Belirli yıl ve kilometre aralıklarda yenilenmesi gerekir ve ihmal edilmesi ve kopması sonucunda motorda çok büyük ve masraflı tamiratlara neden olabilmektedir.
Triger kayışı nedir?
Triger kayışı genellikle ülkemizde bu isim ile adlandırılsa da esas olarak “Timing Belt” yani zamanlama kayışı ve “Camshaft Belt” Egzantrik mili kayışı olarak adlandırılmaktadır. Triger adı ise ingilizce “Trigger” yani tetik kelimesinden gelmektedir. Ancak yaptığı işin karşılığı olarak en mantıklı ismin “Zamanlama kayışı” olduğunu düşünüyoruz.
Motor açısından oldukça hayati bir parça olduğu için hem sağlam hem de uzun ömürlü olması gereklidir. Ayrıca zamanlama işlemi gerçekleştirdiği için de kayma yapmaması gerekir. Bu nedenle dişli bir şekilde genellikle kauçuk ve çelik tel/kumaş kuşak malzemeden kompozit bir yapı şeklinde üretilir. Ayrıca kevlar, aramid ve karbon fiber gibi özel ve dayanıklı malzemelerin de kullanıldığı özel kayışlar mevcuttur. Marka ve modele bağlı olmak üzere genellikle 60.000km-100.000km aralığında değişen bu parçanın zincir tipinde olanları da mevcuttur ve genelde değişim gerektirmez. Ancak otomobil üreticilerinin büyük bir kısmı daha sessiz ve az sürtünme ile çalışan kauçuk triger kayışlarını tercih ederler.
Triger kayışı ne işe yarar?
Triger kayışı krank milinden aldığı hareketi ekzantrik mili ve/veya millerine ileterek supapların açılıp kapanmasına olanak sağlayan bir parçadır. Ayrıca otomobil modeline bağlı olarak motor soğutma sıvısını soğutma sistemi içerisinde döndüren devridaim pompasına da hareket verir. Bu sayede hem egzantrik mili hem de devridaim pompası ihtiyacı olan dönme hareketini elde etmiş olur.
Ancak bu hareket aktarımı rastgele bir şekilde gerçekleşmez. Kayış sisteme takılmadan önce hem egzantrik dişlileri üzerinde hem de krank mili kayış dişlisi üzerinde bulunan çentikler belli bir hizaya getirilir. Bu hiza üretici tarafından belirlenmiştir. Bu hizanın sağlanması sayesinde supaplar doğru zamanda açılıp kapanır. Yanlış monte edilmesi durumunda ise supaplar yanlış zamanlarda açılıp kapanır. Dolayısı ile de motor hasar görebilir.
Triger sistemi hangi parçalardan oluşur?
Marka ve modele göre değişmek üzere genellikle;
Triger kayışı: Krank milinin hareketini egzantrik miline iletir.
Gergi bilyesi: Triger kayışının istenilen şekilde gerdirilmesine yarar.
Devridaim pompası: Motor soğutma sıvısını sistemde döndürür.
Bu parçalar genellikle bir takım olarak satılır ve hep beraber değişir. Sadece ses yapan bir bilyenin, eskimiş bir kayışın veya sorunlu çalışan devridaim pompasının tek başına değişmesi yeterli olmayabilmektedir. Kullanılan parçalardan herhangi birisinde meydana gelebilecek arıza diğer parçalar ne kadar iyi durumda olursa olsun sistemi komple dağıtacağı için sadece arızalı parçanın değiştirilmesi büyük riske neden olmaktadır. Bu durumu basit ve genel bir şekilde “Bir zincir en zayıf halkası kadar sağlamdır” sözü ile özetleyebiliriz.
Triger kayışı koparsa ne olur?
Triger kayışı sisteme takılırken belli bir yol izlendiğini yukarıda belirtmiştik. Bu düzenin bozulması motorun hasar görmesine veya düzgün olmayan bir şekilde çalışmasına neden olur. Diğer taraftan kayışın kopması bu düzensizliğin neden olabileceği sonuçların en üst düzeyde gerçekleşmesine neden olur. Motorda çok ciddi masrafa neden olur.
Triger kayışının kopması sonucu; (sıralı değildir)
Önce bir patırtı olur ardından motor durur
Supap zamanlaması bozulur
Zamanlaması bozulan supaplar kapalı olması gerekirken açık kalır
Açık supaplara pistonlar çarpar
Pistonların çarpması sonucu supaplar eğilir
Pistonlar da supapların çarpmasıyla hasar görür
Silindir kapağı ve yanma odalarında ise kopan ve çarpan parçalardan dolayı zedelenmeler olur
Supap ve pistonların alakalı olduğu tüm parçalarda kasmadan kaynaklı zorlanmalar meydana gelir
Zarar gören tüm parçaların değişmesi ve/veya işlem görmesi gerekir
Kısacası motorun rektefiye işlemi (revizyon) görmesi gerekir