1.Tüp bebek tedavisine ne zaman karar verilmelidir?
Tüp bebek tedavisi kadın yumurta hücrelerinin erkeğin spermi ile laboratuvar ortamında döllenmesi ve elde edilen embriyonun rahim içine yerleştirilmesidir (embriyo transferi). Aşılama tedavisinde ise yumurta ile sperm kadının tüplerinin içinde döllenirler ve oluşan embriyo döllenmeden sonraki 5-6 gün içerisinde rahim duvarına tutunur. Bu döllenme ve rahime tutunma dönemi doğal olarak gebe kalan kadınlardaki gibidir.
Tüp Bebek tedavisine ne zaman karar verilir:
Rahim kanalları tıkalı olan kadınlarda
Endometriozis, geçirilmiş karın ameliyatları veya karın içi enfeksiyonlar gibi nedenlerle karın içinde yaygın yapışıklıkları olan kadınlarda
Sperm sayı ve kalitesinin ileri derecede bozuk olduğu durumlarda
İmmünolojik kısırlıkta
Bazı hormonal bozukluklarda
Diğer tedavi yöntemleri ile gebelik elde edilemeyen durumlarında
Sebebi açıklanamayan kısırlıkta
Çocuk tedavisi için başvuran çiftlerde değerlendirilme ve yapılan tetkikler sonrasında aşılama yöntemi mi tüp bebek tedavisi mi gerektiği konusunda karar verilir.
2.Tüp bebek öncesi tedaviye nasıl hazırlanılmalıdır?
Günümüzde tüp bebek tedavi yöntemi ile kısırlık tanısı konan çiftlerin çoğu bebek sahibi olabilmektedir. Tüp bebek teknolojideki gelişmelerin sonucu tüp bebek tedavilerinde başarı oranları önemli ölçüde artmıştır. Ancak tüp bebek yöntemi ile çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerin de daha başarılı sonuçlar elde edilebilmesi için tedaviye başlamadan önce, tedavi sırasında ve sonrasında bazı konulara dikkat etmeleri ve yaşam tarzlarında değişimler yapmaları gerekmektedir. Psikolojik olarak birbirlerine destek olan çiftlerin stresten uzak bir yaşam tarzı benimsemeleri, sağlıklı ve dengeli beslenmeleri, egzersiz yapmaları tedavinin başarılı sonuçlar vermesinde önemli etkendir.
Çiftlerin tüp bebek yöntemi ile bebek sahibi olmaya karar verdikleri andan tedavinin bitimine kadar dikkat etmeleri gereken konular...
Baba adayı tüp bebek öncesi tedaviye nasıl hazırlanmalıdır:
Sigara veya alkol kullanıyorsa en az 3 ay öncesinden bırakmalıdır.
Ağır spor yapıyorsa tedaviden en az 3 ay önce bırakmalıdır.
Son üç ay hamam, kaplıca veya benzeri sıcak ortamlardan kaçınmalıdır. Sıcak ortamlar erkeğin sperm kalitesini olumsuz olarak etkiler.
Son üç ay içerisinde ateşli bir hastalık, erkeklik organında iltihap, uçuk geçirilmişse doktora bilgi verilmelidir.
Herhangi bir hastalık nedeni ile alınan ilaçları varsa doktorunu bilgilendirmelidir.
Rahat ve bol iç çamaşırlar giyilmelidir.
Tüp bebek tedavisi sırasında sperm örneğini vermeden 3 gün öncesinde cinsel perhiz yapmalıdır.
Tüp bebek tedavisi öncesi ve tedavi sırasında düzenli ve stresten uzak bir hayat sürülmesine özen göstermelidir.
Anne adayı tüp bebek öncesi tedaviye nasıl hazırlanmalıdır:
Tedaviye başlamadan son üç ay içerisinde sigara ve alkolden uzak durmak hatta sigara dumanı olan ortamlarda da bulunmamak gerekir. Sigara ve alkol gebe kalmayı zorlaştırmaları ve düşüklere neden olmaları yanında gebelik sürecinde de anne adayının ve bebeğin sağlığını ve bebeğin gelişimini olumsuz yönde etkilerler.
Tüp bebek tedavisi öncesi ve tedavi sırasında düzenli ve stresten uzak bir hayat sürülmesine özen gösterilmelidir. Doğa yürüyüşleri, meditasyon gibi aktiviteler ile stresi uzaklaştırmak gebelik elde edebilmek için olumlu katkı sağlar.
