.
Gazetenin Türkiye muhabiri Mehul Srivastava'nın imzasını taşıyan haberde, Türkiye'de referanduma götürülen yeni anayasa maddelerinin cumhurbaşkanına büyük bir politik dokunulmazlık sağladığı, ayrıca yargı ve bütçe konularında da yeni yetkiler verdiği belirtiliyor.
Avrupa Konseyi'nin değişikliği, "Türkiye'nin demokrasi geleneğine ters yönde bir adım" olarak nitelendirdiğine de değiniliyor.
Erdoğan'ın kampanya sürecindeki tüm desteğine rağmen Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AKP) ilk kez İstanbul'da bir seçimi kaybetmesinin ise yatırımcıların ülkeye yönelik risk algısını olumsuz etkilemeyeceğini belirten FT, piyasalarda 15 Temmuz'dan bu yana değer kaybeden Türk Lirası'nın politik belirsizliğin sona ermesinin ardından rahat bir nefes almasının beklendiğini ifade ediyor.
'ERDOĞAN'IN ILIMLI DAVRANMASINI BEKLEMEK ANLAMSIZ'
Yazıda Columbia Üniversitesi'nin İnsan Hakları Enstitütüsü'nden David L. Phillips'in yorumları da yer alıyor. FT'ye konuşan Phillips şunları söylüyor:
"Türkiye'nin Batı ile uyum süreci böylelikle bitmiştir. Erdoğan'ın daha ılımlı bir tavır takınmasını beklemek anlamsız... Artık hapisteki HDP milletvekillerinin serbest bırakılmasını, Güneydoğu'daki güvenlik operasyonlarının bitmesini ya da darbe girişiminde bulunmakla suçlanan Gülen destekçilerinin yakalanmasına son verilmesini beklemek için hiç bir sebep yok".
Görüşlerine başvurulan bir diğer isim Eurasia Group'dan Mujtaba Rahman ise referandum sonuçlarını, "Türkiye'nin hem iç hem de çevre bölgesindeki istikrar, artık sık sık değişen politikalar izleyen ve öngörülemez bir lider olan Erdoğan'ın anlık hevesine kalmış olacak" sözleriyle yorumluyor.
TIMES: ERDOĞAN'IN ZAFERİ GERİDE 'BÖLÜNMÜŞ BİR TÜRKİYE' BIRAKTI
İngiliz Times gazetesi, anayasa değişikliği referandumuna geniş yer ayırdığı haberinde "Erdoğan'ın zaferinin bölünmüş bir Türkiye geride bıraktığını" yazdı.
Gazetenin İstanbul muhabiri Hannah Lucinda Smith'in haberinde, Erdoğan'ın "bıçak sırtı" bir referandum süreci sonrası zafer ilan ettiği ancak oylamaların yeniden sayılması yönündeki çağrılar düşünüldüğünde, sonuçların toplumda ayrışmayı derinleştirebileceği belirtildi.
Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) mühürsüz oyların geçerli sayılması yönündeki kararı muhalefet kanadında tepkilere neden olmuştu. CHP ve HDP oyların yaklaşık üçte ikisinin yeniden sayılmasını istemişti.
Haberde, "Muhalifler Türk liderin zaferinin, modern Türkiye'nin babası Mustafa Kemal Atatürk'ün mirası için ölüm çanları anlamına geleceğinden korkuyor" ifadeleri yer aldı.
'ERDOĞAN İKİNCİ FATİH SULTAN MEHMET'
Times muhabiri, Erdoğan'ın büyüdüğü İstanbul'un Kasımpaşa ilçesindeki referandum sonrası kutlamalara ilişkin izlenimlerine de yer verdi:
"Sonuçlar gelirken, Erdoğan'ın halen kahraman olarak görüldüğü Kasımpaşa'da bir kahvehanede erkekler toplanmış. Sürücüler arabalarına astıkları ve Erdoğan'ın portresinin olduğu bayraklarıyla korna çalıyor.
"Adını vermek istemeyen yaşlı bir adam cebinden bir fotoğraf çıkararak, 'Bu kim biliyor musun?' diye soruyor. Fotoğraf 1453'te İstanbul'u fetheden Fatih Sultan Mehmet'e ait. Arkasını çevirdiğindeyse Erdoğan'ın fotoğrafı var. Erdoğan için 'O ikinci Sultan Mehmet' diyor."
Times'ın haberi, bu görüşün tam da muhaliflerin vurguladığı korkularının temelinde olduğuna dikkat çekiyor.
ÜSKÜDAR'DA YÜZDE 53 HAYIR OYU 'SEMBOLİK BİR DARBE'
Öte yandan, Erdoğan'ın kazandığı zafere rağmen seçmen tabanında "utanç verici terslikler" yaşadığı da vurgulandı.
İstanbul'da çoğunluğu muhafazakarların oluşturduğu Üsküdar'da seçmenlerin yüzde 53'ünün 'Hayır' oyu verdiği ve bunun "büyük bir sembolik darbe" olduğuna dikkat çekildi.
Yazıda referandumda 'Evet' diyenlerin 'istikrar' ve 'güvenlik' endişelerine de yer verildi.
