Çocuk sahibi olmak için tedaviye gereksinim duyan çiftlerin sayısı gün geçtikçe artıyor. Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2050 yılında infertilite sorunun daha da yaygınlaşacağı yönündeki uyarı bu alandaki bilimsel çalışmalara hız kazandırdı. Tekrarlayan tüp bebek başarısızlığının nedeni ise çözüm aranan konular arasında en önemlisi.
Bilim çiftlerin 3 tüp bebek denemesinde toplamda en az 4 tane kaliteli embriyo transfer edilmesine karşın gebe kalamaması durumunu
"tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı" olarak tanımlıyor. Buradaki başarı kriterini embriyoların kalitesi etkiler. Çiftler kaliteli embriyo geliştirmesine karşın embriyonun rahime tutunamaması sorunu yaşıyorsa hem embriyo hem de rahim kaynaklı faktörlerin dikkatlice incelenmesi gerekir.
Transferde zamanlama çok önemli
Tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı nedenlerinden birisi embriyo transferinin zamanlamasıdır. Başarılı tedavi için rahmin embriyoyu kabul edebileceği uygun zamanda embriyo transferinin yapılması gerekir. Embriyonun tutunması, hatta tutunma sonrasında gebeliğin devam etmesini engelleyecek sorunlar saptanıp düzeltilmelidir. Çünkü bilimsel çalışmalarda tekrarlayan tüp bebek başarısızlıklarının yaklaşık yüzde 25'inde transferin rahmin embriyoyu kabul edebileceği doğru zamanda yapılmadığı saptandı.
Rahimden kaynaklanan sorunların çözümü için ilk tercih histeroskopi yöntemi ile rahim içinin görüntülenmesi olmalıdır. Tüp bebek denemesi öncesi yapılan "Ofis Histeroskopi" ile rahmin embriyoyu kabul etme potansiyelinin arttığını gösteren birçok bilimsel çalışma vardır.
Tüp bebekte histeroskopi
Rahim içi ve duvarındaki hastalıkların teşhis ve tedavisinde histeroskopi yöntemi kullanılır. Çünkü yöntem; tanı ve teşhiste yanılma riskini en aza indirir. Ancak tecrübe isteyen bir işlemdir. Deneyimli ve bilgili uzmanlar tarafından yapılmazsa komplikasyonlar oluşabilir. Rahim içine histereskop ile girilerek rahim içi ve duvarından görüntü alır. Benzer operasyonlardan daha güvenilirdir. Rahim alınması durumu ortadan kaldıran histeroskopi hemen her rahim hastalığının tedavisinde kullanılır.
Yöntem; tanısal ve cerrahi olmak üzere ikiye ayrılır. Tanısal histeroskopi teşhis ve tanı için rahimin içinin görüntülenmesidir. Cerrahi histeroskopi ise tedavi amaçlıdır. Tanı amaçlı olan yönteme "Ofis Histeroskopi" de denir. Rahim içinde miyom, polip, yapışıklık, perde gibi sorunların tespitinde kullanılır.
Tanısal histeroskopi kimi zaman tek başına bazen de laparoskopi ile birlikte gerçekleştirilebilir. Ofis histeroskopi aynı zamanda infertilite dışında menopoz öncesi ve sonrasında anormal kanamaların tanısında da kullanılan bir yöntemdir. Ayrıca tüp bebek tedavisine başlayacak olan kadının önceden çekilmiş bir rahim filmi yok ise tanısal histeroskopi yardımıyla rahim içine girilerek rahmin tedaviye uygun olup olmadığı da saptanabilir.
Cerrahi histeroskopi uzmanlık gerektiren ve dikkat isteyen bir yöntemdir. Uygulama sırasındaki hata ve dikkatsizlik hastayı ciddi şekilde tehdit edebilir. Rahim delinmesi en sık rastlanılan komplikasyondur.
Güvenilir, hızlı, avantajlı yöntem: CGH
Embriyolara CGH (Karşılaştırılmalı Genomik Hibridizasyon) Genetik Test; bir embriyonun tutunabilmesi için o embriyonun kromozom sayısının normal olması gerekir. İnsanda 23 çift yani 46 tane kromozom vardır. Bu 46 kromozom içinde de cinsiyeti belirleyen kromozomlar kadında XX, erkekte XY'dir. Karşılaştırılmalı Genomik Hibridizasyon kısaca CGH; embriyonun tüm kromozomların incelenebildiği, DNA miktarındaki değişikliklerin karşılaştırılmalı olarak değerlendirildiği bir yöntemdir.
Yalancı-negatif ve yalancı-pozitif sonuç verme olasılığının FISH tekniğinden çok daha düşük olması nedeniyle çok daha güvenilirdir. Ayrıca CGH yöntemi ile sonuç 12-24 saat gibi kısa bir sürede elde edilebilir. PGT için 3. gün embriyosundan bir hücre alınarak yapılan değerlendirilme embriyoya zarar verici etkisi olabilir. Bunun da gebelik oranlarına olumsuz etkisi olduğu yönünde sonuçlar vardır.
Öte yandan 5. gün embriyosundan yapılan PGT işleminde plasentayı oluşturan dokulardan alınan 4-5 hücre ile çalışma olanağı olduğu için daha avantajlıdır. 5. gün embriyosundan değil plasentayı oluşturan dokudan alınan hücrelerin CGH yöntemi ile değerlendirilmesi ile tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı ve ileri kadın yaşı vakalarında gebelik başarısının artırılabileceği tespit edildi.
**ERA testi
**
Rahimin embriyoyu kabul edeceği en uygun zamanı belirleyen çok ileri genetik bir testtir ERA (Endometrium Receptivity Assay). Bu testle rahmin içinden bir parça alınıp toplam 238 gen incelenir ve rahmin embriyo verilmesi için uygun olup olmadığı yüksek doğrulukla tespit edilir. Tekrarlayan implantasyon başarısızlığı olan yani geçmiş 3 tüp bebek denemesinden toplamda en az 4 adet kaliteli embriyo transfer edilmesine karşın gebe kalamayan kadınlara uygulanabilir. ERA testinin yapılması planlanan çiftlerden tüp bebek yöntemiyle elde edilen kaliteli 3. gün veya 5. gün blastokist dönemi embriyolar rahme nakil edilmeyerek dondurulur.
En az iki ay sonra rahmin kalınlaştırılmasına yönelik tedavi sonrası özel bir aletle doku biyopsisi yapılır ve dokular özel bir tüp içinde genetik merkezine gönderilir. Rahimin embriyonun tutunması için uygun günler tespit edilir. Eğer rahim belirlenen günler için embriyonun nakline uygunsa bir sonraki adet döneminde embriyo çözme-nakil etme tedavisi planlanır. Kısacası ERA testi; endometriumun ne zaman embriyoyu kabul edileceğini belirleyen bir testtir. Yapılan araştırma sonuçlarına göre tekrarlayan başarısızlık yaşayan çiftlerin yüzde 27-30'unda başarı elde edildi.