Türk Devletlerinde Ikinci Adamlar Ilk Kez Araştırma Konusu Oldu

İlk Türk devletinden son Türk devletine kadar geçen yaklaşık iki bin yıllık sürede ülkeleri, bölgeleri ve kıtaları yöneten ikinci adamlar, Yazar Hilmi Tutar’ın 'Hun Türklerinden Son Türklere İkinci Adamlar' adlı kitabında bir araya getirildi. İkinci adamların anlatıldığı tek çalışma özelliğini taşıyan araştırmada, bu devlet adamlarının kökenlerine de iniliyor. Buna göre, Büyük Selçuklu Devleti'nde görev yapmış 23 vezirden sadece biri Türk. Osmanlıda ise sadrazamların milliyeti 16 kökene dayanıyor.

“Hükümdarlar, kudretini ikinci adamlar vasıtasıyla göstermişlerdir.” diyen, Yazar Hilmi Tutar, Ekim Yayınları’ndan çıkan kitabında biri Hun, biri Göktürk, ikisi Büyük Selçuklu, 52’si Osmanlı, ikisi de Türkiye Cumhuriyeti döneminde görev almış ikinci adamları mercek altına alıyor. Yazar, Adnan Menderes’ten sonraki ikinci adamların ise ikinci kitapta ele alınacağını söylüyor.

Araştırmada, bazı ailelerin kuşaklar boyu vezirlik yaptığına, vezirliğin padişahlık gibi babadan oğula ve toruna geçtiğine dikkat çekiliyor. İkinci adamlığa yükselmek için çevrilen entrikalar detaylarıyla ele alınıyor.

OSMANLI’DA SADRAZAMLAR 16 KÖKENDEN

Kitabın en dikkat çeken yönü ise ikinci adamların kökeni. Araştırmaya göre; Hun, Göktürk, Selçuklu ve Osmanlı imparatorluklarında yabancı asıllı vezir ve veziriazamlar çokça görülür. Öyle ki Hun imparatorluklarında Çin ve Cermen asıllı vezirleri görmek ne kadar olağan ise Büyük Selçuklu ve Türkiye Selçuklu devrinde İran, Osmanlı devrinde de Rum, Arnavut, Boşnak, Gürcü, Arap, Ermeni hatta İtalya asıllı vezirleri görmekte o kadar mümkün. Büyük Selçuklu Devleti’nde görev yapmış 23 vezirin sadece biri Türk. Osmanlı’da ise sadrazamların milliyeti 16 ayrı kökene dayanıyor ve 218 vezir ve sadrazamdan 101 tanesi Türk kabul ediliyor. Diğerleri Arnavut (32), Boşnak (12), Gürcü (11), Abazya (9), Rum (6), Çerkez (4), Hırvat (4), Ermeni (2), İtalya (2), Arap (2), Rus (1), Sırp (1), Bulgar (1) ve kökeni belli olmayan da 30 kişi bulunuyor.

PAZARLIKLA İKİNCİ ADAMLIK

Bu çalışmada, ayrıca, “Dünyayı titreten irade ile 3 yaşındaki şehzadenin, 4 yaşındaki, 6 yaşındaki, 12 yaşındaki padişahların önünde diz çöken iradenin aynı olduğu”, “Devşirme sadrazamların Türk devletlerinin başına nasıl geçtiği”, “Bir asırdan fazla devleti yöneten damat sadrazamların gücünün nerelere ulaştığı”, “Servetleriyle ve pazarlıkla ikinci adamlığa yükselenlerin” hikâyeleri yer alıyor.

“Hadım edilmiş olarak Osmanlı’ya gelenlerin ikinci adamlık saltanatı”, “Makam uğruna oğlu tarafından zehirlenen ve üç nesil padişaha ikinci ikinci adamlık yapanlar”, “Babasını, ağabeyini, iki eniştesini ve kendisini sadrazam yapan padişahı tahttan indiren ve boğduran ikinci adamlar”, “Damatların ikinci adam ya da ikinci adamların damat olduğu yıllar”, “Osmanlı Devleti’nin sonunu getiren anlaşmalara imza koyan Arnavut asıllı ikinci adamlar”, “Atatürk’ün keşfettiği Menderes’in ikinci adamlığa yükselişi ve darağacına götüren olaylar”, Yazar Hilmi Tutar’ın, 768 sayfayı bulan inceleme araştırma kitabında ele alınıyor.