'NE SİYASİ NE EKONOMİK İSTİKRAR GELİR'
Times'a konuşan bir tekstil işçisi, "Ekonomi çok kötüye gidiyor, benim korkum o. Artık koalisyonlar olmayacak ve siyasi istikrar olacak. Ayrıca biz Müslümanız. Ülkeyi daha İslamik yapma çabasına da katılıyorum" dedi.
İngiliz ordusunun tarih ve çatışma araştırmaları biriminden siyaset bilimci Ziya Meral'in ise şu ifadelerine yer verildi:
"'Evet' oyu ne siyasi ne de ekonomik istikrar getirecek. Güvenlik ve savunma alanlarındaki zorluklar için de istikrarı sağlamayacak."
Hannah Lucinda Smith'in analiz yazısında ise, Erdoğan'ın 2.6 puanlık farkla yakaladığı zaferin "'Yeni Türkiye'sini kurmak için yeterli olduğu" belirtildi.
Öte yandan, oyların yeniden sayılması durumunda ülkede "şiddetli protestolar olabileceği" kaydedildi.
Yazıda ayrıca, Türkiye'nin özellikle referandum kampanyaları sırasında Avrupa ülkeleri ile yaşadığı diplomatik krizler hatırlatılarak, "Türkiye bir zamanlar parçası olmayı arzu ettiği Batı'ya yüzünü daha da çevirecek" denildi.
FOREIGN AFFAIRS: REFERANDUM GALİBİYETİ ERDOĞAN İÇİN BÜYÜK YENİLGİLER DE BARINDIRIYOR
ABD’ye yayın yapan Foreign Affairs (FA) dergisine göre referandum galibiyeti içeriğinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan için büyük yenilgiler de barındırıyor. Dergi, bundan sonraki süreçte Erdoğan'ın kutuplaştırma politikasını daha fazla derinleştireceği iddia edildi.
Dergide yer alan analize göre Erdoğan'ın başarısını gölgeleyen bir diğer unsur, referanduma uzanan süreç boyunca izlediği strateji, 'Hayır' propagandası yapanlara karşı takınılan ve şiddete varabilen tutum, Kürtler üzerinde uygulanan şiddet politikası ve muhalif Kürt siyasetçilerin tutuklanmaları, hazırlık süreci üzerinde adil olmayan bir dengesizlik oluşturmakla birlikte, 15 Temmuz sonrasında muhaliflerin büyük ölçüde tutuklanmış olmaları ve halk üzerinde oluşturulan psikoloji de Erdoğan'a çıkar sağlamış olsa da, tüm bu gayretlerin ardından ancak ufak bir farkla referandumu kazanabildiği için Erdoğan'ın başarısı kuşkuyla karşılanabilir.
'BASKININ ŞİDDETİ ARTABİLİR'
Referandum sonucunu yorumlayan Foreign Affairs, bu tablonun Türkiye'yi her zaman olduğundan daha fazla bölünmüş gösterdiğini de sözlerine ekliyor. Muhalefetin seçim sonucuna şimdiden itiraz etmeye başlamasının da dikkate değer olduğu söylenirken, elde edilen sonucun ülkenin siyasi ve sosyal dokusuna zarar verme potansiyeli olduğunun altı çizilmiş.
'Hayır' tercihinde bulunan muhaliflerin seçimde usulsüzlük olmadığına dair Erdoğan'ın etkisinde bulunan mahkemeden çıkabilecek herhangi bir sonuca inanmak istemeyecekleri, Erdoğan'ın sicilinin ise yükselen tansiyonu düşürmeye yönelik tavır sergilemeyeceği yönünde bir öngörüde bulunmaya yeterli olduğunu söyleyen FA analizcileri, bu durumu yaklaşmakta olan bir tehlike gibi yorumlanabileceğini belirtiyorlar.
İstanbul ve Ankara'nın kaybedilmesinin, Erdoğan açısından başta FETÖ'cüler ve Kürtler olmak üzere, devlet memurları, gazeteciler ve akademisyenler üzerindeki baskıyı artırmaya yönelik daha ağır bir sürece dönüştürülebileceği uyarısında bulunulurken, baskının şiddetinin azalmak yerine artabileceğine dikkat çekiliyor.
'GECE YARISINDAN ÖNCEKİ KARANLIK'
Erdoğan'ın bu süreçte bölünmenin önüne geçmek için köprüler inşa etmek yerine, muhaliflerini sarp kayalıklara ve uçurumlara doğru sürüklemeyi tercih edebileceği, kendi yeni rejim anlayışını desteklemeyen tüm muhalifleri ise 'Türkiye'nin düşmanları' olarak göreceğini söyleyen dergiye göre Erdoğan, başarı ya da yenilgiyi olgunlukla karşılayabilecek birisi değil, daha da fenası referandum sonucu kendisi için her iki sonucu da getirmiş durumda.
FA, analizinin sonunda şu ifadeler kullanılıyor: "Güneş doğmadan önce de hava bir an için karanlık olabilir, fakat Türkiye için, son zamanlardaki karanlık sadece gece yarısından önceki karanlık olarak yorumlanabilir."