Karın bölgesi için yapılan egzersizler ve yoğun spor, anne adayını ve bebeği olumsuz yönde etkileyebilir. Tüp bebek tedavisi ve gebelik döneminde ağır egsersizlere ara verilmelidir. Bunların yerine hafif tempoda yürüyüşler tercih edilmelidir.
Anne adayının ideal kiloya ulaşması, genel sağlık durumunun iyi olması gerekmektedir Obez hastalarda kilo verilmesi gebelik şansını artırır, gebeliğin daha sağlıklı ve sorunsuz geçirilmesine yardımcı olur. Ancak tedaviden önce zayıflamak için uygulanan diyetler tedaviye başlanılması ile birlikte sonlandırılır.
Herhangi bir hastalık veya ağrı olursa tedavi amaçlı ilaçlara başvurmadan önce tüp bebek uzmanından onay alınmalıdır. Tedavi boyunca doktorun gerek görmediği hiç bir ilacın alınmaması gerekir. Kronik bir rahatsızlıktan dolayı devamlı olarak kullanılması gereken ilaç durumunda doktorun bilgilendirilmesi gerekir.
Anne adaylarının daha önceden geçirmiş olduğu veya mevcut hastalıkları, cinsel bölge rahatsızlıkları konusunda tedaviye başlamadan önce mutlaka doktorlarını bilgilendirmeleri gerekir.
3.Tedavi başarısını artırmak için nelere dikkat edilmelidir?
Yaş, kısırlık süresi, erkek faktörü ve diğer faktörler değerlendirilip doğru tanı konulduktan sonra en uygun tedavinin başlanması önemlidir. Uygun teknik ve zamanlama (bilgi ve deneyim gerektirir) başarıda en önemli faktörlerden biridir. Aşılama tedavisi ile bir uygulamada gebelik şansı sağlıklı bir çiftin bir ayda gebe kalabilme şansı olan % 20 civarlarındadır. Gebelik elde edilene kadar 3 veya 4 kez aşılama yöntemi denenebilir ancak gebeliklerin çoğu ilk yapılan denemelerde gerçekleşir. Üçten daha fazla ısrar etmek gebelik oranlarını artırmayacağı için tüp bebek tedavisine geçilir.
Tüp bebek tedavisinde başarı oranı ve eve bebek götürme şansı birçok faktöre bağlıdır. Tedaviye başvurmadan önce tecrübeli ve canlı doğum oranı yüksek olan doğru hekimin seçiminden emin olmak dikkat edilmesi gereken en önemli bir konulardan biridir.
Tüp bebek tedavilerinde iki kez veya daha fazla uygulamada iyi embriyolar verilmesine rağmen gebelik gerçekleşmiyorsa tüp bebek başarısızlığıdır. Bu durumlarda çift tekrar tedaviye alınırken detaylı olarak incelenmeli ve hangi nedenlerle gebe kalamadığı araştırılmalıdır.
4.Tüp bebek tedavisinde gerekli olan evraklar nelerdir?
Tüp bebek tedavisine başlarken istenecek evraklar:
Evlilik Cüzdanı (Eşlerin resimlerinin olduğu kısım ve isimlerin yazılı olduğu sayfanın tek kağıda önlü arkalı fotokopisi)
Nüfus Cüzdanları
Önceki tedavilere ait veya önceden yapılmış testleriniz varsa:
Yapılmış tedavilerinize ait dökümanlar (taburcu kağıtları, ilaç dozları, reçeteler, raporlar)
Histerosalpingografi (İlaçlı rahim) filmleri ve raporları,
Tahlil sonuçları
Varsa AMH sonucu
Ameliyat raporları
Önceden tüp bebek tedavisi yapılmışsa embriyoloji laboratuvarlarından verilen toplanan yumurta sayısı ve embriyo gelişimi ile ilgili bilgileri içeren belgeler
Erkeğe ait belgeler (Sperm testleri, ultrasonografi, ameliyat raporları, ürolojik değerlendirme sonuçları)
Genetik test sonuçları
Pıhtılaşma ile ilgili testler ve genetik analizler
5.Aşılama gerçekleştikten sonra anne adayı nelere dikkat etmelidir?
Aşılamadan sonra cinsel ilişkiyi kısıtlamıyoruz. Aşılamadan sonra banyo yapılabilir. Sağlıklı ve düzgün beslenme, sigara, alkol ve toksik gibi maddelerden uzak durulmasını, doktorlarına danışmadan ilaç kullanmamalarını, günlük yaşamlarında stresi en az düzeye indirmelerini, aşırı efor sarf ettirecek fiziksel aktivitelerden uzak durulmasını, ağır eşya kaldırmamasını öneriyoruz.
Aşılamadan 15 gün sonra gebelik testi yapılabilir. Test pozitifse anne karnındaki bebeğin tam olarak görülebilmesi için gebelik testinden 2 hafta sonra ultrason yapılır.
6.Aşılamadan sonra anne adaylarının uymaları gereken beslenme kuralları var mıdır?
Sağlıklı beslenme yaşamın her alanında ve her yaşta insanların sağlıklarının korunmasında önemli bir role sahiptir. Bu nedenle özellikle üreme döneminde olan ve gebelik planlayan kadınların yaşam kalitelerini yükseltecek gıdalar tüketmeleri önerilmektedir. Kısırlık tedavisine başlamadan önce ve tedavi süresince dengeli bir beslenme programının uygulanması hem aşılama hem de tüp bebek tedavilerinin başarı oranlarını yükseltecektir.
Aşırı kilo ve obezite kadınların gebe kalabilme oranlarını önemli ölçüde düşürmekte ve ideal kiloya ulaşan kadınların herhangi bir tedaviye ihtiyaç duymaksızın bebek sahibi olabildikleri bilinmektedir.
Anne adayının doğru beslenmesi, besin ve mineral takviyesi alması hem gebelik oluşumu için hem de gebelik süreci için büyük önem taşımaktadır. Sağlıklı, çok yönlü ve dengeli beslenilmelidir. Proteinlerden zengin beslenmenin yararı olabilir. Ayrıca çok yemek değil az az ve sık sık yemek yemek gereklidir. Taze sebze, meyve ve kuruyemiş yönünden zengin bir beslenme düzeni içinde kavrulmamış ceviz, badem, fındık gibi besinler sık olarak tüketilmelidir. Asitli ve kafeinli içeceklerin mümkün olduğunca içilmemesi önerilmektedir.
7.Aşılamadan sonra dinlenmek mi gerekmektedir?
Aşılama uygulamasından sonra yatak istirahati gerekmez. Aşılama işleminden sonra 15-20 dakika dinlenmek yeterlidir.
8.Anne adayları aşılamadan sonra günlük hayatlarına devam edeblir mi?
Aşılama sonrası normal günlük hayata devam edilir.
9.Aşılamadan sonra ağrı olur mu?
Aşılamadan sonra ağrı olması beklenen bir durum değildir. Ancak nadiren karın içi enfeksiyon gelişirse ateş ve karın ağrısı olabilir. Bu durumda doktorunuzu bilgilendirmeniz gerekir.
Yumurtalıkların orta veya şiddetli derecede uyarılması sonucu karında sıvı toplanması ve yumurtalıkların büyümesi ile ovarian hiperstimulasyon sendromu (OHSS) oluşan çiftlerde de karın ağrısı olabilir.
Tüp bebek tedavisinde başarı oranı ve eve bebek götürme şansı birçok faktöre bağlıdır. Tedaviye başvurmadan önce tecrübeli ve canlı doğum oranı yüksek olan doğru hekimin seçiminden emin olmak dikkat edilmesi gereken en önemli bir konulardan biridir.
Hamilelik Öncesinde Yapılması Gerekenler
Çiftler bebek istedikleri süreçte kendilerini anne ve baba adayı olarak düşünmekte ve psikolojik olarak yeni bir hayata ve gelecek yeni kişiye hazırlanmaktadırlar. Hayaller kurulmakta, çeşitli yayınlardan annelik, babalık, gebelik süreci ile ilgili bilgiler edinilmekte hatta bebeğe isim dahi düşünülmektedir. Anne adayının psikolojik olarak hazırlanmasının yanında fiziksel olarak da gebeliğe hazır olması gerekmektedir. Anne adaylarının gebelik sürecinden önce yapmalarını önerdiklerimiz:
Aşırı kilolu veya aşırı zayıf kadınlarda hormonal dengesizlikler yaşanabilmesi nedeni ile gebe kalma şansı azalmaktadır. Bu nedenle kilo kontrolüne dikkat edilmelidir. Aynı zamanda fazla kilolu bir gebelik süreci; gebelik diyabeti, düşük veyapre-eklampsi gibi durumlara yol açabilmektedir.
Egzersiz yapılmalıdır. Ağır sporlar yerine hafif egzersiz programlarına uyulmalıdır. Aerobik, yüzme, bisiklet gibi sporlar; yumurtalıkların yumurta yapmasını kolaylaştıracak etkidedir.
Gebeliği düşünmek için geç kalınmamalıdır. Üreme şansı30’lu yaşlarda 20’li yaşlara göre ne yazık ki azalmaktadır. Bu nedenle çocuk sahibi olmak ertelenmemelidir.
Alkol tüketilmemelidir. Plansız gebeliklerde anne adayının gebelik durumundan haberi olmadığı için alkol tüketmeye devam etmesi, bebeğin sağlığını özellikle ilk haftalarında büyük ölçüde olumsuz etkilemektedir. Sinir sistemi ve beyin gelişimine engel olabilecek şekilde tehlikeli olan alkolü baba adayları da bırakmalıdır. Öyle ki haftada 4 veya daha fazla alkollü içecek tüketmek bebek sahibi olma şansını büyük ölçüde düşürmektedir.
Sigara tüketimine son verilmelidir. Günde 10 adetten fazla sigara içmek gebelik ihtimalini azaltmaktadır. Gebelik döneminde sigara içmek ise bebeğin sağlığına ciddi zararlar vermektedir. Anne adayında ise; fallop tüplerinde veyaservikste değişikliğe sebep olmasından dolayı dış gebelik, düşük gibi sorunlarla yaşanabilmektedir.
Gebelik öncesinde günde 400 mikrogram folik asit desteği almak gerekmektedir.
Herhangi bir ilaç kullanımında mutlaka doktora danışmak gerekmektedir.
Kafein içeren gıdalar ve içeceklerden uzak kalınmalıdır.
Gebelik şansını arttırmak için çok fazla denemeniz gerekmektedir. Yumurtlama günlerinde en az günaşırıilişki deneyen çiftlerin hamile olma şansı yükselmektedir.
Tüp Bebek Tedavisi ve Stres İlişkisi
Tüp bebek tedavisine karar verme ve tedavi süreci anne ve baba adayları için oldukça heyecanlı, heyecanlı olduğu kadar da stresli bir dönemdir. Doğal yollar ile gebelik elde edilemeyen çiftlerde uygulanan tüp bebek tedavisi laboratuvar ortamında sperm ve yumurta hücresinin döllendirilmesi ve anne adayının rahmine yerleştirilmesi işlemidir. Bu çiftler için oldukça sabır gerektiren bir süreçtir.
Yaklaşık 30 yıldır uygulanan ve son yıllarda başarı oranı oldukça yüksek olan tüp bebek tedavisinde anne ve baba adayının stresten uzak bir yaşam tarzı benimsemeleri gerekmektedir. Öyle ki yapılan araştırmaların sonucunda stres faktörünün tüp bebek tedavisinin başarısını önemli derecede olumsuz etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.
Gebeliği doğal yollarla uzun süredir deneyen ve olumsuz sonuçlar ile karşılaşan çiftler üzerinde başarısızlık duygusu ile psikolojik baskılar, ailelerinin ve çevrelerinin beklentileri sonucunda kaygı bozuklukları açığa çıkabilmektedir.
Tüp bebek tedavisinin başlaması ve embriyo transferinin gerçekleşmesi ile gebelik sonucunun öğrenilmesi aşamaları oldukça heyecanlı ve stresli dönemlerdir. Bu dönemde çiftlerin birbirileri ile iletişimli ve anlayışlı olmaları gerekmektedir. Aynı zamanda nikotin ve kafein içeren ürünlerin tüketilmemesi de önerilmektedir. Anne ve baba adaylarına tüp bebek tedavisi sürecinde yoga, egzersiz, yürüyüş ve benzeri meditatif etkisi olan aktiviteler önerilmektedir.
Bilinmezlik her alanda korku yaratmaktadır. Bu nedenle tüp bebek tedavisi ile ilgili herhangi bir soru işareti kalmaması adına mutlaka merak edilen her bilgi doktora sorulmalı ve tüm risk faktörleri ayrıntılı olarak konuşulmalıdır.
Tüp bebek tedavisi ve stres birbirileri ile ilişkili iki konudur. Öncelikle anne ve baba adaylarının bireysel mutluluğu yakalamaları ve birlikte bu mutluluğu çoğaltmaları gerekmektedir. Tüm bunlarla birlikte tedavi için tercih edilen doktorun anlayışlı ve sabırlı olması ile tedavi hakkındaki tüm soruları cevaplayabilecek iletişime açık olması da çiftlerin bu süreci stresten uzak bir şekilde yaşamalarını sağlamaktadır.
**Prof. Dr. Nilgün Turhan
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
Web sitesi: http://www.nilgunturhan.com.tr/
Facebook: facebook/drnilgunturhan/
Instagram: instagram/drnilgunturhan/**